در روزهایی که منطقهی غرب آسیا بار دیگر در التهاب تحولات سیاسی و امنیتی فرو رفته، عراق به صحنهای تازه برای نبرد روایتها تبدیل شده است. جنگی که در ظاهر میان بازیگران سیاسی جریان دارد، اما در عمق خود تقابل هوشمندانهای میان شبکههای رسانهای و دستگاههای عملیات روانی است. هر بیانیه، هر تصویر و هر پست شبکه اجتماعی در بغداد، نجف یا بصره، گاهی وزنی بیشتر از یک لشکر دارد.
هنری کیسینجر زمانی گفته بود: «کسی که رسانهها را کنترل کند، ذهن ملتها را در مشت دارد.» این جمله بیش از هر زمان دیگری در عراقِ امروز معنا یافته است.
ایالات متحده پس از بازگشت دوباره دونالد ترامپ به قدرت، در تلاش است تا سیاست بازمهندسی روایت منطقه را بهعنوان ابزار فشار بر ایران و محور مقاومت دنبال کند. همانگونه که پیشتر پایگاه بگرام در افغانستان نماد بازگشت ژئوپلیتیکی واشنگتن بود، اکنون بغداد به میدان بازسازی تصویر جدیدی از آمریکا در منطقه تبدیل شده است. مأموریت اصلی، القای دو پیام استراتژیک به افکار عمومی عراق و جهان عرب است: نخست، اینکه ایران عامل بیثباتی و بحران است؛ دوم، اینکه تنها ایالات متحده میتواند تضمینکنندهی نظم و ثبات باشد.
ادوارد اسنودن در یکی از مصاحبههایش گفته بود: «امپراتوریهای امروز با داده و تصویر حکومت میکنند، نه با لشکر و توپ.» این واقعیت نشان میدهد که جنگ روایتها در عراق فقط در سطح دولتها جریان ندارد. در بطن جامعهی عراق، دهها رسانه، اتاق فکر و شبکه اجتماعی با بودجههای خارجی در حال بازتولید این پیامها هستند. این رسانهها با بهرهگیری از هوش مصنوعی، رباتهای تبلیغاتی و جریانسازیهای خبری، تلاش میکنند واقعیت را به نفع روایت مطلوب خود تحریف کنند. از بزرگنمایی اعتراضات تا ساختن چهرههای قهرمان از سیاستمداران مطلوب غرب، همه بخشی از سناریوی نرم واشنگتن برای مهندسی ادراک مردم عراق و در نهایت تضعیف جایگاه ایران است.
در مقابل، رسانههای مقاومت و جریانهای بومی عراق در برابر این هجمه بیامان، رویکرد تازهای اتخاذ کردهاند. آنها دیگر به تکذیب یا واکنش بسنده نمیکنند، بلکه روایت خود را میسازند؛ روایتی که بر استقلال، کرامت و وحدت ملتهای منطقه تکیه دارد. تجربهی ایران در مواجهه با جنگ نرم نشان داده است که پیروزی تنها زمانی ممکن است که روایت ملی با زبان مردم بیان شود نه با ادبیات رسمی و خشک.
در این میدان پیچیده، نقش افکار عمومی ایران نیز تعیینکننده است. جنگ روایتها محدود به مرزها نیست. هر موج رسانهای که از بغداد، اربیل یا بصره آغاز میشود، در تهران، مشهد و اهواز نیز بازتاب دارد. اگر جامعهی ایرانی نسبت به این جنگ شناخت نداشته باشد، بهراحتی در تلهی القائات دشمن گرفتار میشود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها بر این نکته تأکید کردهاند که: «امروز جنگ، جنگ روایتهاست؛ اگر روایت درست از حقیقت ندهید، دشمن روایت خودش را به ذهن مردم تزریق میکند.»
در نهایت، نبرد روایتها در عراق آزمونی برای بلوغ رسانهای ایران و منطقه است. باید از موضع دفاعی عبور کرد و وارد مرحلهی ابتکار روایت شد. ایران اگر بتواند با اتکا به واقعیتهای فرهنگی، تاریخی و تمدنی خود، تصویر صادقانهای از حضورش در منطقه ارائه دهد، آنگاه هیچ موج تبلیغاتی نمیتواند حقیقت را پنهان کند. آیندهی منطقه نه با سلاح، بلکه با روایت ساخته میشود و هر ملتی که روایتش را از خود بسازد، آیندهاش را نیز خود رقم میزند.
* پژوهشگر رسانه و فرهنگ
انتهای پیام/
نظر شما