به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، ۴ سال از طرح موضوع بازنگری آییننامه ارتقای اعضای هیئت علمی میگذرد. زمانی که محمدعلی زلفیگل وزیر سابق علوم اعلام کرد که آییننامه ارتقای اعضای هیئت علمی بازنگری میشود. پس از آن، بازنگری آییننامه با فراز و فرودهای بسیاری همراه بود.
در سالهای اخیر متخصصان بسیاری موارد امتیازدهی این آییننامه را مورد تردید قرار داده بودند. ایسکانیوز در گفتوگو با کارشناسان آییننامه ارتقا، استادان را وادار به تقلب میکند و آییننامه ارتقای اساتید فسادزاست به بررسی آییننامه ارتقا پرداخته بود. در این گفتوگوها آمده است که آییننامه ارتقای اساتید با تحت فشار قرار دادن اعضای هیئت علمی برای انتشار مقاله، سبب ایجاد فساد دانشگاهی میشوند. به طوری که اعضای هیئت علمی به هر وسیله چنگ میزنند تا بتوانند با چاپ مقالات، امتیازهای آییننامه ارتقای اساتید را به دست بیاورند. از فشار آوردن بر دانشجو گرفته تا تبانی با همکار. در غیر این صورت، دچار رکود علمی و ناامنی شغلی میشوند.
با توجه به انتقاداتی جدی که به آییننامه ارتقای اعضای هیئت علمی وارد شده بود، نهادهای ذیربط بازنگری این آییننامه را در دستور کار خود قرار دادند. پس از گذشت چند سال از طرح موضوع بازنگری، هماکنون آییننامه اصلاح شده آماده ارسال به شورای عالی انقلاب فرهنگی است.
مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی که اخیرا منتشر شده، نقاط قوت و ضعف پیشنویس آییننامه را بررسی کرده است. در این گزارش آمده است که ازجمله نقاط قوت این پیشنویس میتوان به جامعیت ساختاری و تنوع حوزههای فعالیت اشاره کرد. به گونه ای که فعالیتهای اعضای هیئت علمی در پنج بخش شامل: فعالیتهای «فرهنگی- تربیتی»، «آموزشی»، «پژوهشی و توسعه علمی»، «نوآورانه، فناوری و ارتباط با جامعه و صنعت»، و «اجرایی علمی» تقسیمبندی شده است. این آییننامه همچنین با تفکیک نسبی حوزههای علمی و اختصاص فصول جداگانه برای علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی وعلوم پزشکی، گامی در جهت توجه به ویژگیهای تخصصی هر حوزه برداشته است.
تنوع مسیرهای ارتقا از دیگر ویژگیهای مثبت این نسخه است که امکان جایگزینی بخشی از امتیازات پژوهشی با فعالیتهای فناورانه، آموزشی یا فرهنگی را فراهم میکند. افزون بر این، نقش فرهنگی و اجتماعی دانشگاهها برای نخستین بار به صورت جدی مورد توجه قرار گرفته و فعالیتهای فرهنگی، ارزشی و مشاورهای سهم مشخصی در امتیازدهی یافتهاند. همچنین، با اشاره به مقوله نوآوری و ارتباط با صنعت، معیارهایی مانند ثبت اختراع، انعقاد قراردادهای صنعتی و همکاریهای فناورانه، تدوین، بازنگری و انتشار اسناد سیاستی نیز در نظام ارزیابی به صورت مؤثرتری نسبت به نسخههای پیشین لحاظ شده است.
به علاوه از دیگر نقاط قوت آییننامه میتوان به توسعه روابط علمی از طریق الزام به ارائه شفاهی دستاوردهای علمی اشاره کرد؛ اقدامی که به ارتقای مهارتهای ارتباطی اعضای هیئت علمی، تبادل مؤثرتر دانش و تقویت گفتمان علمی در دانشگاهها کمک میکند. همچنین، تنوع بخشی به مسیرهای ارتقا ازطریق تعریف سه مسیر «آموزشمحور»، «پژوهشمحور»و «آموزش-پژوهشمحور» از دیگراصلاحات مثبت آییننامه است که میتواند با انعطافپذیرتر کردن نظام ارزیابی، زمینه رشد متوازنتر اعضای هیئت علمی با توجه به توانمندیها و مأموریتهای تخصصی آنان را فراهم سازد.
با وجود نقاط قوتی که گفته شد، ایراداتی هم متوجه پیشنویس آییننامه ارتقای اعضای هیئت علمی جدید است. در ادامه گزارش مرکز پژوهشهای مجلس آمده است که پیشنویس آییننامه با تکیه بر شاکله آییننامه جاری (مصوب ۱۳۹۴) تهیه شده است. آییننامه جاری از چهار بخش «فعالیتهای فرهنگی، تربیتی و اجتماعی»، «فعالیتهای آموزشی»، «فعالیتهای پژوهشی، فناوری» و «فعالیتهای علمی، اجرایی» تشکیل شده است که در پیشنویس فعالیتهای نوآورانه و فناورانه با تفکیک از فعالیتهای پژوهشی در قالب مادهای مستقل ظاهر شده است.
بررسی الگوی حاکم بر آییننامه مصوب ۱۳۹۴ حاکی از آن است که چالش برانگیزترین بخش، جدول امتیازهای لازم مربوط به «فعالیتهای پژوهشی، فناوری» است. فعالیتهای این بخش را میتوان به چهار دسته کلی «پژوهشهای استنادی»، «پژوهشهای مسئلهمحور»، «راهنمایی دانشجویان تحصیلات تکمیلی» و «سایر فعالیتها» دستهبندی کرد. نکته حائز اهمیت، در نظر گرفته شدن حداقل امتیاز برای مقالات هم از نظر کیفی و هم از نظر کمّی و براساس تعداد مقالات و ضریب تأثیر مجلات منتشرکننده مقالات است. یعنی اعضای هیئت علمی در کنار سایر فعالیتهای پژوهشی و فناوری حتماً باید به انتشار مقاله نیز اشتغال داشته باشند.
تکرار تکیه بر مقاله در پیشنویس آییننامه ارتقای جدید اعضای هیئت علمی
انتشار مقالات به عنوان بخشی از خروجیهای دانشگاه به منظور مستندسازی و ترویج و در داوری و ارزیابی یافتههای علمی در قالب مأموریت دانشگاه در حوزه پژوهش و توسعه دانش است؛ اما هدف غایی دانشگاه نیست و در حقیقت حل مسائل جامعه هدف اصلی است. اما تکیه بیش از اندازه آییننامه جاری برشاخصهای علمسنجی مبتنی بر مقالات علمی- پژوهشی مانع مهمی بر سر راه استفاده از توان پژوهشی اعضای هیئت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی در پرداختن به مسائل جامعه و صنعت پدید آورده است. موضوعی که در نسخه پیشنویس نیز تکرار شده است.
به عنوان نمونه، حداقل امتیازهای لازم فعالیتهای پژوهشی و نوآورانه در مسیر آموزش- پژوهشمحور در گروههای علوم پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی و دامپزشکی و سایر علوم، در نسخه پیشنویس نسبت به حداقل امتیازهای مذکور در نسخه جاری آییننامه افزایش داشتهاند. جدول زیر مقایسه آییننامه جاری و پیشنویس آییننامه جدید را در بخشهای مختلف نشان میدهد؛
بر اساس این جدول، حداقل امتیاز فعالیتهای پژوهشی و نوآورانه برای ارتقا به مراتب دانشیاری و استادی از ۵۷ امتیاز به ترتیب به ۶۵ و ۸۰ امتیاز افزایش یافته است. لازم به ذکر است، حداقل امتیاز الزامی از مقالات علمی- پژوهشی برای ارتقا به مراتب دانشیاری و استادی به ترتیب از ۲۵ و ۴۰ امتیاز به ۳۰ و ۴۵ امتیاز افزایش یافته است. به عبارت دیگر،در نسخه پیشنویس نیز همانند نسخه جاری آییننامه، محور ارتقای مرتبه انتشار مقالات بوده و بخش اصلی امتیازات الزامی فعالیتهای پژوهشی و نوآورانه به انتشار مقالات اختصاص یافته است. این درحالی است که رهبر معظم انقلاب همواره بر استفاده از ظرفیت استادان دانشگاه برای پرداختن به مسائل و مشکلات جامعه از طریق پژوهشهای مسئلهمحور بر آن تأکید کردهاند.
کسب امتیاز در آییننامه ارتقای جدید نیازی به ارتباط موثر با صنعت ندارد
یکی دیگر از اشکالات آییننامه ارتقای اعضای هیئت علمی، اختیاری بودن امتیازات مربوط به فعالیتهای نوآورانه و فناورانه برای گروههای علمی کاربردیتر همچون فنی و مهندسی، کشاورزی و دامپزشکی است. یکسانانگاری میان گروههای علوم پایه، فنی، کشاورزی و دامپزشکی درحالیکه تفاوتهای بنیادین در مأموریت، کارکرد و خروجیهای مورد انتظار هریک وجود دارد، از یکسو فشار مضاعفی بر اعضای هیئت علمی رشتههای کاربردی وارد میکند و از سوی دیگر، مانع تحقق اهداف تخصصی و مأموریتی سایر گروههای علمی میشود.
غلبه امتیازات الزامی فعالیتهای پژوهشی و توسعه علمی در ساختار کلی آییننامه به گونهای است که اعضای هیئت علمی، بیشتر به سمت انتشار مقالات علمی سوق پیدا میکنند و از فعالیتهای نوآورانه، فناورانه و مسئلهمحور فاصله میگیرند. این درحالی است که رسالت اصلی برخی از گروههای علمی، توسعه فناوری و حل مسائل واقعی جامعه است. به عبارت دیگر، وزن بالای ماده پژوهشی عملًا سبب میشود تمامی امتیازهای الزامی ارتقا صرفاً از مسیر انتشار مقاله تأمین شود، بدون آنکه نیازی به ارتباط مؤثر با صنعت یا مشارکت در فرایندهای فناورانه وجود داشته باشد.
انتهای پیام/
نظر شما