امروزه که هوش مصنوعی بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی و فضای دانشگاهی شده است، این سؤال مطرح می‌شود: آیا کتاب هنوز جایگاه خود را حفظ کرده است؟ پاسخ به این پرسش، نه تنها برای دانشجویان، بلکه برای دانشگاه‌ها و نهادهای آموزشی اهمیت حیاتی دارد. هفته کتابخوانی، یادآور یک حقیقت ساده اما ماندگار است: هیچ فناوری‌ای جایگزین میل انسان به فهمیدن نمی‌شود.

در سال‌هایی که هوش مصنوعی با سرعت بی‌سابقه‌ای وارد زندگی و دانشگاه‌ها شده، بازگشت به کتاب و مطالعه، بیش از گذشته به یک نیاز تبدیل شده است؛ نیازی که اگر درست مدیریت شود، می‌تواند مسیر یادگیری نسل جدید را متحول کند. امروز دانشگاه‌ها با حجم بزرگی از داده‌های آموزشی و پژوهشی روبه‌رو هستند. حضور سامانه‌های هوشمند، دستیارهای دیجیتال و ابزارهای تحلیل داده باعث شده که فرایند یادگیری تنها یک مسیر خطی مبتنی بر کتاب درسی و دانشگاهی نباشد؛ بلکه ترکیبی از منابع کلاسیک و فناوری‌های نو باشد. با این‌حال، نقش کتاب و مطالعه نه تنها کم نشده، بلکه اهمیت بیشتری یافته است. زیرا در دنیایی که اطلاعات سریع تولید و مصرف می‌شود، این کتاب است که به دانش، عمق و جهت می‌دهد.

یکی از مواردی که در سال‌های اخیر اهمیت پیدا کرده، توانایی دانشجویان در ترکیب مطالعه سنتی با ابزارهای نوین است. کتاب، نقطه شروع فهم است و هوش مصنوعی، ابزار گسترش آن. دانشجویی که بتواند این دو را در کنار هم قرار دهد، نه تنها سرعت یادگیری بیشتری خواهد داشت، بلکه قدرت تحلیل و تصمیم‌گیری عمیق‌تری هم به دست می‌آورد. زیرا فناوری، بدون پشتوانه آگاهی، تنها یک ابزار مصرفی است؛ اما وقتی با مطالعه همراه شود، به یک توانمندی واقعی تبدیل می‌شود.

در همین نقطه است که دانشگاه‌ها می‌توانند نقش کلیدی ایفا کنند. بسیاری از مراکز علمی امروز به سمت ایجاد «کتابخانه‌های هوشمند»، «سامانه‌های جست‌وجوی غنی‌شده با هوش مصنوعی» و «پلتفرم‌های شخصی‌سازی مطالعه» حرکت کرده‌اند. این ابزارها به دانشجو امکان می‌دهد مسیر مطالعه خود را بهتر انتخاب کند، ارتباط بین منابع را سریع‌تر بیابد و از دل متن‌ها، الگوهای جدید استخراج کند. اما استفاده صحیح از این امکانات، بدون مهارت مطالعه عمیق امکان‌پذیر نیست. کتاب و مطالعه عمیق هنوز هم به عنوان پایه‌ای برای تفکر انتقادی و تصمیم‌گیری مؤثر، غیرقابل جایگزین هستند.

یکی دیگر از موضوعات مهم، تغییر رفتار مطالعه در نسل جدید است. دانشجو امروز میان کلاس، پروژه‌های عملی، کارهای جانبی و دنیای پرسرعت رسانه‌های دیجیتال زندگی می‌کند. طبیعی است که زمان کم‌تری برای مطالعه به شیوه های گذشته اختصاص دهد. اما دقیقاً در چنین شرایطی، نقش کتاب به عنوان «مرجع پایدار» اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. کتاب به دانشجو کمک می‌کند از هیاهوی روزمره فاصله بگیرد، ذهن خود را متمرکز کند و فهمی ماندگار بسازد. درواقع، مطالعه عمیق، دانشجو را از مصرف‌کننده صرف اطلاعات به تولیدکننده دانش تبدیل می‌کند.

از سوی دیگر، سرعت تغییر فناوری مهارت‌های لازم برای آینده شغلی را نیز دگرگون کرده است. کسب‌وکارهای امروز به نیرویی نیاز دارند که بتواند مفاهیم را از دل منابع مختلف استخراج و تحلیل کند. هوش مصنوعی می‌تواند مسیر یادگیری را کوتاه‌تر کند، اما فهم و تفسیر نهایی همچنان به دانشجو و تلاش انسانی او وابسته است. بنابراین، ترکیب کتابخوانی و فناوری نه تنها یک ضرورت آموزشی، بلکه یک سرمایه راهبردی برای آینده است.

هفته کتابخوانی فرصتی است تا این نگاه تازه در دانشگاه‌ها تقویت شود: نگاه به کتابخوانی نه به عنوان یک فعالیت نمادین، بلکه به عنوان یک بخش ضروری از مسیر حرفه‌ای و علمی دانشجویان. اگر دانشگاه بتواند فرهنگ مطالعه هدفمند را با ابزارهای هوشمند پیوند بزند، نسل جدیدی از یادگیرندگان شکل خواهد گرفت که هم توانایی تحلیل دارند و هم قدرت سازگاری با فناوری‌های نوین. در نهایت، آینده آموزش نه حذف کتاب است و نه وابستگی کامل به هوش مصنوعی؛ بلکه ترکیب درست این دو مسیر موفقیت دانشجویان و دانشگاه‌ها را تضمین می‌کند. هفته کتابخوانی یادآور این حقیقت است که رشد علمی از مطالعه آغاز می‌شود و با فناوری ادامه می‌یابد؛ ترکیبی که می‌تواند زمینه‌ساز خلق ایده‌های تازه و تحقق آن‌ها باشد.

نویسنده: آهنگ فتاحی | دانشجوی کارشناسی مهندسی کامپیوتر و فعال حوزه‌ی فناوری

انتهای پیام./