در فضای آکادمیک امروز، صحنه‌ای آشنا به چالشی جدی بدل شده است؛ استادان با شوق به انتقال دانش می‌پردازند، حال آنکه نگاه بسیاری از دانشجویان به صفحه‌های کوچک همراهشان دوخته شده است. این میهمان ناخوانده، آرامش آموزشی را مخدوش ساخته و پرسش‌های بنیادینی درباره آینده آموزش عالی برانگیخته است.

آمارهای نگران‌کننده از پژوهش‌های دو سال اخیر، عمق این مسئله را به وضوح نشان می‌دهد. بر پایه پژوهش بررسی الگوی مصرف رسانه‌ای دانشجویان که در سال ۱۴۰۱ توسط مرکز ملی مطالعات فرهنگی منتشر شد، ۷۸ درصد از دانشجویان ایرانی هنگام حضور در کلاس درس، از تلفن همراه برای مقاصد غیردرسی استفاده می‌کنند.

مطالعه‌ای در نشریه علمی پژوهشی فناوری آموزش در سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که میانگین زمان استفاده روزانه دانشجویان از تلفن همراه به ۶ ساعت و ۱۵ دقیقه رسیده است.

پژوهش مشترک دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال ۱۴۰۱ حاکی از آن است که ۶۰ درصد از دانشجویان، کاهش چشمگیر توانایی تمرکز در مطالعه‌های طولانی‌مدت را گزارش کرده‌اند.

بر اساس مطالعه سنجش سرمایه اجتماعی دانشجویان (۱۴۰۲، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات)، ۴۵ درصد از دانشجویان اعلام کرده‌اند که اولین فعالیت آنان پس از بیدار شدن از خواب، چک کردن تلفن همراه است.

این ارقام تنها نشان‌دهنده بخشی از واقعیت موجود است. تأثیر این پدیده بر کیفیت آموزش، ژرف و چندبعدی است. توانایی تمرکز عمیق که سنگ بنای هر فعالیت علمی است، در حال سایش است.

حافظه فعال دانشجویان که مسئول پردازش و ذخیره‌سازی اطلاعات نوین است، تحت تأثیر این پرت‌حواسی‌های پیاپی، کارایی خود را از دست می‌دهد. کیفیت تعاملات علمی و گفت‌وگوهای کلاسی که از ارکان اصلی یادگیری است، به شدت کاهش یافته است.

راه‌کار برون‌رفت از این وضعیت، نیازمند عزمی همگانی است. نخست،بازاندیشی در شیوه‌های تدریس ضروری است. به کارگیری روش‌های تعاملی و مشارکتی می‌تواند انگیزه حضور فعال در کلاس را افزایش دهد. دوم، گنجاندن واحدهای درسی مرتبط با مدیریت توجه و تمرکز در برنامه‌های درسی، نیاز غیرقابل انکاری است. سوم، ایجاد فضای گفت‌وگو بین استادان و دانشجویان درباره چگونگی بهره‌گیری سالم از فناوری، می‌تواند به تدوین راهبردهای مشترک بینجامد.

ما به عنوان اعضای جامعه دانشگاهی، مسئولیت داریم که از فناوری به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف علمی بهره ببریم، نه اینکه اجازه دهیم سد راه یادگیری عمیق شود. آینده علمی کشور در گرو توانایی ما در پرورش نیروهای متفکر و متمرکز است. زمان آن فرا رسیده که با خرد جمعی و برنامه‌ریزی راهبردی، این چالش را به فرصتی برای ارتقای کیفیت آموزش عالی بدل کنیم.

فعال رسانه‌ای*

انتهای یادداشت/