به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از کرمان؛ مسئله زیرساختهای حمل و نقل در پهناورترین استان کشور یعنی کرمان یک موضوع صرفاً فنی یا مهندسی نیست که این یک چالش عمیق توسعهای و عدالتمحور است که اتصال این استان حیاتی به مرکز کشور را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. برای واکاوی دقیق این موضوع با بهرام نیکبین جامعهشناس و تحلیلگر توسعه منطقهای در جنوب شرق کشور به گفتگو نشستیم تا ابعاد پنهان و آشکار کمبودهای ریلی و جادهای کرمان را مورد تحلیل قرار دهیم.
نیکبین با تأکید بر اهمیت استراتژیک موقعیت جغرافیایی کرمان گفت: استان کرمان به مثابه یک دروازه بزرگ برای اتصال شرق و جنوب شرق به مرکز و شمال غرب کشور عمل میکند و این موقعیت ژئوپلیتیک و اقتصادی به صورت بالقوه یک فرصت است که متأسفانه زیرساختهای فرسوده حمل و نقل این فرصت را به یک گلوگاه و مانع جدی تبدیل کردهاند. اگر ما به دنبال تحقق عدالت اقتصادی و توزیع متوازن ثروت هستیم اولین قدم بهبود شاهراههای ارتباطی است که این شاهراهها قلب تپنده اقتصاد منطقهای هستند.
او افزود: زمانی که ما از کرمان صحبت میکنیم باید وسعت عظیم آن را در نظر بگیریم که مدیریت این گستره و اتصال شهرستانهایی مانند جیرفت بم سیرجان و بافت به مرکز استان و سپس به تهران نیازمند یک شبکه ترکیبی و کارآمد ریلی و جادهای است که متأسفانه وضعیت کنونی هر دو بخش رضایتبخش نیست و در مواردی حتی بحرانی است.
در تحلیل وضعیت حمل و نقل ریلی نیکبین به شبکه موجود اشاره کرد و بیان داشت: شبکه ریلی کرمان عمدتاً بر مسیرهای تاریخی متمرکز شده و بیشتر خطوط ما تکمسیره هستند که این یک ضعف ساختاری بزرگ است. در دنیای امروز حمل و نقل انبوه بار و جابجایی سریع مسافر بدون خطوط دوطرفه و پرسرعت عملاً غیرممکن است که خطوط ریلی فعلی ما غالباً قدیمی و نیازمند بهسازی کامل زیرساخت هستند. گلوگاههایی مانند مسیر کرمان به بافق و اتصال آن به شبکه سراسری بار ترافیکی سنگینی را تحمل میکنند و ظرفیت جابجایی بار از معادن مهم استان مانند مس و سنگ آهن بسیار پایینتر از پتانسیل تولید است که این یعنی بخش بزرگی از محصولات معدنی ما مجبورند با هزینهای بالاتر و با ریسک بیشتر از طریق جاده منتقل شوند.
او ادامه داد: آمارها به وضوح نشان میدهند که سهم حمل و نقل ریلی در جابجایی بار استان کرمان با توجه به حجم تولیدات کشاورزی و معدنی باید حداقل دو تا سه برابر وضع موجود باشد که این کمبود ظرفیت یک بار مالی و استهلاکی سنگین را بر دوش شبکه جادهای گذاشته است. علاوه بر این در بخش مسافری طولانی بودن زمان سفر و قدیمی بودن ناوگان ریلی باعث شده تا شهروندان کرمانی برای سفر به مرکز کشور به جای قطار به سمت اتوبوسهای جادهای و هواپیما سوق پیدا کنند که این خود به معنای از دست رفتن سهم ایمنتر و اقتصادیتر حمل و نقل است.
نیکبین تأکید کرد: تا زمانی که زیرساخت سیگنالینگ خطوط ریلی بهروزرسانی نشود و حداقل مسیرهای استراتژیک دو خطه نشوند نمیتوان انتظار داشت که ریل بتواند نقش واقعی خود را به عنوان شاهرگ حیاتی استان ایفا کند و این مسأله یک تصمیمگیری کلان ملی میطلبد که فراتر از توان مدیریت استانی است.
در ادامه گفتگو به بررسی وضعیت حمل و نقل جادهای پرداختیم که نیکبین این بخش را حوزه اصلی انتقال چالشهای ریلی به سطح عمومی نامید و گفت: شبکه جادهای کرمان به دلیل حجم عظیم بار ترانزیتی شرق کشور و همچنین فشاری که به واسطه کمبود ظرفیت ریلی متحمل میشود همواره تحت فشار است. نسبت جادههای اصلی به آزادراهها و بزرگراههای استاندارد در کرمان بسیار پایین است که این بدان معناست بخش زیادی از محورهای پرتردد ما از کیفیت لازم برای تحمل ترافیک سنگین برخوردار نیستند.
او افزود: این وضعیت به صورت مستقیم بر ایمنی و اقتصاد استان تأثیر میگذارد و متأسفانه کرمان همواره یکی از استانهای پیشرو در آمار تصادفات جادهای بوده است که این آمار بالا ارتباط مستقیم با کیفیت پایین زیرساختها به ویژه در محورهای فرعی و روستایی و همچنین فرسودگی مسیرهای اصلی دارد که آسفالت آنها پس از دههها کارکرد سنگین نیازمند بازسازی کامل است نه صرفاً روکش.
نیکبین با ارائه یک تحلیل اقتصادی خاطرنشان کرد: هزینههای لجستیک و حمل و نقل در استان کرمان به دلیل زمانبر بودن و ریسک بالای جادهای نسبت به استانهای مرکزی و غربی به صورت معنیداری بالاتر است که این هزینههای اضافی در نهایت به بهای تمامشده محصولات کرمانی از پسته و خرما گرفته تا محصولات معدنی و صنعتی اضافه میشود و در نتیجه توان رقابتی تولیدکنندگان استان در بازارهای ملی و بینالمللی را به شدت کاهش میدهد. وقتی یک کشاورز در جیرفت یا یک تولیدکننده در سیرجان مجبور است کالای خود را با تأخیر یا با هزینه بیمه بالاتر به تهران یا بندرعباس برساند این یک عامل بازدارنده جدی برای توسعه است که مانع از رشد صادرات میشود.
او ادامه داد: نبود بزرگراههای استاندارد به ویژه در اتصال شهرستانهای پرتراکم مانند رفسنجان به مرکز استان و مسیرهای ارتباطی جنوبی یک خلاء اساسی است که باید در برنامه هفتم توسعه با جدیت بیشتری مورد توجه قرار میگرفت و تأخیر در اجرای پروژههای بزرگراهی کلید توسعه زیرساختهای ماست که نباید صرفاً با ترمیمهای موقت به تعویق بیفتد و این نیاز جادهای فراتر از تعمیر و نگهداریهای معمول است.
در بخش پیامدهای اجتماعی نیکبین تصریح کرد: ضعف زیرساختهای ارتباطی نه تنها بر اقتصاد بلکه بر عدالت اجتماعی و دسترسی به خدمات نیز تأثیر میگذارد که شهرستانهای جنوبی و شرقی کرمان به دلیل جادههای ناایمن و طولانی دسترسی سختی به مراکز درمانی و تخصصی در مرکز استان یا تهران دارند. زمانی که زمان سفر جادهای از بم به کرمان یا از جیرفت به تهران به دلیل کیفیت پایین مسیرها طولانی و پرخطر میشود عملاً دسترسی شهروندان به خدمات حیاتی کند و ناامن میشود و این یک نوع محرومیت مضاعف برای ساکنان این مناطق است که باید از طریق بهبود زیرساختهای ریلی و جادهای رفع شود.
او افزود: بسیاری از متخصصان و نخبگان به دلیل همین مشکلات زیرساختی تمایلی به بازگشت یا فعالیت در مناطق دورتر استان ندارند که این خود به تشدید پدیده فرار مغزها و تمرکز خدمات در مرکز استان دامن میزند و لذا سرمایهگذاری در جاده و ریل در حقیقت سرمایهگذاری در سرمایه انسانی و عدالت اجتماعی است که بازدهی آن در درازمدت خود را نشان خواهد داد.
در نهایت نیکبین به ارائه راهکارهایی برای برون رفت از این چالشها پرداخت و گفت: راهکار اصلی در گرو سیاستگذاری متمرکز و تأمین مالی پایدار است و باید در برنامه ملی توسعه پروژههای دوخطه کردن مسیرهای اصلی ریلی کرمان به بافق و همچنین ارتقاء زیرساختهای سیگنالینگ در اولویت قرار گیرند. در حوزه جادهای تمرکز باید بر تکمیل و استانداردسازی بزرگراههای پرتردد باشد نه صرفاً ترمیم جادههای فرسوده که این شامل مسیرهای اتصال جنوب به مرکز استان و همچنین اتصال به بنادر جنوبی است. توسعه بزرگراههای چهارخطه در محورهای کلیدی استان باید با سرعت بیشتری به سرانجام برسد تا ایمنی و سرعت جابجایی مسافر و بار به استانداردهای کشوری نزدیک شود و این بدون یک عزم ملی ممکن نیست.
او تأکید کرد: استفاده از درآمدهای پایدار معادن استان برای ایجاد یک صندوق توسعه زیرساختهای حمل و نقل منطقهای میتواند یک راهکار مالی بسیار مؤثر باشد که این منابع عظیم باید در محل تولید ثروت برای تقویت زیرساختهای همان منطقه هزینه شوند و این یک مطالبه عمومی و بحق از سوی مردم و فعالان اقتصادی استان است.
او ادامه داد: کرمان به یک استراتژی حمل و نقل چندوجهی و یکپارچه نیاز دارد که بتواند بار ترافیکی را به صورت بهینه بین ریل و جاده توزیع کند. اگر ما بتوانیم سهم ریل در حمل بار را از طریق افزایش ظرفیت خطوط دوخطه کردن مسیر و بهکارگیری واگنهای مدرن افزایش دهیم فشار از روی جادهها برداشته میشود و در نتیجه ایمنی جادهای بالا رفته و هزینههای حمل و نقل نیز کاهش مییابد که این یک چرخه مثبت اقتصادی و اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. تحقق این اهداف نیازمند باور عمیق مسئولان و تخصیص منابع عظیم ملی به زیرساختهای توسعهای این استان بزرگ است که نباید دیگر به تعویق بیفتد و هر گونه تأخیر در این زمینه هزینههای سنگینتری را در آینده به اقتصاد کشور تحمیل خواهد کرد.
او در پایان افزود: اگر زیرساختهای حمل و نقل ریلی و جادهای کرمان به استاندارد ملی نرسد نه توسعه اقتصادی پایدار محقق میشود نه عدالت اجتماعی به معنی واقعی کلمه اجرا خواهد شد و این استان با تمام پتانسیلهای خود همچنان درگیر چالشهای ابتدایی جابجایی خواهد ماند که این یک زیان ملی است و باید با یک نگاه جهادی و برنامهریزی شده این گره کور توسعه گشوده شود.
خبرنگار: زهرا اسکندری
انتهای پیام/
نظر شما