به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ دکتر حسین اردکانی پدر علم هواشناسی ایران از اواسط آبان، یعنی زمانی که ایران با یک دوره طولانی بی‌بارشی روبه‌رو بود، نوید بارش از دهم آذر ماه را داد؛ پیش‌بینی‌ای که حالا با ورود موج‌های بارشی جدید به کشور، تائید شده است.

حسین اردکانی به‌ عنوان «پدر علم هواشناسی ایران» شناخته می‌شود و جز کارشناسان باسابقه در حوزه اقلیم، آب و هوا، تغییرات جوی و پیش‌بینی بارش است. او سال‌ها در پژوهش و تدریس در زمینه هواشناسی فعالیت داشته است و تجربه گسترده‌ای در تحلیل وضع آب و هوا، تغییرات اقلیمی، مدیریت منابع آب و هشدارهای اقلیمی دارد. فعالیت‌های علمی او به بیش از ۶۰ سال می‌رسد.

دکتر اردکانی در این مصاحبه با تاکید بر ضرورت توجه سازمان هواشناسی کشور به برخی پارامترهای مهم هواشناسی، بررسی علمی و دقیق آنها، می‌گوید که این سازمان باید مانند یک وزارتخانه عمل کن و با اعلان پیش‌آگاهی به دولت و مردم، آنها را برای مدیریت بهتر بحران آب آماده کند.

او همچنین در این مصاحبه در مورد امکان بارورسازی ابرها و همچنین ادعاهای افرادی که وعده بارش در ایران می‌دهند، صحبت کرده است که در ادامه می‌خوانید:

تصاویری از بعضی از مرزهای ایران در فضای مجازی منتشر شده‌اند که نشان می‌دهد آن طرف مرز طبیعت بسیار سبز و آباد و این طرف مرز طبیعت خشک و بی‌آب و علف است. این را چطور می‌توان تفسیر کرد؟

من به این تصاویر خیلی اعتماد ندارم. اما اگر تصاویر درست باشند، توجیهی که می‌توانم داشته باشم، بحث جریان‌های جوی در پشت و جلوی کوه است. زمانی که جریان هوا به سمت بالای کوه حرکت می‌کند، به ویژه زمانی که رطوبت را قبل از ورود به کوه دریافت کرده باشد، در آن سمت کوه بارندگی‌های بسیاری پیش می‌آید و طبیعت را سبز و زنده می‌کند. اما زمانی که جریان هوا از بالای کوه به سمت پایین حرکت می‌کند، چون دیگر رطوبتی ندارد، این سمت کوه حشک و بی‌آب و علف می‌شود. به هر حال به نظر می‌رسد که این ۲ منطقه اقلیمی کاملا متفاوت از همدیگر دارند.

به غیر از این، باید جریان‌های هر منطقه را بررسی کرد و مشاهده کرد که آیا جریان‌ها رطوبت کافی را برای ایجاد بارندگی داشته‌اند یا خیر.

بارورسازی یا عقیم‌سازی ابرها تا چه حد امکان‌پذیر است و این موضوع در دنیا چطور از نظر علمی انجام می‌شود؟

از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۷ که مدیرکل سازمان هواشناسی بودم. تاریخ دقیقش را به یاد نمی‌آورم، ولی در این بازه زمانی، حدود ۲ سال بارندگی در ایران بسیار کم شد و آب پشت سد کرج بسیار کم شده بود و همه نگران تامین آب شهر تهران بودند.

کانادایی‌ها اعلام کردند که می‌توانیم ابرها را بارور کنیم و بارش را افزایش دهیم. آنها ۵۰ میلیون دلار در آن سال پیشنهاد دادند تا این کار را در ایران انجام دهند و ما هم در سازمان هواشناسی اطلاعات کافی را در اختیار آنها قرار دادیم. کاملا به خاطر می‌آورم که چه اطلاعات جوی را از ما گرفتند و براساس آنها خلبانی را در هوای تهران فرستادند تا با کمک یودید نقره یا پودر یخ یا کربن مایع ابرها را بارور کند. اما موضوع این است که باید این مواد در دما، وضعیت ابری، ساختار ابر، سرعت باد و ارتفاع مشخص درون ابر ریخته شود و هدف یا تارگت این کار بسیار مهم است.

هم‌اکنون در دنیا از نظر علمی ۲۰ تا ۲۵ درصد از طریق بارورسازی ابر می‌توان بارش منطقه را افزایش داد. این کار کاملا تحقیقاتی و کار شدنی است، اما در جایی که ابر وجود ندارد یا میزان آن کم است، میزان بارش افزوده آنقدر ناچیز است که نسبت به هزینه‌های گزاف این کار نمی‌صرفد.

پس این فرآیند کاملا بر پایه تحقیقات و محاسبات انجام می‌شود و میکروفیزیک و ساختار ابر با محاسبات بسیار پیچیده در آن دخیل هستند.

آیا این عدم بارندگی‌ها را می‌توان به خشکسالی نسبت داد؟ چه نوع خشکسالی؟

در علم هواشناسی در کنار واژه خشکسالی اصطلاحی تحت عنوان spell یا «دوره» داریم. به طور مثال، دوره کمبارش یا dry spell بازه زمانی از چند هفته تا یک ماه است که در آن بارش به حداقل می‌رسد و این دوره خیلی کوتاه‌تر از آن است که نام خشکسالی روی آن بگذاریم. تمایز خشکسالی و دوره منوط به ارزیابی شاخص‌هایی مثل هیدرولوژی کشاورزی است.

سازمان هواشناسی با محاسبات مربوط به این ۲ پدیده می‌تواند تخمین بزند که کم‌بارشی مربوط به خشکسالی است یا دوره. وظیفه سازمان هواشناسی این است که این موضوعات را برای مردم و دولت مشخص و اعلام کند.

من به نقشه‌ها و اطلاعات هواشناسی دسترسی ندارم و به طور یقین نمی‌توانم بگویم که ما هم‌اکنون در دوره به سر می‌بریم یا در خشکسالی.

تغییر اقلیم چقدر آب و هوای دنیا را تحت تاثیر قرار داده است؟

تغییر اقلیم بحث بسیار مهمی است که در جهان بحث می‌شود و البته برخی از کارشناسان آن را قبول ندارند و بیشتر به تغییر فصل باور دارند. به طور مثال در ایران، فصل تابستان‌مان چهار ماهه و از خرداد تا شهریور کشیده شده است.

به طور کلی ماه‌های خورشیدی و میلادی و هواشناسی با هم متفاوتند. از دهم آذر ماه که مصادف با اول دسامبر میلادی است، فصل زمستانی هواشناسی شروع می‌شود. در صورتی که فصل زمستان میلادی از فوریه، ژانویه و مارس است. بنابراین در تمام مباحثات هواشناسی، فصل زمستان مربوط به فصل زمستان هواشناسی می‌شود که از ماه دسامبر آغاز می‌شود.

با توجه به شرایط بی‌آبی که هم‌اکنون در شهرهایی مانند تهران به وجود آمده است، امکان اینکه به «روز صفر» برسیم چقدر است؟

من از سازمان هواشناسی گله‌مندم و البته امیدوارم که صحبت‌های من به کسی برنخورد. سازمان هواشناسی می‌بایست چند ماه -چهار الی پنج- پیش اعلام می‌کرد که پاییز امسال ما استثنائی است. در این صورت دولت و مردم می‌دانستند که با چه پدیده‌ای مواجه هستند و در نتیجه مدیریت می‌کردند. دولت می‌توانست آب پشت سد را مدیریت کند و تخمین بزند که روزانه چقدر آب از این سد برای مصرف عموم خارج شود. و از سوی دیگر، مردم عزیزمان با آگاهی از این مساله در مصرف آب صرفه‌جویی بیشتری می‌کردند.

مدتی را در کالیفرنیا زندگی می‌کردم. این ایالت نیز همانند تهران گاهی با بحران کم‌آبی مواجه می‌شود. در این صورت، سازمان هواشناسی چند ماه قبل هشدارهای لازم را اعلام می‌کند و با وجودی که اکثر خانه‌ها در این ایالت جلوی خانه‌شان باغچه و چمن دارند، در ماه‌های کم‌آبی هیچ یک از شهروندان به گیاهانش آب نمی‌دهد و تمام گیاهان و چمن خانه‌شان خشک می‌شود. آن خشک شدن گیاهان بهتر از این است که به شهروندان آب نرسد. به غیر از این، زمان حمام کردن افراد نباید بیشتر از پنج دقیقه طول بکشد. خانوارهایی که میزان مصرف آب‌شان بالا باشد، سه تا چهار برابر جریمه می‌شوند.

همین هماهنگی دولت و مردم و در ابتدا اعلان سازمان هواشناسی است که باعث می‌شود یک ایالت از بحران کم‌آبی گذر کند.

تا جایی که در نقشه‌ها و اطلاعات دیده‌ام به نظرم میزان بارش در ایران تا اواخر بهار به نزدیک نرمال خواهد رسید، ولی هیچ وقت از یاد نبریم که باز هم ممکن است دوره کم‌بارش پیش بیاید و باید مدیریت‌های لازم انجام شود.

سازمان هواشناسی هم‌اکنون از نظر علمی و تکنولوژی چقدر با جهان همراستاست و چقدر فاصله دارد؟

کارهای پیش‌بینی در سازمان هواشناسی ما مثل بقیه کشورهای دنیا انجام نمی‌شود. خیلی از مسائل هواشناسی وجود دارد که مردم عزیز ما باید از آنها اطلاع داشته باشند. آیا تا به حال از طریق صدا و سیما از یک کارشناس هواشناسی شنیده‌اید که امروز دمای احساسی چقدر است؟ آیا تا به حال از یک کارشناس هواشناسی شنیده‌اید که امروز از ساعت ۱۰ تا ۱۲ روز به دلیل وجود امواج ماورای بنفش از خانه‌تان به هیچ وجه بیرون نیایید چون ممکن است که به سرطان پوست یا آب مروارید مبتلا شوید؟

اینها مسائل بسیار مهمی هستند که سازمان‌های هواشناسی اکثر کشورها اعلام می‌کنند.

به طور مثال، سازمان هواشناسی باید سیلاب‌ها را پیش‌بینی کند و به دولت هشدار دهد. این سیلاب‌ها بسیار بسیار مهم هستند. این پدیده جوی معمولا باعث بارش چندین میلی متر باران در عرض یک ساعت می‌شود. به همین دلیل است که در کشورهای دیگر، آب این سیلاب‌ها در مخازن بسیار بزرگی جمع‌آوری می‌شود تا برای کشاورزی و آب شرب از آن استفاده کنند.

این موارد فرهنگی هستند که باید توسط سازمان هواشناسی به مردم توضیح داده شود و دولت باید از این اطلاعات برای بهره‌برداری و سرمایه‌گذاری استفاده کند.

به طور مثال، چند وقت پیش فردی ادعا کرده بود که می‌تواند از دریای عمان یا خلیج فارس ابر درست کند و آن را روی کوه زاگرس و یا البرز می‌برم تا بارندگی ایجاد کند. اگر مردم اطلاعات و آگاهی داشته باشند، هیچ وقت این صحبت‌ها را باور نمی‌کنند و این اطلاعات را سازمان هواشناسی باید به مردم بدهد. سازمان هواشناسی باید مردم را در مورد مسائل روز توجیه کند.

سازمان هواشناسی در دنیا یک وزارتخانه به شمار می‌آید که اطلاعات لازم را به بقیه سازمان‌های کشور می‌دهد. در حالی که در ایران، سازمان هواشناسی حتی به وظایف اصلی خود عمل نمی‌کند.

انتهای پیام/