به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، فضای دانشگاه را می‌توانیم یکی از زیرساخت‌های مهم برای تضارب آرا و شکل گیری فضای گفت وگو در خصوص مباحث مختلف بدانیم. درواقع تشکیل یک فضای گفتمانی در محیطی مانند دانشگاه، می‌تواند دانشجویان را در مسیر صحیح برای پیگیری مطالبات، رشد علمی و معنوی و ایجاد انگیزه برای بیان نقطه نظرات خود حرکت دهد.

از همین روی برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی می‌تواند یکی از گلوگاه‌های مهم برای شکل گیری این فضای گفتمانی و تضارب آرا در دانشگاه باشد؛ موضوعی که رهبر انقلاب به دفعات متعدد برروی آن تاکید کرده‌اند اما باوجود تلاش‌های انجام شده در این حوزه، هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.

مقام معظم رهبری در دیداری با جمعی از نخبگان و برگزیدگان علمی کشور به صورت واضح و صریح فرآیند برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی در دانشگاه‌های کشور را مورد نقد و انتقاد قرار می‌دهند. ایشان در این باره می‌گویند: «فکر کنید، بگویید، بنویسید، در مجامعِ خودتان منعکس کنید، آن کرسی‌های آزاداندیشی را که من ۱۰۰ بار ‌با کم و زیادش‌ تأکید کرده‌ام راه بیندازید و این‌ها را هی آنجا بگویید. این می‌شود یک فضا. وقتی یک فضای گفتمانی به وجود آمد، همه در آن فضا فکر می‌کنند، همه در آن فضا جهت‌گیری پیدا می‌کنند، همه در آن فضا کار می‌کنند».

مفهوم آزاد اندیشی در مبانی دینی و اندیشه رهبری

مفهوم آزاد اندیشی و یا تفکر آزاد در برخی موارد مورد غفلت قرار می‌گیرد و یا با برداشت نادرست از آن، با تفسیر به رای مواجه می‌شود. درواقع افراد و گروه‌های مختلف هرکدام به نوبه خود می‌کوشند که تعابیر و برداشت‌های خود را از مفهوم آزاد اندیشی داشته باشند و آن را تفسیر به رای کنند؛ فرآیندی که گاه منجر به شکل گیری یک فضای متناقض و ناصحیح از این مفهوم می‌شود که خود، عاملی برای مسلخ کشاندن آن است. درحالی که به گفته کارشناسان و صاحب نظران حوزه جامعه شناسی، مسئله آزاد اندیشی با هیاهو، مطالبه گری نادرست و جنجال‌های سیاسی متفاوت است.

قرآن کریم در آیه ۱۲۵ سوره نحل، به طور واضح به مسئله گفت وگو و دعوت به حق به وسیله مجادله احسن اشاره دارد. خداوند متعال در این آیه می‌فرمایند: «ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن». درواقع قرآن کریم، حکمت، موعظه حسنه و مجادله احسن را جزو مولفه‌های مهم برای دعوت به سمت حق می‌داند. همچنین با نگاهی کوتاه به سیره زندگی ائمه اطهار(ع) به این نکته می‌رسیم که مجادله احسن و مناظره در خصوص مباحث مختلف با افراد گوناگون، جزو برنامه‌های راهبردی اهل بیت(ع) برای دعوت به جبهه حق بوده است. مناظره‌های علمی امام رضا(ع) با اهل سنت، اهل کتاب و حتی بی خدایان که در کتاب «عیون اخبارالرضا» به طور مفصل آمده است، مهر تاییدی بر این نکته محسوب می‌شود.

مقام معظم رهبری درباره مفهوم آزاد اندیشی می‌فرمایند:«آزاداندیشی یعنی آزادانه فکر کردن، آزادانه تصمیم گرفتن، ترجمه‌ای، تقلیدی و بر اثر تلقین دنبال بلندگوهای تبلیغاتی غرب حرکت نکردن. لذا شامل علم، معرفت، مشی سیاسی، شعارها و واژه‌ها و خواسته‌های متعارف سیاسی و اجتماعی هم می‌شود. اگر امروز غرب می‌گوید دمکراسی، ما باید فکر کنیم ـ‌آزادفکری یعنی این‌ که  ببینیم آیا همین که او می‌گوید درست است و دمکراسی به صورت مطلق ارزش است یا نه، قابل خدشه است؟».

نقش دانشگاه در شکل گیری فضای گفتمانی و آزاد اندیشی

آزاد اندیشی، دوری از مبانی فکری غربی و تبعیت نکردن بی چون و چرا از فرهنگ غرب که رهبر انقلاب در راستای آزاد اندیشی برروی آن تاکید دارند، نیازمند زیرساخت‌هایی است که شکل گیری آن از طریق جامعه دانشگاهی و نخبگانی جامعه میسر خواهد بود.

جامعه شناسان، تفکر آزاد و به طور کلی «فکرکردن» را جزو مولفه‌های اصلی برای رشد علمی و فرهنگی جامعه می‌دانند. اما شکل گیری فضایی برای بیان و مطرح کردن ماحصل این تفکرات، مهم‌ترین گام، بعد از فرآیند فکرکردن محسوب می‌شود. نظریه پردازان حوزه علوم انسانی معتقدند که اگر فضایی برای بازگوکردن فکر و نقطه نظرات ایجاد نشود، افکار همانند آب راکدی خواهند بود که هیچ کمکی به رشد علمی و فرهنگی جامعه نخواهند کرد. با این اوصاف بیان نقطه نظرات و تضارب آرا در مسیر رشد علمی، نیازمند شکل گیری بستر گفتمانی سالم است که در اندیشه مقام معظم رهبری، با عنوان «کرسی آزاد اندیشی» از آن یاد می‌شود.

به همین روی دانشگاه‌ها را می‌توانیم یکی از بسترهای مناسب برای شکل گیری فضای گفتمان سالم با برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی بدانیم. بسیاری از سیاستمداران و کارشناسان حوزه سیاست، یکی از دلایل جنجال‌های سیاسی و تفاوت دیدگاه در جامعه را نرسیدن مردم به بلوغ سیاسی می‌دانند. درحالی که بهترین بستر برای بلوغ سیاسی قشر دانشجو به عنوان آینده سازان جامعه، برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی و بیان نقطه نظرات و دیدگاه‌های خود در آن است.

به گفته مقام معظم رهبری رشد اجتماعی، علمی، فکری و فلسفی بدون آزاداندیشی امکان ندارد و این مهم خاصیت علم است و برپایی این کرسی‌ها می‌تواند فضای سیاسی حاکم بر دانشگاه را به سمت و سوی نشاط پیش ببرد.

چگونه کرسی آزاد اندیشی برگزار کنیم؟

پس بررسی نقش کرسی‌های آزاد اندیشی در شکل گیری فضای گفتمان و تضارب آرا در جامعه و بلوغ سیاسی، اجتماعی فرهنگی و... دانشجویان به عنوان آینده سازان مملکت، باید به نحوه برگزاری این کرسی‌ها بپردازیم.

کرسی‌های آزاد اندیشی نشستی است با حضور طرفین(۲ یا چند نفر) کارشناس یا صاحب اندیشه، با موضوعات مختلف فکری، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی برگزار می‌شود. طرفین شرکت کننده در این نشست به بیان نقطه نظرات و دیدگاه‌های خود درباره موضوعی خاص می‌پردازند. اداره این نشست برعهده کارشناس مجری است که از به انحراف کشیده شدن مباحث جلوگیری می‌کند.

سالن‌های آمفی تئاتر، سالن‌های دانشکده، کلاس درس، مساجد، نمازخانه و حیاط دانشگاه، مکان‌های مناسب برای برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی محسوب می‌شود.

فازعملیاتی دانشگاه آزاد برای ایجاد فضای گفتمانی و آزاد اندیشی

دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان یکی از دانشگاه‌های مولود انقلاب، نزدیک به ۴۰ درصد بار آموزش عالی کشور را بردوش می‌کشد. ۴۰۰ واحد دانشگاهی در کشور، ظرفیت بزرگی برای ایجاد بستری مناسب در راستای شکل گیری فضای گفتمانی محسوب می‌شود.

از همین روی معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی در بخشنامه‌ای، دستورالعمل اجرایی برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی را به واحدهای دانشگاهی کشور در قالب ۱۱ ماده و ۶ تبصره ابلاغ کرد تا فضای گفتمانی و بستر تضارب دیدگاه‌ها در فضای این دانشگاه، وارد فاز عملیاتی شود.

ایجاد تحرک فکری و تربیت بهتر دانشجویان و افزایش سطح مطالعه، همگرایی و تضارب آرا میان تفکرات متکثر و همدلی در فضای دانشگاه، عامل گفتمان سازی و تصمیم سازی حول مسائل اساسی کشور، ایجاد جریان سیال فکری و پیشرفت علمی فرهنگی دانشگاه و مدیریت فضای احساسی دانشگاه به سمت فضای عقلانی و فکری، از جمله مواردی است که در این دستورالعمل به عنوان اهداف اصلی برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه آزاد اسلامی عنوان شده است.

براساس این دستورالعمل، هیئت نظارت بر کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه «هیات نظارت بر فعالیت‌های تشکل‌های اسلامی» است که وظایفی از قبیل تسهیل تحقق اهداف کرسی‌های آزاداندیشی در سطح دانشگاه، صدور مجوز و تعیین سطح کمی و کیفی مخاطبان(در سطوح عمومی و تخصصی) و رسیدگی به شکایات و گزارش‌های رسیده را برعهده دارد.

تشکل‌های اسلامی، انجمن های علمی، کانون‌های فرهنگی و هنری، حداقل سه نفر از دانشجویان  و هر یک از اعضای هیئت علمی نیز می‌توانند درخواست برگزاری کرسی با موضوعات مندرج در این آیین نامه را بدهند. براساس این دستورالعمل، مسئولیت حسن اجرای موارد ذکر شده در این دستورالعمل، بر عهده ریاست هیئت نظارت بر تشکل‌های دانشگاهی در هر استان است.

گفتنی است براساس ماده ۶ این دستورالعمل، هیئت نظارت دانشگاه، مرجع بررسی درخواست‌ها و صدور مجوز برای کرسی‌های آزاداندیشی است. این واحد موظف است ظرف مدت ۷ روز کاری درخواست‌ها را بررسی و اظهارنظر کند.

روزنه امید برای آینده‌ای روشن

بدون شک بلوغ فکری، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی وعلمی جامعه از مدخل فضای گفتمانی در بستر کرسی‌های آزاد اندیشی می‌گذرد. شاید تا رسیدن به حد مطلوب فاصله زیادی وجود داشته باشد، اما فضای کشور و عزم دانشگاه‌هایی همانند دانشگاه آزاد اسلامی نشان می‌دهد که حرکت در مسیر بهبود فضای گفتمانی و اندیشه ورزی در کشور آغاز شده و این روزنه امید وجود دارد که تا سال‌های نه چندان دور، افق روشنی را در حوزه گفتمان سازی، اندیشه ورزی و بلوغ فکری جامعه شاهد باشیم.

انتهای پیام/