به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایسکانیوز، پس از حدود چهار ماه توقف در روند مذاکرات وین به منظور احیای توافق هسته‌ای، با سفر هفته گذشته دکتر علی باقری –معاون سیاسی وزارت خارجه- به بروکسل و مسکو، به نظر می‌رسد در آینده نزدیک دور جدید مذاکرات آغاز شود. در دیدار معاون سیاسی وزارت خارجه با «انریکه مورا» -معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام- لغو تحریم‌ها به عنوان یکی از شرایط اصلی ایران برای بازگشت به مذاکرات مطرح شده است. پس از بروکسل، دکتر باقری عازم مسکو شد و در آنجا رایزنی‌هایی را با معاون وزیر امور خارجه روسیه به منظور هماهنگی مواضع دو کشور انجام داد. در همین راستا و با هدف بررسی نتایج سفر معاون سیاسی وزارت خارجه، گفتکویی با دکتر «طهمورث غلامی» –کارشناس مسائل بین الملل- انجام شد.

متن کامل این مصاحبه بدین شرح است:

- با توجه به سفرهای اخیر معاون سیاسی جدید خارجه به نظر می‌رسد روند آغاز مجدد مذاکرات هسته‌ای آغاز شده است. فکر می‌کنید دور جدید مذاکرات چه تفاوت‌هایی با مذاکرات قبلی داشته باشد؟

در موضوع برجام یک طرف مذاکره جمهوری اسلامی ایران است و طرف دیگر آن کشورهایی اروپایی و چین، آمریکا و روسیه هستند. مطمئنا طرفی که در آن تغییر صورت گرفته ایران است که ناشی از تغییر دولت و روی کار آمدن جدید است. لذا انتظار می‌رود که رویکرد جدید حداقل در روش‌ها و تاکتیتک‌ها تغییراتی در رفتار خود ایجاد بکند. از این رو، در طرف‌های مقابل مذاکره کننده تغییری صورت نگرفته و تیم‌های مذاکره کننده همان تیم‌های سابق هستند که شش دور مذاکرات وین را انجام دادند. ولی در طرف ایرانی تغییر و تحولاتی صورت گرفته است و از همین رو انتظار تغییر در مذاکرات وجود دارد.

تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران که تیم جدیدی است از زمان اجرای برجام تا کنون انتقادهایی به برجام داشته‌اند؛ انتقادهایی از حیث بحث تعلیق یا لغو تحریم‌ها، انتقادهایی در حوزه گرفتن ضمانت‌هایی از آمریکا برای عدم خروج، انتقادهایی برای اینکه همه تحریم‌ها علیه ایران اغو نشده و ... طبیعتا تیم مذاکره کننده جدید تلاش می‌کند در مذاکرات انتقادهایی که به برجام داشته‌اند را پیش ببرد و تلاش کنند تا انتقادها را اصلاح کنند.

به همین خاطر طبیعی است که در دور اول مذاکرات و حتی دورهای بعدی با مواضع سختتری در مذاکرات حضور پیدا کنند؛ خواسته‌های حداکثری که دارد را مطرح کنند و با طرف مقابل وارد گفتگو بشوند. اینکه آیا طرف مقابل حاضر به پذیرش خواسته‌های حداکثری و انتقادهای این‌ها هست یا نه، موضوعی است که در حین مذاکره مشخص می‌شود. به همین خاطر، من تصور می‌کنم تیم جدید موضعی متفاوت از موضع تیم قبلی خواهد داشت؛ موضعی که انعطاف ناپذیرتر خواهد بود ولی اینکه به نتیجه منجر خواهد شد یا نه، باید صبر کرد تا مذاکرات پیش برود.

- به نظر جنابعالی تا چه اندازه‌ای می‌توان امکان دستیابی به توافق هسته‌ای را متصور بود؟

واقعیت این است که دسترسی به توافق هسته‌ای سال 2015 و احیای آن کار بسیار آسانی نیست و چشم‌انداز احیای آن بسیار سخت است. متغییرهایی تاثیرگذار در بحث احیای برجام متغییرهای پیچیده‌ای هستند. یکی از این متغییرها تحریم‌های ایالات متحده است. تحریم‌هایی که هسته‌ای هستند را می‌شود از طریق برجام لغو کرد؛ ولی تحریم‌هایی که با بهانه‌هایی مثل تروریسم و موشکی علیه ایران وضع شده، همان کارویژه‌های تحریم‌های هسته‌ای را دارند. ایالات متحده مدعی است که می‌تواند تحریم‌های هسته‌ای را بعد از احیای برجام تعلیق کند ولی [لغو] تحریم‌های موشکی و ... امکانپذیر نیست. این وضعیت چه معنی می‌دهد؟ یعنی وقتی تحریم‌های موشکی و تحریم‌هایی که به بهانه تروریسم علیه ایران وضع شده لغو یا تعلیق نشوند، جمهوری اسلامی ایران عملا بهره‌ای از احیای برجام نخواهد برد. مثلا بانک مرکزی ایران به بهانه تروریسم تحریم شده است. قرار باشد تحریم بانک مرکزی به بهانه تروریسم سر جای خود باقی بماند، طبیعی است که احیای برجام و لغو تحریم‌های هسته‌ای کمکی به بهره‌وری اقتصادی ایران از احیای برجام نکند. این نخستین متغییر است که وضعیت را پیچیده کرده است.

متغییر دوم، تحولات و پیشرفت‌های به وجود آمده در برنامه هسته‌ای ایران است که غرب و آمریکا نسبت به آن نگاه منفی دارند. دیروز هم در بیانیه اعضای اروپایی برجام در رم آن را دیدیم. طرف مقابل اصرار دارد به سرعت این وضعیت را متوقف کند. اما جمهوری اسلامی ایران هم بدون شک تا زمانی که به نتایج دلخواه نرسد، این اقدام را انجام نخواهد داد.

متغییر سوم، بحث انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست. ما دیدیم که ترامپ در سال 2018 راحت توانست از  برجام خارج بشود. سال 2024 انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هست و سال آینده دوباره فضای انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا داغ می‌شود و تمام گزینه‌های احتمالی حزب جمهوری خواه طرفدار خروج از برجام هستند؛ لذا این موضوع وجود دارد که چه تضمینی هست که رییس جمهور بعدی آمریکا در برجام باقی بماند. طبیعتا اگر کاندیدهای احتمالی حزب جمهوری‌خواه از آبان ماه سال آینده –یعنی بعد از انتخابات میان دوره‌ای کنگره در سال 2022- اعلام کنند که دوباره از برجام خارج خواهند شد، معنی آن این خواهد بود که هیچ بانک و شرکت خارجی تمایل ندارد با جمهوری اسلامی ایران کار بکند و تمام فعالیت‌ها به بعد از انتخابات ریاست جمهوری 2024 آمریکا موکول می‌شود.

متغییر چهارم، [اقدامات] لابی‌های اسرائیل و کشورهای عربی است که در ضدیت با برجام انجام می‌دهند.

- رژیم صهیونیستی اخیرا اقدامات خصمانه خود علیه ایران را افزایش داده است؛ تاجایی که به اعتقاد برخی تحلیلگران مسائل خاورمیانه، مقامات صهیونیستی به دنبال آغاز جنگ با ایران هستند. چقدر این تحلیل را درست می‌دانید و آیا این رژیم واقعا چنین هدفی را دنبال می‌کند؟

اسرائیل با وجود برجام از این جهت که حق غنی‌سازی و تحقیق و توسعه را برای جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته، از ابتدا مخالف بود. به یاد داریم زمانی که برجام امضاء شد، نخست وزیر وقت اسرائیل –بنیامین نتانیاهو- بدون رعایت کردن تشریفات قانونی و دیپلماتیک مستقیم به کنگره آمریکا رفت و علیه توافقی که دولت اوباما امضاء کرده بود، سخنرانی کرد. وقتی هم که ترامپ سر کار آمد، اسرائیل مشوق ترامپ برای خروج از برجام بود و نتانیاهو اذعان کرد که نقش اصلی را در تشویق دولت آمریکا برای خروج از برجام داشته و بعد از آن هم حامی سیاست منطقه‌ای فشار حداکثری علیه ایران بود.

به همین خاطر، اسرائیل را باید مخالف جدی و واقعی برنامه هسته‌ای ایران خواند که با هرگونه توافق که حق غنی‌سازی، تحقیق و توسعه را برای جمهوری اسلامی به رسمیت بشناسد، بدون شک مخالفت خواهد کرد. طبق اخباری که در دوران اوباما منتشر شده، اسرائیل برنامه‌هایی برای حمله به پایگاه‌های هسته‌ای ایران داشت، طرح‌هایی را مطالعه کرده بودند ولی گویا این هشدار را از آمریکا دریافت کرده بودند که ایالات متحده از آنها حمایت نخواهد کرد. همانطور که قبلا اشاره کردم یکی از متغییرها مخالفت اسرائیل است، ایالات متحده به این موضوع توجه دارد که اگر در احیای توافق هسته‌ای دغدغه‌های احتمالی اسرائیل را رفع نکند، احتمال اقدام از طرف اسرائیل وجود دارد و همین ممکن است آمریکا را وارد یک درگیری ناخواسته بکند.

مجلس اسرائیل اخیر یک میلیارد و نیم برای بحث حمله نظامی احتمالی به ایران اختصاص داد و تجریه گذشته اسرائیل نشان داده که به مراکز هسته‌ای در سوریه و عراق حمله کرده است. البته فاصله جغرافیایی ایران با اسرائیل این کار رو برای آنها دشوار کرده ولی با توجه به حضوری که در کشورهای اطراف ما دارند، به نظر می‌رسد باید انتظار اقدامات اسرائیل را داشت، اقدامات اسرائیل الزاما به حمله نظامی محدود نمی‌شود. به نظر من، خرابکاری هسته‌ای و ترور دانشمندان اقداماتی هستند که ممکن است اسرائیل در ماه‌های آتی مرتکب بشود. اگر اسرائیل تصور کند که فرصت، توان و امکان حمله نظامی را دارد، این گزینه برای آنها منتفی نیست. اگر از منظر ذهنی آنها به مسئله نگاه کنیم، برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی برای بقا و امنیت خود می‌دانند و تاریخ دیپلماسی و روابط بین الملل این را به ما می‌گوید که هیچ رهبر و سیاستمداری در مورد امنیت و بقا تعارف ندارد. به همین دلیل، دست‌اندرکاران سیاسی و نظامی کشور ما باید این نکته را مدنظر داشته باشند که ممکن است اسرائیل علاوه بر اقدامات خرابکارانه، به سمت اتخاذ گزینه‌های نظامی سخت هم حرکت کند.

انتهای پیام/