به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، زمانی که استن گوستاف تولین سوئدی در سال ۱۹۶۵ اولین کیسه پلاستیکی را ساخت فکر نمی‌کرد که روزگاری استفاده بی‌رویه از این محصول بلای جان طبیعت شود و حاکمانی که خود خط تولید کیسه‌های پلاستیکی در جهان را به راه انداختند به فکر نجات زمین از دست پلاستیک بیفتد. نکته جالب این بود که کیسه‌های پلاستیکی تولید شدند تا جایگزین کیسه‌های کاغذی شوند و درخت کمتری قطع شود اما خود منشا مشکلات فراوان زیست محیطی شدند. امروز کشورمان جزو کشورهایی است که بیشترین آمار مصرف پلاستیک را دارند. براساس آمار «World Population Review»  در سال ۲۰۲۱ ایران در رتبه ۱۷ تولید زباله‌های پلاستیکی قرار دارد.

کاهش ۲۰ درصدی مصرف پلاستیک در فروشگاه‌های شهروند محقق نشد

تهران هم یکی از شهرهایی است که بیشترین میزان مصرف پلاستیک در کشور را دارد و به همین منظور سال ۱۳۹۷ در برنامه سوم توسعه تهران شورای شهر بندهایی در حمایت از محیط زیست تصویب کرد که بر مبنای آن شهردار تهران موظف است که نسبت به کاهش موثر مصرف ظروف یکبار مصرف در شهرداری و سازمان‌ها و شرکت­‌های تابعه اقداماتی را انجام دهد. یکی از این اقدامات منع استفاده از ظروف یکبار مصرف در شهرداری و سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه بود و مورد دیگر شناسایی وضع موجود مصرف کیسه‌های پلاستیکی و کاهش ۲۰ درصدی مصرف در فروشگاه‌های شهروند و میادین میوه و تره‌بار و ایجاد ساز و کار جایگزینی با کیسه‌های سازگار با محیط زیست بود.

در همان سال ۹۷ هم احمد مسجدجامعی عضو شورای شهر پنجم تهران در گفت‌وگویی عنوان کرد: در مصوبه شورای سوم شهر تهران فروشگاه شهروند ملزم شده است که از مواد پلاستیکی استفاده نکند. همچنین در دوره گذشته شورای شهر در شورای شهر تصویب شد که در جاهایی که شهرداری کمک می‌کند از جمله عزاداری سیدالشهدا از لوازم پلاستیکی تجدید پذیر استفاده شود.

برنامه سوم توسعه تهران قرار بود با چشم‌انداز پنج ساله عملیاتی شود و تا سال ۱۴۰۲ شاهد تحقق اهداف اشاره شده باشیم اما امروز در سال ۱۴۰۰ در حالی که شورا به دوره ششم رسیده، هنوز نه تعداد پلاستیک‌های مصرفی تهران کاهش یافته و نه شهرداری به تعهدات خود عمل کرده است.

طرح‌هایی که اسیر نگاه جناحی شدند

تعداد شرکت‌های تابعه شهرداری تهران مجموعه‌های بسیاری هستند و اگر هر کدام از این شرکت‌ها، سازمان‌ها، واحدهای شهرداری در هر منطقه و محله و فروشگاه‌های تحت نظارت شهرداری در طول این سه سال برای کاهش مصرف پلاستیک فقط در سازمان و ارگان خود اقدام می‌کردند، شاهد تحولی بزرگ در مصرف پلاستیک در تهران بودیم اما مشکل اساسی اینجاست که قانون و برنامه مشخص می‌شود اما عزم جدی برای عملیاتی کردن طرح‌ها وجود ندارد و طرح‌ها فقط در هر دوره از شورای شهر مطرح شده و یا اسیر نگاه جناحی شده و مسکوت می‌مانند و یا طرح و برنامه به قدری در جزئیات و راه‌های عملیاتی شدن ناقص است که امکان پیش‌برد آن وجود ندارد.

از جهتی هم شاید هنوز مسئولان نسبت به مخاطرات زیست محیطی احساس خطر نکرده‌اند که شاهد یکپارچگی عملکردی میان شورا، شهرداری و شرکت‌های تابعه و سازمان حفاظت از محیط زیست نیستیم. توجه به چرخه بازیافت کیسه‌های پلاستیکی در دوره‌ای پررنگ شد و درست زمانی که نزدیک به تبدیل شدن به یک فرهنگ بود، به قدری در اجرا دچار مشکل شد که مردم هم موضوع را از یاد بردند. البته باید اشاره کرد که امروز اپلیکیشن‌هایی برای دریافت زباله‌های بازیافتی مردم طراحی شده اما در معرفی این اپلیکیشن‌ها ضعیف عمل کرده‌اند و هنوز فرهنگ استفاده از بین مردم نهادینه نشده است.

ریشه زباله‌گردی فقط فقر و بیکاری نیست

عدم توجه به موضوع مصرف بی‌رویه پلاستیک و در مقابل ضعف در سیستم مدیریت پسماند و چرخه بازیافت منجر به ایجاد آسیب‌های اجتماعی مختلفی از جمله معضل زباله‌گردی شده است. در مسئله زباله‌گردی علاوه بر اینکه موضوع فقر و بیکاری مطرح است، مسئله عدمضعف در سیستم مدیریت پسماند هم در وقوع این پدیده دخیل است. شهرداری نهادی است که باید طرح جامع و منسجمی را برای مدیریت ‌پسماند تدوین کنند که شامل تمام مراحل از ابتدا یعنی تولید ‌و تفکیک پسماند در مبدا تا جمع‌آوری، جداسازی، انتقال اصولی و بازیافت، استحصال انرژی، تولید کمپوست و دفع نهایی و آموزش و اطلاع رسانی در این زمینه می‌شود اما زمانی که شهرداری در این حیطه به درستی عمل نکند، زباله‌ها تفکیک نشده و وارد سطل‌های زباله می‌شوند و زمینه برای فعالیت‌هایی چون جمع‌آوری غیراصولی ‌پسماند که به‌اصطلاح به آن زباله‌گردی می‌گویند، ایجاد می‌شود.

مونیکا نادی عضو کمیته حقوقی انجمن حمایت از حقوق کودکان درخصوص ارتباط پدیده زباله‌گردی و ضعف مدیریتی در حوزه پسماند می‌گوید: قوانین ناکارآمد در کنار دستورالعمل‌هایی که اجرا نمی‌شود، منجر به افزایش زباله‌گردی می شود؛ ضعف در اجرای وظایف و فقدان مدیریت کارآمد، زباله گردی را بسط می‌دهد و در این میان، کودکان قربانیان اصلی این شرایط می شوند یعنی در حالیکه کمترین سود را از این «طلای سیاه» می برند اما بیشترین آسیب را متحمل می شوند.

علاوه بر موضوع بازیافت در قدم اول باید در جهت کاهش مصرف و تغییر الگوی مصرف حرکت کرد که این وظیفه شهرداری در مرحله عملیاتی است و شورای شهر هم باید با تدوین برنامه‌های الزام‌آور و نظارت همه جانبه شهرداری را موظف به انجام این طرح‌ها کند تا مصرف پلاستیک از مبدا کاهش یابد.

انتهای پیام /