به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایسکانیوز، در پی تشدید منازعه قره باغ و جنگ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان تنش‌هایی بین باکو تهران ایجاد شد که در بعضی مقاطع مداخله آنکارا به تشدید تنش‌ها منجر و در موضوعاتی حتی به روابط ایران و ترکیه نیز کشیده شد. فارغ از برخی اقدامات تحریک‌آمیز که از سوی جمهوری آذربایجان و ترکیه در قبال تحولات منطقه و حتی مسائل داخلی ایران انجام می‌شود، به منظور ارزیابی دقیق‌تر شرایط منطقه، مصاحبه‌ای با دکتر مهدی فیروزکوهی -تحلیلگر حوزه آسیای میانه و قفقاز- انجام شد.

وی در خصوص شکاف ایجاد شده بین جمهوری اسلامی ایران و دو کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان با بیان اینکه تعارض منافع بین بازیگران منطقه‌ای وجود دارد، اظهار کرد: در صورتی که تعارض منافع مدیریت نشود، امکان تعمیق آن وجود دارد. از نظر ایشان، تعارض منافع ایران با دو کشور مذکور در سطح دیپلماتیک حل شده اما در سطح رسانه‌ای همچنان مشکل وجود دارد و «مسئله سازی‌ و مسئله نمایی‌هایی» انجام می‌شود که در صورت عدم مدیریت آنها به تعمیق شکاف‌ها و تنش در روابط منجر خواهد شد.

این کارشناس حوزه قفقاز تصریح کرد: واحدهای مختلف سیاسی تلاش می‌کنند تا تنش‌ها را در سطح دیپلماتیک حل کنند و آنها را به حوزه رجزهای رسانه‌ای وارد نکنند. فیروزکوهی با بیان اینکه مثال این را می‌توان در روابط ایران و عربستان یا ایران و کانادا مشاهده کرد، افزود: در موضوع روابط با ترکیه و آذربایجان نیز آن غلظتی که در سطح رسانه‌ای دو کشور نسبت به هم اعلام و اعمال می‌کنند، در سطح دیپلماتیک وجود ندارد. از نظر وی، رفت و آمد دیپلماتیک هر سه کشور در سطح بالایی قرار دارد ولی سطح تنش رسانه‌ای با واقعیت‌ها همخوانی ندارد.

فیروزکوهی با تاکید بر اینکه تعارض منافع حتی با کشورهای کاملا همراه نیز وجود دارد و کار روابط بین الملل حل همین مشکلات است، افزود: کار دیپلماسی حل مشکلات است اما غلظت مناقشه با جمهوری آذربایجان در سطح رسانه‌ای بسیار بیش از واقعیت نمایش داده می‌شود. به گفته ایشان، این مسئله در برخی موارد می‌تواند مسائل را به خارج از کنترل بودن سوق دهد و حادثه‌ای مانند آنچه برای ایران و عربستان اتفاق افتاد را تکرار کند که برای هر دو طرف نامطلوب بود.

وی با اشاره به اینکه گاهی اوقات رسانه‌ها با هدف جذب مخاطب بیشتر یا اخذ پروژه از یک پیمانکار مشخص، بدون توجه به منافع ملی و ترجیح دادن منافع شخصی شیب قضایا را تندتر کرده و ضریب مسائل را تشدید می‌کنند و باید مراقب بود که این مسئله در مورد تعارضات با کشورهای ترکیه و جمهوری آذربایجان رخ ندهد.

این تحلیلگر سیاسی در پاسخ به سوالی در مورد هدف میان مدت و بلندمدت ترکیه و جمهوری آذربایجان در مورد ارمنستان و تاثیر آن بر روابط آنها با جمهوری اسلامی ایران خاطر نشان کرد: ترکیه و ارمنستان به دنبال حل معضل تاریخ خود و عادی سازی روابط هستند؛ یعنی اردوغان در تلاش است حتی در صورت تشدید مناقشه با حل این مسئله نشان دهد که به فکر منافع ترکیه است. به گفته فیروزکوهی، نمونه این کنشگری اردوغان را می‌تواند در مسئله «کشتی مرمره» مشاهده کرد که منجر به شعار مرگ بر اسرائیل در آنکارا و راهپیمایی بیش از یک میلیون نفر در این کشور شد اما نهایت اردوغان با پایان این نمایش خود، روابط را با اسرائیل تقویت کرد و مثلا تعمیر و نگهداری بخشی از تجهیزات نظامی ارتش ترکیه را به اسرائیل واگذار کرد و حد اعلای آن هم باز کردن سفارت در سرزمین‌های اشغالی بود.

از نظر دکتر فیروزکوهی، ترکیه همین موضع را در قبال ارمنستان دارد؛ در عین حال که در قضییه قره باغ کاملا پشت آذربایجان قرار می‌گیرد، ولی پل‌های پشت سر خود در روابط با ارمنستان را هم تخریب نکرد. وی با اشاره به دیدار اخیر آقای نیکول پاشینیان –نخست وزیر ارمنستان- با الهام علی‌اف و اردوغان که با وساطت یک کشور اروپایی انجام شد، تصریح کرد: ترکیه به دنبال حل مشکلات خود با ارمنستان است؛ یکی از مشکلات آنها اختلافات ارضی در ارتفاعات آرارات و دیگری کشتار شهروندان دو کشور توسط یکدیگر است.

به گفته وی، ترکیه قصد دارد از تمام برگ‌های برنده در دسترس خود استفاده کند که یکی از آنها برتری کنونی آذربایجان در حوزه نظامی در مقابل ارمنستان است؛ لذا اردوغان در تلاش است برد راهبردی خود را از این اتفاق تاکتیکی کسب کند. به عبارت دیگر، ترکیه قصد دارد در عرصه نظامی به یک پیروزی تاکتیکی برسد و آن پیروزی نظامی را در عرصه استراتژیکی به یک برد سیاسی تبدیل کند. وی با بیان اینکه ترکیه و جمهوری آذربایجان در حال حاضر به دنبال بیشینه سازی غنائم خود از جنگ 44 روزه با ارمنستان هستند، گفت: واقعیت ماجرا این است که آذربایجان در خصوص معاهده 9 ماده‌ایی ختم جنگ احساس شکست می‌کند؛ زیرا بر خلاف برتری مطلق نظامی، آنطور که انتظار داشته کسب امتیاز نکرده است. وی افزود: اگرچه بیش از 50 درصد اراضی آزاد شده در اشغال ارمنستان را از طریق معاهده سیاسی آزاد کرد، اما مجبور شد ما به ازای آن یک امتیاز درشت –یعنی دالان لاچین- را به ارمنستان بدهد.

این کارشناس آسیای میانه و قفقاز در ادامه توضیح داد: دالان لاچین با حدود و ثغور کاملا مشخص شده، خط حافظ کاملا معین شده و حافظین صلح تعیین شده روسی به ارمنستان واگذار شده اما گذرگاهی که آذربایجان را به بخش نخجوان وصل کرده، این میزان دقت انجام نشده است و بنابراین آذربایجان در این مورد احساس شکست می‌کند. وی یاداور شد: سیاستمداران آذربایجانی که به شدت نیازمند القاء پیروزی در داخل کشور هستند، به دنبال راهی برای جبران این شکست می‌گردند. فیروزکوهی در خصوص تفاوت دالان با گذرگاه اظهار کرد: دالان نه به گمرک نیاز دارد نه به ویزا که اکنون این امتیاز در اختیار ارمنستان قرار گرفته است؛ اما در مقابل برای مسیر دسترسی آذربایجان به نخجوان این مسئله در نظر گرفته نشده و جمهوری اذربایجان به دنبال این است که مسیر موجود برای دسترسی به نخجوان نیز نیازمند دریافت مجوز از ارمنستان نباشد.

فیروزکوهی در ادامه افزود: در حال حاضر ارمنستان از چند ضعف جدی رنج می‌برد و دولت آذربایجان با درک این ضعف‌ها به دنبال استفاده حداکثری است. وی در بیان ضعف‌های ارمنستان، یکی از آنها را شکاف داخلی جدی بین روس‌گراها و ضدروس‌گراها توصیف کرد. این کارشناس حوزه قفقاز بر این باور است که آقای نیکول پاشینیان رای خود را مرهون اعتراض مردم این کشور به پایگاه روسی می‌داند و به طیف ضدروس تعلق دارد؛ این در حالی است که جریان روس‌گرا در این کشور که بیشتر سیاستمداران اسبق این کشور به این جریان تعلق دارند، قدرت زیادی دارند و رای بیش از 40 درصد ارامنه به آنها اختصاص دارد. لذا این شکاف روس‌گرایی و ضدروس‌گرایی به شدت ارمنستان را تضعیف کرده است.

وی در ادامه مشکل دیگر ارمنستان را افت جمعیت ارمنستان نامید و اظهار کرد: در منازعه اول قره باغ، فارغ از کیقیت جمعیت 3 میلیون ارمنی در مقابل 6 میلیون آذری قرار داشت اما در منازعه اخیر 2 میلیون ارمنی در مقابل 10 میلیون آذری قرار گرفتند. از طرف دیگر، یک میلیون ارمنی که خارج از مرزهای این کشور حضور دارند، عموما جمعیت جوانی هستند و بنابراین جمعیت داخل کشور غیرجوان هستند و از این جهت ارمنستان با یک معضل جدی دیگر روبرو است.

کارشناس آسیای میانه و قفقاز افزود: علاوه بر این، ارمنستان در گذشته همیشه حمایت روسیه را در اختیار داشت اما به دو دلیل در منازعه اخیر روس‌ها خیلی از ارمنستان حمایت نکردند؛ یکی از دلایلش روی کار بودن پاشینیان است کخ گرایشات ضدروسی دارد و از طرف دیگر خود روسیه درگیر جنگ با اوکراین است و اهتمام لازم را برای حمایت از روسیه ندارد.

وی در انتهای این بخش تاکید کرد: منازعه کنونی به یک منازعه یک طرفه از سوی آذربایجان بدل شده و ارمنستان نیز توان خنثی سازی تهدیدات موجود وجود ندارد. بنابراین طرف ترکیه و جمهوری آذربایجان در مواجه خود با ارمنستان به بیشینه سازی منافع خود فکر می‌کنند و باور دارند که با تحت فشار قرار دادن ارمنستان می‌توانند امتیازات بیشتری کسب کنند.

انتهای پیام/