به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، شهر و روستا در تعریف‌های آکادمیک معیارها و تعاریف مشخصی دارند اما جایی میان این دو تعریف هم وجود دارد که جامعه‌شناسان در توصیفش می‌گویند: «شهرنشینی آمیخته با مشکلاتی پیچیده و مجموعه‌ای از آسیب‌های اجتماعی». این شهرنشینی آمیخته با مشکلات را مردمی تجربه می‌کنند که به واسطه زندگی در حاشیه و سکونت‌گاه‌های غیررسمی به آن‌ها حاشیه‌نشین می‌گویند.
روی خوش و ناخوش منفی شدن نرخ مهاجرت در تهران / پایتخت‌نشین‌ها چرا کوچ می‌کنند؟
مرکز پژوهش‌های مجلس در مقاله‌ای که آذر سال ۱۴۰۱ منتشر کرد در توضیح حاشیه‌نشینی می‌نویسد: گسترش بی رویه شهرنشینی از دهه ۱۳۴۰ با افزایش سرمایه‌گذاری دولت در شهرها و آغاز بورس بازی زمین و مسکن در شهرهای بزرگ، یکی از عمده‌ترین علل مهاجرت نیروی کار روستایی به شهر را رقم زده و مشکلات شهری ازجمله پیدایش حاشیه‌نشینی در حومه شهرها را پدید آورده است.
علاوه بر این وقتی مشکلات اقتصادی با خشکسالی و تغییرات اقلیمی هم سو می‌شود، حاشیه‌نشینی هم پررنگ‌تر خواهد، شد. احد وظیفه سرپرست مرکز ملی تغییر اقلیم هواشناسی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز با اشاره به اینکه یکی از تبعات خشکسالی تحت تاثیر قرار گرفتن معیشت و مهاجرت او به حاشیه شهرها است، گفت: کاهش دسترسی به آب معیشت کشاورز را به خطر می‌اندازد و این اتفاق مهاجرت‌های اقلیمی را به دنبال دارد.
او معتقد است که مهاجرت ناشی از خشکسالی محدود به مهاجرت از روستا به شهر نیست و در این باره توضیح داد: خشکسالی باعث می‌شود که به تدریج مردمی که ساکن نقاط گرم و خشک هستند مانند کرمان، یزد و سیستان و بلوچستان مجبور به مهاجرت شوند و نتیجه این اتفاق را با افزایش قیمت زمین در شمال کشور شاهد هستیم.
داریوش گل علیزاده سرپرست مرکز تغییر اقلیم محیط زیست هم در گفت‌وگویی که با ایسکانیوز داشت به این موضوع اشاره کرد که مصرف‌گرایی در شهرهای بزرگ مثل تهران بیشتر شده و علاوه بر این ساکنان روستا هم که در گذشته تولید کننده بودند، امروز مصرف کننده شده‌اند. گل علیزاده معتقد است که تمرکز قطب‌های صنعتی در شهرهای بزرگی مثل تهران به این مصرف‌گرایی دامن زده و روستاها هم خوش‌نشین شده‌اند و یکی از تبعات مصرف‌گرایی افزایش هزینه‌ها است و در نهایت هزینه بالای زندگی افراد را به سمت زندگی در حاشیه شهر سوق می‌دهد.
عابد ملکی معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار تهران نیز با اشاره به موضوع مهاجرت اظهار داشت: مهاجرت معکوس از شهر تهران به حاشیه استان انجام شده که این مسئله به موضوع حاشیه‌نشینی دامن زده است.
امان‌الله قرایی مقدم جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درخصوص معضلات حاشیه‌نشینی گفت: حدود ۱۳ میلیون حاشیه‌نشین در تهران داریم که در اطراف از محدوده حرم امام خمینی تا بومهن و رودهن زندگی می‌کنند. موضوع حاشیه‌نشینی محدود به تهران نمی‌شود و در اطراف همه شهرهای بزرگ با این مشکل مواجه هستیم. پیش از انقلاب هم این معضل به شکل حلبی آبادها وجود داشت.
وی افزود: در سال‌های بعد از انقلاب همه امکانات به شهرهای بزرگ مثل تهران، مشهد، اصفهان و شیراز منتقل شد. قطب‌های صنعتی و شهرک‌هادر اطراف این شهرها تشکیل شدند و در واقع توزیع ناعادلانه صنعت و امکانات اتفاق افتاد.
قرایی مقدم توضیح داد: در مقابل باروری در روستاها و شهرهای کوچک بیشتر از شهرهای بزرگ بود و جمعیتی که کار نداشتند، به دنبال کسب درآمد راهی حاشیه شهرهای بزرگ شدند.
وی با بیان اینکه از منظر جامعه‌شناسی شهری، یکی از عوامل بروز انواع آسیب‌ها حاشیه‌نشینی است، عنوان کرد: اعتیاد در این مناطق بیشتر است زیرا افراد در این مناطق ترس شناخته شدن ندارند و راحت‌تر به هر کاری دست می‌زنند. از جهتی گسترش فقر در این مناطق هم به افزایش آسیب‌ها دامن می‌زند. مهم‌ترین عامل حاشیه‌نشینی توزیع ناعدلانه قطب‌های صنعتی است که به مهاجرپذیری از روستاها به سوی حاشیه شهرها دامن می‌زند.
جامعه‌شناس بیان کرد: حاشیه‌نشینی مساوی با جرم و ناهنجاری‌های اجتماعی است زیرا خلافکاران در انبوه انسان‌ها گم می‌شوند چراکه بی‌هویت هستند و ترس از شناخته شدن ندارند. خودکنترلی در این مناطق ضعیف می‌شود.
قرایی مقدم در پاسخ به این سوال که آیا تغییر پایتخت راهگشا خواهد بود، گفت: تغییر پایتخت سیاسی طرحی بود که در پاکستان اجرا اما با شکست مواجه شد. ما باید قطب‌های صنعتی را در مناطق مختلف کشور ایجاد کنیم و از اطراف تهران به مناطقی که بیکاری بیشتر است، منتقل شوند. باید نیازسنجی کرد و براساس نیاز منطقه صنعت را توسعه داد و امکانات را بر مبنای ساختار و توانمندی مناطق تقسیم کرد.
حاشیه‌نشینی تبعات اجتماعی متعددی دارد، مصطفی اسدی کارشناس آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز در این باره گفت: بیشتر جاماندگی از تحصیل ناشی از مشکلات اقتصادی است. بیشترین بازماندگان از تحصیل هم در حاشیه شهرها ساکن هستند که به دلیل کار و اشتغال نمی‌توانند تحصیل کنند.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه هم گفت: ناامن‌ترین مکان‌ها حاشیه شهرها هستند و اگر بحران طبیعی مانند سیل وو زلزله نیز در این مکان‌ها به وقوع بپیوند خطرات سنگین و فاجعه آمیزی رخ خواهد داد.
به گزارش ایسکانیوز، با توجه به اینکه ما هر سال شدت بیشتری از خشکسالی را تجربه می‌کنیم و مشکلات کمبود آب هم در گوشه و کنار کشور وجود دارد، مهاجرت ساکنان روستا به شهرها بیشتر شده و علاوه بر این تورم و هزینه بالای زندگی در شهرها هم مهاجرت از مرکز به حاشیه را رقم زده است. گسترش حاشیه‌نشینی و ایجاد سکونت‌گاه‌های غیررسمی متعدد در اطراف شهرها به افزایش آسیب‌های اجتماعی دامن خواهد زد. ایجاد شغل پایدار در شهرهای کوچک، رسیدگی به مشکلات زیست محیطی و وضعیت روستاییان می‌تواند، روزنه‌ای برای کنترل حاشیه‌نشینی و آسیب‌های ناشی از آن باشد.
انتهای پیام /
نظر شما