به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، درروزهای نخست پس از چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری در حالی که بازار اخبار غیررسمی درباره چینش کابینه مسعود پزشکیان در محافل سیاسی بحث برانگیز است، معصومه ابتکار پیشنهاد داده تا دختر رئیس‌جمهور منتخب، عنوان «دختر اول» را بپذیرد.
بیشتر بخوانید؛
پشت پرده توهین به رای مردم، از رائفی‌پور تا...
معاون امور زنان و خانواده دولت حسن روحانی با انتشار عکسی از زهرا پزشکیان نوشته است: «با احترام به شخصیت مستقل و حق انتخاب خانم زهرا پزشکیان، نظر به مادری‌ای که در این ایام در حق پدر کردند و به یاد مادرش فاطمه و به پاس وجود دختران و جوانان عزیز ایران، چه خوب است عنوان و مسئولیت دختر اول را بپذیرند و همان وظائف First Lady را داشته باشند.»
در عرف سیاسی به همسر مردی که به عنوان رئیس‌جمهور یک کشور برگزیده شده «بانوی اول» می‌گویند. در ایران نیز چند سالی است که زمزمه‌هایی از پیشنهاد برای ایجاد جایگاه بانوی اول بر سر زبان‌ها افتاده است. با توجه به این که همسر رئیس‌جمهور نهم سال‌ها پیش درگذشته است، این بار پیشنهاد جایگاه دختر اول از سوی ابتکار مطرح شد تا معادل همان بانوی اول در برخی کشورهای دیگر باشد.
اما این پیشنهاد ابتکار با واکنش مخالفت‌آمیز محمدجواد آذری جهرمی از اعضای ستاد پزشکیان مواجه شد. وی نوشت: «دکتر پزشکیان به صحنه آمدند و مردم او را انتخاب کردند تا بساط «اول» شناختنها را برچینند همه دختران ایران دختر اول خواهند بود. برتری نزد خدا به تقوای بیشتر است.»
کاربران دیگری نیز در فضای مجازی این اظهارات را واژه‌سازی و حاشیه‌سازی پس از انتخابات نامیده‌اند. دسته ای دیگر نیز گفته‌اند: «ایران وقتی برای این فانتزی‌ها ندارد.»
توضیح ابتکار درباه پیشنهاد حاشیه سازش
پس از واکنش های متعدد به پیشنهاد جنجالی ابتکار، وی در واکنش به این انتقادات در پیامی نوشت: «سلام و با تشکر از منتقدین عزیز
نکاتی چند: اول می‌گویند این نشان غرب زدگی است، درحالیکه بانوی اول در تمام کشورهای دنیا عنوان همسر ربیس جمهور است؛ چه غربی چه شرقی چه اسلامی.
دوم می‌گویند رای دادیم که همه دختران اول باشند!این مفهوم بانوی اول، به معنای شاگرد اول یا برتربودن نیست، ربطی هم به ژن خوب نداره. بنابراین منافاتی با اول بودن همه دخترها نداره. بلکه یک صدا و نماد در کنار رئیس جمهوری است که حالا میلیون‌ها نفر، چه کسانی که رای دادن و چه کسانی که رای ندادن، آشکار و نهان چشم امید به او دارند.
می‌گویند «حاشیه» شده، اما نه، اتفاقا «متن» است. چون دختران و جوانان این سرزمین در متن هستند و این نماد، نماینده و پل ارتباطی آنها خواهد بود. گفتند شاید سبب تداخل مثل دوره قبل بشه. این هم با تعریف یک شرح وظیفه دقیق قابل حل است. مثلا می‌شود کانال حمایت از مشارکت‌های مردمی، خیریه‌ها و ان‌جی‌اوها در حوزه زنان و کودکان.
می‌گویند این حرف‌ها با فرهنگ ما سازگاری ندارد؛ در حالیکه اتفاقا اینکار فرهنگ خانواده دوستی و حمایت خانواده را ترویج می‌کند. می‌گویند این جایگاه تعریف نشده، در حالیکه هم داخل و هم در جهان تشکیلات و فعالیت بین المللی زیادی دارند که تاثیر گذاری خوبی می‌تواند با توجه به شرایط خاص ایران در صحنه بین المللی داشته باشد.
خلاصه اینکه: عنوان بانوی اول یک اصطلاح جهانی و دارای ظرفیت قابل توجهی هست، هم در عرصه بین المللی و هم در عرصه داخلی. این عنوان ربطی به ژن برتر و تبعیض و برتری کسی نداره. میتونه الگویی امیدآفرین باشه، میتونه رابط خوبی برای انتقال مطالبات دختران و جوانان باشه و… این یک پیشنهاد برای ظرفیت سازی و بهره مندی کشور در استفاده از این عنوان بود. همین»
داستان جنجالی «بانوی اول» از کجا شروع شد؟
نقطه آغاز داستان جنجالی بانوی اول زمانی بود که جملیه علم‌الهدی در واکنش به مجری همایش بین‌المللی خورشید ۱۴۰۲ که همسر رئیس جمهور شهید را «بانوی اول» خطاب کرده بود، گفت: «من تازه متوجه شدم که بنده را به‌عنوان بانوی اول معرفی کرده‌اند. لازم است توضیح دهم در ساختار جمهوری اسلامی ایران بانوی اول همسر رهبر معظم انقلاب هستند.»
این اظهارات وی موجی از بازخوردهای منفی را در پی داشت. البته پیش از این ماجرا، در جریان کنگره بین‌المللی بانوان تاثیرگذار ۱۴۰۱ نیز برخی از مهمانان، علم‌الهدی را بانوی اول خطاب کرده بودند و آن زمان نیز همسر رئیس‌جمهور هشتم در واکنشی مشابه، این لقب را مناسب همسر رهبر انقلاب دانسته بود. در آن سال نیز این اظهار نظر وی با واکنش‌های تندی مواجه شد تا جایی که شهید امیرعبداللهیان، وزیر خارجه وقت در مقام دفاع از جمیله علم‌الهدی گفته بود می‌خواهند برای همسر رئیس‌جمهور حاشیه درست کنند.
واکنش‌ها به اظهار نظر جملیه علم‌الهدی درباره بانوی اول
در واکنش به جنجال سال ۱۴۰۲ مالک شریعتی، نماینده مجلس عنوان بانوی اول را زیبنده مادر شهدا دانسته و نوشته بود: «عنوان بانوی اول برازنده خانم ستاره سردشت و خانم حلیمه ربیعی اصل دو مادری هستند که ۹ شهید در دفاع مقدس تقدیم کردند.»
علی‌اکبر رائفی‌پور، دبیر کل جبهه صبح ایران نیز در تویئتی طنزآمیز نوشته بود:«متاسفانه ضریب نفوذ کی پاپرها و سریال‌های کره‌ای از اونی که فکر می‌کردیم بیشتره!». جلیل محبی، از حامیان قالیباف در واکنش کنایه‌آمیز مشابهی نوشته بود: «فیلم کره‌ای زیاد نبینید!»
اما خبرسازترین واکنش متعلق به مهدی فضائلی عضو دفتر نشر آثار رهبر انقلاب بود که نوشته بود: «کم نبوده‌اند بانوان بزرگ و عالی قدری که در کنار مردان بزرگ نقش‌آفرینی کرده اند، اما خطاست که دولتمردان برای تکریم آنها از الگوی نابجای بیگانگان کپی برداری کنند.»
چرایی فعال‌شدن دیپلماسی با محوریت زنان از سوی زنان
در انتخابات سال‌های اخیر بسیاری از مظاهر تلیغاتی انتخاباتی کشورهای غربی وارد فضای تبلیغانی ایران شده است. در این راستا مثلا کاندیداها با همسران و یا دخترانشان برای ثبت‌نام ریاست‌جمهوری مقابل دوربین عکاسان و خبرنگاران قرار می‌گیرند یا در دوران تبلیغات انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری ویدئوهای عامه پسندی از دختران کاندیداها برای جذب مخاطبان قشر خاکستری تهیه شد که در عمده این ویدئوها دختران، راوی ورژن غیررسمی پدران بودند.
تاکید چشمگیر و گستره بر حقوق زنان در کنار مسائل اقتصادی، بین‌الملی و سیاست داخلی در جریان مناظرات و کارزارهای انتخاباتی نیز از دیگر از مولفه‌های متفاوت انتخابات تقریبا یک دهه اخیر نسبت به دوران بیش از آن است.
ممکن است برجسته‌سازی حقوق زنان در میان انبوه مسائل مناقشه برانگیز حقوق شهروندی تا حدی نشانگر عبور جامعه از فضای گذشته باشد. علاوه بر این مسابقه تعداد زنان کابینه هر کاندیدا نیز در این سال‌ها به طرز قابل توجهی در رقابت‌های کاندیداها ضریب گرفته است و حتی در لیست مهم‌ترین مطالبات کنش‌ورزان سیاسی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.
شاید مجموعه این عوامل باعث شده تا توجه به عناوین و القابی مانند «بانوی اول» هرازگاهی در فضای سیاسی کشور مطرح شود. علاوه بر این در سه ساله گذشته حضور همسر رئیس جمهور هشتم در سفرهای خارجی و مصاحبه‌های متعدد با شبکه‌های تلویزیونی غربی و حضور در همایش‌های بین‌المللی بر خلاف همسران روسای جمهور پیشین این پرسش را تقویت کرده است که چرا در قوانین ایران نیز مانند برخی کشورها جایگاهی تحت عنوان «بانوی اول» تعریف نشده تا وظایف مربوط به این سمت را برعهده بگیرد؟
برخی بر این باور هستند که چون رئیس‌جمهور مقام اول کشور نیست پس نمی‌توان همسر وی را بانوی اول دانست. مطابق اصل ۱۱۳ قانون اساسی «رییس جمهوری عالی‌ترین مقام رسمی پس از مقام رهبری» توصیف شده اما این تلقی درست نیست زیرا رییس‌جمهوری ایران عالی‌ترین مقام اجرایی کشور است. وی در اجلاس سران سازمان ملل شرکت و استوارنامه سفیران را دریافت می‌کند، به سفرهای خارجی می‌رود و در اکثر این رویداها همسر وی نیز می‌تواند حضور فعالی داشته باشد
اما باز هم سوالی که در این جا مطرح می‌شود این است که آیا به صرف حضور دختر و یا همسر رئیس‌جهمور در عرصه فعالیت‌های سیاسی باید برای وی جایگاهی تحت عنوان بانوی اول تعریف کرد؟
با توجه به این که جایگاه بانوی اول در سایر کشورها یک جایگاه «غیررسمی» است کسانی که دغدغه ایجاد چنین سمتی را دارند، بهتر است پیش از اظهارات حاشیه‌ساز در این زمینه مقدمات حقوقی و قانونی این جایگاه را در صورت اجماع نظر بین صاحبنظران فراهم کنند و سپس وارد مرحله مصداق‌یابی شوند.
عدم تعریف این جایگاه حقوقی، سرگردان ماندن آن در ساختار سیاسی کشور و مناقشه سطحی بر سر مصداق آن صرفا موجب به حاشیه رفتن مسائل اساسی کشور در برهه‌های حساس و طنزآلود شدن جایگاهی می‌شود که در برخی کشورها کارکارد سیاسی مشخص و حائز اهمیتی دارد و حتی گاهی نقش مشاور برای رئیس جمهور را پیدا می‌کند.
به نظر می‌رسد مسئله بانوی اول و استفاده از جایگاه همسر رئیس‌جمهور برای افزایش ظرفیت دیپلماسی زنانه در عرصه داخلی و خارجی، به جای دعواهای سیاسی فضای مجازی یک فرصت برای تبیین چگونگی نگاه جمهوری اسلامی به جایگاه زن در عرصه کنشگری سیاسی است که متأسفانه برخی فعالان جریان‌های سیاسی خودآگاه یا ناخودآگاه آن را به حاشیه می‌برند.
انتهای پیام/
نظر شما