به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، جوانان ایرانی یکی پس از دیگری از کشور خارج می‌شوند. مهاجرت نخبگان پدیده شایعی است که بیش از همه گریبانگیر کشورهای جهان سوم است. مهاجرت می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری در بخش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و ابعاد گوناگون جامعه وارد ‌کند که شاید جبران آن یکی از دشوارترین کارها برای کشورهای در حال توسعه باشد.

جابه‌جایی و فرار یا مهاجرت مغزها و نخبگان از یک جامعه به جامعه دیگر، کم و بیش در همه دوره‌ها بوده است. ایران هم از جمله کشورهای در حال توسعه بوده که از آسیب‌های مهاجرت نخبگان در امان نمانده است. آمارها نشان می‌دهد با سوادترین اقلیت‌ها در جامعه آمریکا، ایرانیان هستند.

هرچند عنوان مهاجرت نخبگان شامل همه متخصصان، علمی و اداری می‌شود، ولی بیشتر مهاجران کسانی هستند که عمدتا خواهان پیشرفت‌های اجتماعی و اقتصادی هستند و بیشتر در سه طبقه پزشکان، مهندسان و دانشمندان جای می‌گیرند.

تا سال ۱۳۹۰ تحقیقات یک پژوهشگر ایرانی که در دانشگاه MIT آمریکا تدریس می‌کرد، نشان داد که بیش از ۴۵ درصد از ایرانیان مقیم کشور آمریکا دارای مدارک تخصصی یا فوق تخصصی هستند.

فرار مغزها از ایران سابقه‌ای بیش از چهل سال دارد و به دوران پیش از انقلاب بازمی‌گردد. اما تا سال ۱۳۹۰ میزان فرار مغزها از ایران به جایی رسیده است که ایران را جزو سه کشور دارای بالاترین میزان فرار مغزها در جهان درآورده است. از هر ۱۲۵ دانش‌آموز المپیادی ایران ۹۰ نفر در دانشگاه‌های آمریکا تحصیل می‌کنند. از هر ۹۶ دانشجوی اعزامی به خارج، تنها سی نفر به ایران باز می‌گردند.

بی‌تفاوتی مسئولین نسبت به مهاجرت نخبگان

مرتضی پیروجعفری مدرس دانشگاه در گفت‌وگو با ایسکانیوز معتقد است، سیاست‌زدگی و بی‌ثباتی در مدیریت دانشگاه‌ها، دو مولفه مهم از بی‌تفاوتی مسئولین به مهاجرت نخبگان است. با تغییر دولت‌ها، سیاست دولت قبلی فراموش شده و این عدم ثبات باعث سردرگمی و گیجی می‌شود. سیاست همه دولت‌ها باید درد مشترک همه گروه‌های موافق و مخالف مهاجرت نخبگانی باشد.

آمارهای تکان دهنده‌ از مهاجرت نخبگان باید خواب را از چشم مدیران دولتی و مسئولان عالی رتبه کشور برباید و «هم و غم» آنها این باشد که با برنامه ریزی اصولی و ایجاد فضایی مناسب زندگی در کشور، از روند صعودی مهاجرت کم کند.

سیدمحمد فدوی عضو هیئت علمی دانشکدگان هنرهای زیبا دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایسکانیوز مهم‌ترین دلیل مهاجرت نخبگان در ایران را اجرا نشدن حاکمیت قانون می‌داند. این قانون‌ها، توسط گروه‌ها و افراد صاحب نفوذ دور زده می‌شود و به نتیجه نمی‌رسد.

رتبه ایران در مهاجرت نخبگان

ایران در صدر کشورهایی است که دانشجویانش به کشورهای جهان اول سفر می‌کنند. جدول زیر جایگاه ایران در شاخص‌های کلیدی مهاجرت‌های بین‌المللی را نشان می‌دهد؛

جدول بالا که توسط رصدخانه مهاجرت در «سالنامه مهاجرتی ایران ۱۴۰۱» ارائه شده و بیانگر رتبه ۱۷ ایران در فرستادن دانشجو در سال ۲۰۲۰ است. (منبع: موسسه آماری یونسکو)

با توجه به جدول، شاخص دانشجوفرستی ایران در سال ۲۰۲۰ بر اساس جمعیت دانشجویان ایرانی ساکن خارج،از ۲۴۱ کشور رتبه ۱۷ است. همچنین شاخص دانشجوپذیری ایران براساس جمعیت خارجی ساکن ایران، رتبه ۱۳ است. با وجود اینکه میزان مهاجران از کشور زیاد است، متقابلا مهاجرپذیری بالایی هم دارد.

جدول زیر مقایسه جایگاه هجده کشور اصلی دانشجوفرستی در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ را نشان می‌دهد؛

همچنین طبق جدول بالا، کشورهای توسعه یافته در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ در رتبه های نخست مهاجرت دانشجویان قرار دارند و ایران در رتبه ۱۷ جای دارد.(منبع: موسسه آماری یونسکو)

اقتصاد موثر بر میزان گرایش نخبگان

مسلما یکی از عوامل اساسی که بیشتر فرزانگان را جذب کشورهای دیگر می‌کند، نبود اقتصاد در جامعه است. وقتی که میزان حقوق یک متخصص در خارج ده‌ها برابر حقوق همان شخص در ایران است، مسلما فرد به فکر مهاجرت به خارج از کشور خواهد افتاد.

امیراسماعیل آذر عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد در گفت‌وگو با ایسکانیوز معتقد است زمانی که اسباب و ابزار کار مهیا نباشد، قطعا رنجیدگی و ناامیدی به همراه دارد. این رنجیدگی سبب می‌شود که نخبگان ترک وطن کنند.

اگر در کنار آموزش‌های فنی و زیربنایی،مراکز کاریابی تاسیس شود، می‌تواند به دانشجو کمک کند تا پیش از فراغت از تحصیل بتواند بنا بر علاقه و نیاز، شغل آینده خود را انتخاب کند به محض فراغت از تحصیل در مراکز مورد نیاز شروع به فعالیت کنند. ارتباط صنعت و دانشگاه از جمله عوامل مهمی است که موجب جلوگیری از فرار مغزها می‌شود. نبود ارتباط بین این دو نهاد و عدم تناسب آموزش‌های نظری با فعالیت‌های عملی از جمله عوامل مهم پدیده فرار مغزهاست. باید به این دشواری بزرگ به عنوان یک پدیده ملی نگاه شود. دولت و مجلس و رسانه‌های همگانی نسبت به حل آن اقدام کنند. به سیاست‎های کاهش روند مهاجرت نخبگان و متخصصان از کشور که شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرده است توجه بیشتری شود.

انتهای پیام/