یادداشتی از محمد رضا دهقانی محمد آبادی، فعال صنف میوه و تره بار

این روزها استان یزد با وجود برخورداری از پتانسیل های گسترده در حوزه باغداری و تولید میوه، با مشکلات عدیده ای در زمینه گرانی و نابسامانی نظام توزیع و عرضه محصولات باغی دست و پنجه نرم می کند. وضعیتی که نه تنها معیشت و سلامت مردم را تحت الشعاع قرار داده، بلکه موجبات نگرانی جدی فعالان بخش کشاورزی را نیز فراهم آورده است.

در واقع، استان یزد به واسطه شرایط اقلیمی خاص و وجود باغات انار، پسته، بادام و سایر میوه های مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری، از دیرباز به عنوان یکی از قطب های تولید و صادرات میوه در کشور شناخته می شده است. با این حال، در سال های اخیر به دلایل متعدد، شاهد بروز مشکلات فزاینده ای در حوزه تولید، توزیع و عرضه محصولات باغی در این استان بوده ایم.

دلیل اصلی گرانی میوه؟

یکی از مهمترین دلایل گرانی میوه در یزد را باید در افزایش شدید هزینه های تولید جستجو کرد. رشد قیمت نهاده هایی نظیر کود، سموم، آب و سوخت، فشار مضاعفی را بر کشاورزان و باغداران وارد کرده و حاشیه سود آنها را به شدت کاهش داده است. در چنین شرایطی، بسیاری از تولیدکنندگان توان ادامه فعالیت نداشته و مجبور به رها کردن باغات یا تغییر کاربری آنها شده اند. امری که در میان مدت و بلندمدت می تواند امنیت غذایی و ظرفیت تولید میوه در استان را با چالش های جدی مواجه سازد.

از سوی دیگر، ساختار نامناسب شبکه توزیع و عرضه میوه نیز یکی دیگر از عوامل مؤثر در بروز گرانی و کمبود این محصول در بازار است. وجود واسطه های متعدد و عدم نظارت کافی بر فعالیت آنها، نبود زیرساخت های لازم برای حمل و نقل و ذخیره سازی میوه، ضعف در سیستم اطلاع رسانی قیمت و عرضه محصولات باغی، و نبود شفافیت در نحوه قیمت گذاری، همگی دست به دست هم داده اند تا شاهد التهابات مستمر در بازار میوه یزد باشیم.

نتیجه این وضعیت، آن است که هم اکنون میوه به کالایی لوکس و گران قیمت برای بسیاری از خانوارهای یزدی بدل شده است. بخش قابل توجهی از مردم به دلیل پایین بودن قدرت خرید، مجبور به حذف یا کاهش شدید مصرف میوه در رژیم غذایی خود شده اند. مسئله ای که در کنار تبعات اقتصادی، می تواند سلامت جسمی و روحی جامعه را نیز در معرض آسیب قرار دهد.

نظر تولید کنندگان چیست؟

از طرف دیگر، تولیدکنندگان میوه نیز به دلیل افزایش هزینه ها، نوسانات شدید قیمت، دشواری در فروش محصول و عدم حمایت های کافی و به موقع، انگیزه خود را برای ادامه فعالیت از دست داده اند. در چنین شرایطی، بسیاری از باغداران به ویژه در مناطقی نظیر تفت، مهریز و بافق، به فکر تغییر الگوی کشت یا فروش باغات خود افتاده اند. روندی که تداوم آن در بلندمدت می تواند به کاهش ظرفیت تولید میوه در استان و وابستگی بیشتر به واردات از سایر مناطق منجر شود.

بی تردید، برون رفت از وضعیت کنونی و مقابله با معضل گرانی و مشکلات توزیع میوه در یزد، نیازمند اقدامات جدی، همه جانبه و فوری از سوی دستگاه های متولی است. در وهله اول، حمایت از تولیدکنندگان میوه در قالب اعطای تسهیلات کم بهره، تأمین نهاده های کشاورزی با قیمت مناسب، ارائه خدمات فنی و مشاوره ای، و پوشش بیمه ای فراگیر باغات، ضروری به نظر می رسد. اقداماتی که می تواند ضمن کاهش هزینه های تولید، انگیزه لازم را برای تداوم فعالیت در بخش باغداری ایجاد نماید.

اصلاح ساختار آری یا خیر؟

در گام بعدی، اصلاح ساختار شبکه توزیع و عرضه میوه در استان حائز اهمیت است. ایجاد زیرساخت های لازم برای حمل و نقل و ذخیره سازی محصولات باغی، راه اندازی میدان های میوه و تره بار مدرن، نظارت جدی بر فعالیت واسطه ها و دلالان، برخورد با گران فروشی و احتکار، و تلاش برای کوتاه کردن زنجیره عرضه میوه از تولید تا مصرف، اقداماتی است که می تواند به شفاف سازی و تعادل بخشی به بازار کمک شایانی نماید.

در کنار این اقدامات فوری، برنامه ریزی میان مدت و بلندمدت برای اصلاح الگوی کشت متناسب با شرایط اقلیمی استان، ترویج کشت محصولات کم آب بر، مدیریت بهینه منابع آب، استفاده از روش های نوین آبیاری، و تشویق کشاورزان به تولید محصولات ارگانیک و گواهی شده، می تواند زمینه را برای پایداری و شکوفایی بخش باغداری در یزد فراهم آورد.

علاوه بر این، فرهنگ سازی برای مصرف میوه های محلی و فصلی، ترویج شیوه های صحیح نگهداری میوه در خانوارها، و آموزش همگانی در زمینه اهمیت مصرف میوه برای سلامتی، از دیگر اقداماتی است که می تواند در میان مدت به بهبود الگوی مصرف و کاهش ضایعات میوه در استان کمک نماید.

در نهایت باید گفت که معضل گرانی و مشکلات توزیع میوه در یزد، مسئله ای چند وجهی و پیچیده است که ریشه در مشکلات ساختاری و بنیادین بخش کشاورزی دارد. بر همین اساس، حل و فصل اساسی آن نیازمند عزم جدی و اهتمام همه جانبه دستگاه های متولی، مشارکت فعال تشکل های بخش خصوصی، و نگاه بلندمدت به مقوله امنیت غذایی و سلامت جامعه است. تنها در پرتو چنین رویکردی است که می توان امیدوار بود در آینده ای نه چندان دور، شاهد کاهش تدریجی قیمت ها، بهبود کیفیت و کمیت عرضه، افزایش قدرت خرید مردم، و شکوفایی ظرفیت های بالقوه بخش کشاورزی در استان یزد باشیم.

محمد رضا دهقانی محمد آبادی، فعال صنف میوه و تره بار

انتهای یادداشت/