به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، این روزها خبرهای متعددی از انواع خشونت‌هایی که منجر به قتل و جنایت شده‌اند، در خبرگزاری‌ها می‌بینیم و می‌خوانیم. اخبار منفی که خود بر روان جامعه تاثیر می‌گذارند. حوادثی از این دست بیش از پیش اهمیت آموزش و تقویت تاب‌آوری اجتماعی را نشان می‌دهند.
وقتی افراد نتوانند با فشارها و مشکلات زندگی به شکل سالم کنار بیایند یا کنترل مناسبی بر احساسات و رفتار خود نداشته باشند، احتمال بروز رفتارهای پرخاشگرانه و حتی جنایت‌آمیز افزایش می‌یابد. اگر آموزش تاب‌آوری و مهارت‌های زندگی به‌درستی در جامعه نهادینه شود، افراد یاد می‌گیرند بحران‌ها را بدون توسل به خشونت مدیریت کنند و با مشکلات به شیوه‌ای منطقی‌تر و انسانی‌تر روبه‌رو شوند.
تاب‌آوری اجتماعی یعنی توانایی افراد و جامعه برای کنار آمدن با مشکلات و شرایط سخت. کارشناسان می‌گویند با قوی‌تر شدن تاب‌آوری می‌توان میزان خشونت را در جامعه کم کرد، چون این توانایی باعث می‌شود افراد بتوانند احساسات منفی‌شان را بهتر بشناسند و مدیریت کنند.
تاب‌آوری به ما یاد می‌دهد چطور با تغییرات پیش‌بینی نشده زندگی سازگار شویم و راه حل‌های مناسبی برای مشکلات پیدا کنیم. آموزش این مهارت‌ها، مثل حل مسئله و کنترل هیجان‌ها، نقش مهمی در تربیت افراد دارد.
به‌ویژه در کودکی، یاد دادن تاب‌آوری می‌تواند کمک کند تا بچه‌ها با چالش‌ها و بحران‌های زندگی منطقی‌تر و موثرتر روبه‌رو شوند و بهتر خودشان را با شرایط مختلف وفق دهند.
افزایش آمار نزاع
براساس آمار پزشک قانونی کشور، سال ۱۴۰۲ پای ۵۹۹ هزار و ۳۲۱ نفر به دلیل نزاع به پزشک قانونی کشیده شد. این در حالیست که تنها در ۶ ماه نخست سال گذشته ۳۲۳ هزارو ۴۳۲ نفر به دلیل نزاع به پزشک قانونی مراجعه کردند. هنوز آمار کامل سال ۱۴۰۳ اعلام نشده اما همین مقایسه نشان می‌دهد که سال پرتنشی را از این منظر پشت سر گذاشته‌ایم.
نزاع و درگیری‌های خیابانی یا خانوادگی همواره بخش قابل توجهی از ارجاع‌های واحدهای معاینات بالینی مراکز پزشکی قانونی سراسر کشور را به خود اختصاص می‌دهد. طبق آمارهای موجود بیش از ۳۰ درصد از کل ارجاعات این بخش مربوط به آسیب دیدگان نزاع است که رقم قابل توجهی محسوب می‌شود.
این آمار مربوط به نزاع‌هایی است که منجر به آسیب شده و افراد به پزشکی قانونی یا مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند، درحالی که اگر آماری از کل نزاع‌ها با احتساب مواردی که منجر به شکایت یا مراجعه به مراکز درمانی نشده که در جایی ثبت شوند هم تهیه می‌شد، این رقم بسیار بزرگ بود.
از کمیل حسینی جامعه‌شناس درخصوص عوامل موثر بر خشونت و نزاع اجتماعی پرسیدیم و وی به ایسکانیوز گفت: عوامل متعددی در مبحث نزاع و خشونت اجتماعی موثر هستند و حتی ممکن است که عوامل زیستی مانند گرما و گرسنگی هم تاثیرگذار باشند، مثلا تحمل آدم‌هایی که در صف طولانی و فشرده اتوبوس هستند، در اثر گرما و تراکم جمعیت کاهش پیدا می‌کند.
حسینی معتقد است که گاهی چالش‌هایی که در سطح شهر نمایان می‌شوند، به چالش‌هایی برمی‌گردد که فرد در خانواده داشته است و عصبانیت‌ها و نبود رضایت از زندگی از خانواده به جامعه منتقل می‌شود.
ارمغان دنیای مدرن برای آدم‌ها
وی با بیان اینکه بخشی از این تنش‌ها ناشی از شهری شدن جامعه است، توضیح داد: فرد در شهرهای بزرگ سردرگم است و پیش از این در روستا یا شهر کوچک خود همه وی را می‌شناختند و اگر تنشی هم پیش می‌آمد، چون طرف مقابل آشنا و فامیل وی بود، تاب‌آوری بیشتری داشت و کمتر واکنش نشان می‌داد. انسان‌ها در محیط شهرهای بزرگ شناخته شده نیستند و ترس از این ندارند که با پرخاشگری آبروی آن‌ها به خطر بیفتند. بخشی از این ماجرا هم ناشی از بی‌پناهی فرد در محیط شهری است چراکه در روستا دوستان و فامیلی داشته که می‌توانسته در تنش‌ها از آن‌ها کمک گرفته و با صحبت کردن درباره مشکلاتش بار روانی خود را تخلیه کنند.
حسینی ادامه داد: در جامعه شهری امروز افراد در میان جمع تنها هستند. این تنهایی تاب‌آوری افراد را کاهش می‌دهد و فرد این فشار را به صورت خشونت و نزاع بروز می‌دهد. از طرفی فشارهای اقتصادی که مردم تحمل می‌کنند هم می‌تواند دامنه تحمل افراد را پایین بیاورد.
خشم‌های نهفته ناشی از بی‌عدالتی
جامعه‌شناس درخصوص راهکار کاهش خشونت اجتماعی و نزاع توضیح داد: اگر نیازهای اولیه مردم به موقع تامین نشوند، ضربه‌های وارده می‌توانند منجر به چالش‌های ماندگار شوند. توده جامعه به خورد و خوراک، سرپناه و ازدواج نیاز دارد و اگر نیازهای آن‌ها به موقع برآروده شوند، چالش‌ها کم می‌شوند.
وی ادامه داد: در همه جوامع ضعف‌های روانی دیده می‌شود و افراد در دوره‌ای از زندگی خود دچار تنش می‌شوند اما جامعه چقدر توانسته از افراد حمایت کند تا بتوانند چالش‌های روانی خود را به راحتی حل کنند؟ چقدر عوامل مخرب روانی از جامعه حذف شده است؟ تا چه اندازه به آلودگی صوتی اهمیت داده می‌شود؟
خلا بزرگ نظام آموزشی ما شادکامی است
جامعه‌شناس بیان کرد: با توجه به اهمیت معنویات جامعه تا چه حد توانسته بینش‌ها و اندیشه‌های درست را معرفی کند؟ خلا بزرگ نظام آموزشی ما شادکامی است، یعنی ما بچه‌ها را در نظام آموزشی شاد تربیت نمی‌کنیم و نگرش درست به وی نمی‌دهیم تا این کودک از شرایط خوشحال باشد و تاب‌آوری وی افزایش پیدا کند.
وی افزود: از طرفی آمارهای حیاتی مانند آمار طلاق نشان می‌دهد که خانواده در جامعه ما در شرایط بدی قرار گرفته است. مسئولان برای بهبود شرایط خانواده و ارتباطات خانوادگی چه کاری انجام داده‌اند؟ این ارتباطات اگر بهبود پیدا کنند، فشار روانی در افراد کاهش پیدا کرده و نزاع و خشونت در جامعه کمتر می‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که انزوای ناشی از افزایش ساعت استفاده از فضای مجازی، چقدر می‌تواند تاثیرگذار باشد، توضیح داد: شبکه‌های اجتماعی کنش‌های فیزیکی را کم کرده و رفتارهای رودر رو را کاهش داده است اما ظرفیت‌هایی را مانند فرصت آموزش، تشکیل گروه‌های دوستانه و راه‌اندازی کسب و کار به وجود آورده که ارزشمند هستند و می‌توانند زمینه رشد افراد را به وجود آورد. آنچه ما در استفاده از فضای مجازی نیاموخته‌ایم این است که نمی‌توانیم آن را مدیریت کنیم؛ مثلا فضای مجازی را جایگزین صحبت با همسر می‌کنیم . از جهتی در فضای حاکمیتی هم نتوانسته‌ایم که از این فضا استفاده کنیم و ارتباطات اجتماعی ارزشمند را افزایش بدهیم. به همین جهت فضای مجازی به ضدفرهنگ تبدیل می‌شود و آسیب‌های اجتماعی، جلوه‌گری و تن‌نمایی را افزایش می‌دهد.
در بسیاری از جنایت‌ها می‌توان ردپای اختلالات درمان نشده را دید
از جهتی این شرایط باعث شده تا آمار اختلالات روانی در کشور افزایش داشته باشد. کماینکه در بسیاری از جنایت‌ها می‌توان ردپای اختلالات درمان نشده را دید. سرپرست دفتر سلامت روان وزارت بهداشت سال گذشته درباره آمار ابتلا به اختلالات روانی در کشور گفت: بر اساس آخرین مطالعات انجام شده در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۵ درصد جمعیت عمومی دارای اختلالات سلامت روان هستند و آمار نسبت به مطالعات قبلی افزایش یافته است.
بنا به گفته وی ۱۷ درصد جمعیت دچار اختلالات خلقی و ۱۴ درصد مبتلا به اختلالات اضطرابی هستند و وضعیت شهر تهران از لحاظ اختلالت روانی بدتر است.
وی معتقد است که آگاهی مردم نسبت به مراجعه به روانشناس و روانپزشک ضروری است زیرا بسیاری از کسانی که مبتلا به اختلالات روانی هستند، از بیماری خود بی خبرند.
اما یک بعد مراجعه نکردن مردم به روانشناس و رها کردن اختلال بحث هزینه و در اولویت نبودن این بخش برای مردم است. حسین روزبهانی روانشناس بالینی در رابطه با علت گران بودن هزینه‌های روانشناسی به ایسکانیوز گفت: زمانی که شما برای مشکلات جسمی خود به یک متخصص مراجعه می‌کنید پس از ۱۰ دقیقه معاینه، حدود ۲۰۰ هزار تومان هزینه باید پرداخت کنید اما چون بیمه هزینه‌های درمانی را متقبل شده است، شما فقط۵۰ هزار تومان پرداخت می‌کنید و مابقی را بیمه پرداخت می‌کند اما روانشناس‌ها یک ساعت وقت می‌گذارند و چون بیمه هزینه‌های درمان روانشناسی را به عهده نمی‌گیرد، برای همین به بیماران فشار می‌آید و فکر می‌کنند هزینه‌ها زیاد است.
بهناز کرمی روانشناس هم معتقد است که پوشش بیمه‌ای نقش موثری در افزایش استفاده مردم از خدمات روانشناسی دارد اما این پوشش پاسخگوی نیاز مردم نیست. وی در این باره به ایسکانیوز گفت: پوشش بیمه‌ای چندان گسترده نیست و تنها بیمه تکمیلی برخی ارگان‌های خاص مانند شرکت نفت و بانک مرکزی و غیره خدمات را تحت پوشش قرار می‌دهد. بیمه تامین اجتماعی که یکی از بزرگترین بیمه‌های کشور است، خدمات را پوشش نمی‌دهد.
وی افزود: البته برخی ارگانها مانند آموزش و پرورش و بهزیستی پذیرفته‌اند که برخی خدمات را با قیمت مناسب‌تر انجام دهند اما این خدمات شامل بیمه نیست و فقط هزینه کمتری دارد. دانشگاه‌ها هم خدمات مشابهی را ارائه می‌دهند. اگرچه مراکزی برای ارائه خدمات ارزانتر وجود دارد اما متقاضیان خدمات روانشناسی بسیار هستند و این موارد پاسخگوی نیازها نیست.
روانشناس تاکید کرد: گسترش پوشش بیمه‌ای خدمات روانشناسی همیشه مطالبه مردم و روانشناسان بوده و مجلس باید به این موضوع توجه ویژه نشان دهد. اگر همه خدمات تحت پوشش بیمه‌ها باشد، بسیاری از مردم مراجعه می‌کنند چراکه تامین هزینه این خدمات از عهده برخی از اقشار جامعه خارج است.
وی با اشاره به اینکه مسئله بهداشت روان چندان جدی گرفته نشده درحالی که توجه به این امر به داشتن جامعه‌ای بهتر کمک می‌کند، عنوان کرد: ضعف در اطلاع‌رسانی‌ها درباره اهمیت بهداشت روان هم باعث شده تا مطالبه چندانی از سوی مردم مطرح نشود. اگر بیمه تامین اجتماعی وارد این حوزه شود، بسیاری از مشکلات ما حل خواهد شد چراکه آرامش روانی افراد باعث می‌شود که عملکرد بهتری داشته باشند.
به گزارش ایسکانیوز، افزایش تنش‌ها و نزاع‌های اجتماعی، آمار بالای اختلالات روانی و همچنین مشکلات ساختاری در دسترسی به خدمات روانشناسی، همگی نشان‌دهنده اهمیت فوری تقویت تاب‌آوری اجتماعی در جامعه هستند. آموزش مهارت‌های زندگی و حل مسئله از سنین کودکی، حمایت‌های اقتصادی و اجتماعی، اصلاح نظام بیمه‌ای و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت بهداشت روان، از راهکارهای اساسی برای کاهش خشونت و بهبود سلامت جامعه است. توجه ویژه به این موضوع و برنامه‌ریزی جدی در حوزه آموزش، خانواده و حمایت‌های روانی می‌تواند نقش موثری در ایجاد جامعه‌ای سالم‌تر و با ثبات‌تر داشته باشد.
انتهای پیام /
نظر شما