به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، پس از پایان جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی، تهران همکاریهای خود با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را تعلیق کرد؛ اقدامی که با طرح قانونی در مجلس شورای اسلامی نیز همراه شد. اما وزارت امور خارجه در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۴۰۴ از امضای توافقی تازه با آژانس خبر داد؛ توافقی که بلافاصله با واکنشهای گسترده در سطح سیاسی کشور روبهرو شد.
بیشتر بخوانید؛
توافق ناگهانی با آژانس، جنجال همیشگی نمایندگان/ ماجرای اتهامهای نخنما به سران قوا و شعام
به گفته برخی از نمایندگان مجلس، متن کامل این توافق هنوز در اختیار آنان قرار نگرفته است. روحالله نجابت، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، با تأکید بر لزوم شفافیت در این زمینه، اظهار داشت: «اعتماد ما به مسئولان دستگاه دیپلماسی محفوظ است، اما تجربههای گذشته از بدعهدی و رفتار غیرصادقانه طرف مقابل، نگرانیها را دوچندان کرده است. به همین دلیل مجلس با حساسیت و نگاه سختگیرانه، تمامی ابعاد توافق اخیر با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را مورد بررسی قرار خواهد داد.»
این اظهار نظرات درحالی بیان میشود که عباس عراقچی وزیر خارجه گفته است ریاست مجلس در جریان این توافق بود. وی در این باره اعلام کرد:« تصمیمات در شورای عالی امنیت ملی اتخاذ شده و رئیس محترم مجلس نیز یکی از اعضای این شورا هستند.»
مطابق با اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هرگونه توافقنامه با دولتهای خارجی یا سازمانهای بینالمللی باید پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی رسمیت پیدا کند. از همین رو، نمایندگان خواستار آن شدهاند که متن توافق هرچه سریعتر به مجلس ارائه شود تا بررسیهای قانونی در خصوص آن انجام گیرد.
توافق ایران و آژانس خلاف قانون مجلس است؟
یکی از پرسشهای مهم پس از اعلام توافق اخیر ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی، میزان انطباق آن با «قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس» است؛ قانونی که در تیرماه ۱۴۰۴ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. بر اساس این قانون، دولت موظف است هرگونه همکاری با آژانس را صرفاً در چارچوب معاهده NPT و پادمانهای مبتنی بر آن، و تا زمان تضمین امنیت کامل تأسیسات هستهای کشور، به حالت تعلیق درآورد.
پس از انعقاد این توافق حسین نوشآبادی، مدیرکل امور پارلمانی وزارت خارجه، ضمن تأکید بر هماهنگی کامل این توافق با قانون مجلس، تصریح کرد: «گامهای عملی توافقشده در قاهره برای اجرای پادمانها، کاملاً با قانون الزام دولت به تعلیق همکاریها منطبق است و چارچوبی برای استمرار همکاریهای آینده ایران با آژانس به شمار میآید.»
همچنین ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی در گفتوگو با شبکه خبر تصریح کرد:«آنچه در قاهره میان وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران و رافائل گروسی مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی به امضا رسید، بهطور قطع تحت نظارت و رصد مستمر مجلس شورای اسلامی و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی خواهد بود.»
توافق با آژانس، فعالسازی مکانیسم ماشه را منتفی میکند؟
یکی از بحثهای مهم پس از انعقاد توافق اخیر ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی، تأثیر این توافق بر فعالسازی «مکانیسم ماشه» است؛ پرسشی که هنوز پاسخی قطعی برای آن اعلام نشده است. با این حال، وزارت امور خارجه از همان ابتدا هشدارهای لازم درباره پیامدهای فعال شدن این مکانیسم را ارائه کرده است.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در این باره تأکید کرد:«در کنفرانس مطبوعاتی پس از امضای توافق و همچنین در مصاحبه با خبرنگار صدا و سیما در قاهره، روشن کردم که اعتبار این توافق تا زمانی برقرار است که هیچ اقدام خصمانهای علیه جمهوری اسلامی ایران صورت نگیرد؛ از جمله فعالسازی مکانیسم اسنپبک. در صورتی که علیرغم مخالفتهای ایران، این مکانیسم فعال شود، این توافق از نظر ما دیگر هیچ اعتباری نخواهد داشت.»
در ادامه گفتگو ایسکانیوز با احمد بخشایش اردستانی نماینده اصفهان و عضو کمیسیون امنیت ملی و فداحسین مالکی نماینده سیستان و بلوچستان و عضو کمیسیون امنیت ملی را میخوانید:
هرگونه همکاری با آژانس باید در راستای منافع ملی کشور باشد
احمد بخشایش اردستانی در واکنش به جلسه اضطراری امروز مجلس با حضور وزیر امور خارجه، گفت: محور این جلسه بررسی میزان تطابق توافق اخیر با آژانس بینالمللی انرژی اتمی و قانون الزام دولت به تعلیق همکاریها با آژانس است.
وی افزود: در قانون الزام تعلیق همکاری با آژانس، چند مورد مشخص شده که دولت موظف است در جریان همکاری با آژانس رعایت کند. یکی از مهمترین نکات این است که هرگونه همکاری با آژانس باید در راستای منافع ملی کشور باشد. بر اساس اطلاعات موجود، مذاکرات با آژانس عمدتاً درباره تاسیسات هستهای کشور است.
بخشایش اردستانی با اشاره به اظهارات گروسی درباره بازرسی از تاسیسات هستهای ایران گفت: ایران دو نوع تاسیسات هستهای دارد؛ دستهای که در جریان جنگ آسیبی ندیده و ماموران آژانس پیشتر در آنها حضور داشتهاند، برای مثال در مواردی که ایران قصد تعویض سوخت داشته است. دسته دوم، تاسیساتی هستند که در اثر حملات آمریکا آسیب دیدهاند. در این تاسیسات، ایران مایل است نوعی همکاری کنترلشده داشته باشد؛ به این معنا که آژانس ابتدا سوالات خود را مطرح میکند، وزارت امور خارجه این درخواست را به شعام ارجاع میدهد و شعام درباره اجازه بازدید تصمیمگیری میکند.
وی با بیان اینکه قانون الزام تعلیق همکاری با آژانس، تضمینهای مشخصی را نیز از آژانس مطالبه کرده است، تصریح کرد: این مطالبات مانند تضمین عدم حمله مجدد به تاسیسات، عدم افشای اسامی دانشمندان و جلوگیری از ترور آنها است. هدف این است که همکاری با آژانس در فضایی امن و شفاف صورت گیرد.
عراقچی توضیحاتی که در تلویزیون منتشر شد در کمیسون نیز ارائه میکند
بخشایش اردستانی در ادامه اظهار داشت: ما منتظر بودیم که پیش از این توضیحات کامل به مجلس ارائه شود و فکر میکنم امروز همان توضیحاتی که در تلویزیون منتشر شد، در جلسه کمیسیون امنیت ملی نیز ارائه خواهد شد.
نماینده اصفهان در پاسخ به این پرسش که آیا متن توافق با آژانس در اختیار نمایندگان قرار گرفته است یا خیر، گفت: طبق توضیحات آقای عراقچی، وزارت امور خارجه با مجوز شورای عالی امنیت ملی مذاکرات خود را با آژانس انجام داده است و از آنجائی که رئیس مجلس نیز عضو این شورا است، گزارش مربوطه به شورا ارائه میشود و مجلس در جریان مذاکرات قرار دارد.
وی در ادامه افزود: رئیس مجلس از اعضای کمیسیون امنیت ملی خواسته که متن توافق را دریافت و به دقت بررسی کنند. تا این لحظه، متن قرارداد به دست نمایندگان نرسیده است، اما احتمالاً پس از سخنان رئیس مجلس، نسخهای از آن در اختیار نمایندگان قرار خواهد گرفت. همیشه روند اینگونه بوده که نمایندگان متن توافق را از طریق وزارت خارجه دریافت میکردند.
همکاری با آژانس باید واقعبینانه باشد
عضو کمیسیون امنیت ملی در واکنش به این پرسش که آیا این توافق میتواند اعتماد میان ایران و آژانس را بازسازی کند، گفت: فارغ از همه مشکلات و ناملایمات گذشته، ایران همچنان عضو آژانس است اما نمیتوان انکار کرد که از سوی برخی اقدامات آژانس اطلاعاتی به دشمنان ما منتقل شده است.
عضو کمیسیون امنیت ملی با تاکید بر حفظ امنیت ملی در رابطه با آژانس افزود: نگرش ما باید واقعبینانه باشد؛ یعنی ضمن حفظ امنیت و منافع ملی، چارچوب همکاریها با آژانس را در قالب قوانین و تضمینها پیش ببریم و اجازه ندهیم تجربههای منفی گذشته، تصمیمگیریهای امروز را تحتتأثیر قرار دهد.
گزارشهای وزیر خارجه نگرانی نمایندگان را رفع میکند
اردستانی در پاسخ به این پرسش که برخی نمایندگان نسبت به توافق اخیر با آژانس ابراز نگرانی کردهاند، وزارت خارجه چگونه میتوانند این دغدغهها را برطرف کنند، گفت: همواره پس از هر مذاکره، وزارت امور خارجه به سرعت گزارشی کامل و شفاف به کمیسیون امنیت ملی ارائه میدهد. این گزارشها معمولاً توسط وزیر امور خارجه یا معاونین ایشان ارائه میشود و شامل جزئیات مذاکرات، موضوعات مورد توافق و مسائلی است که ممکن است مورد توجه نمایندگان قرار گیرد.
وی در ادامه با توضیح روند جلسات مجلس افزود: پس از ارائه این گزارشها به کمیسیون، در مرحله بعد جلسات عمومی با حضور تمامی نمایندگان برگزار میشود تا توضیحات کلی درباره مذاکرات و نتایج آن ارائه شود. این جلسات فرصتی فراهم میکند تا نگرانیها مطرح شده، شفافسازی شود و پرسشهای نمایندگان پاسخ داده شود.
اردستانی تأکید کرد: هدف این روند شفافسازی و اطلاعرسانی است تا نمایندگان با آگاهی کامل تصمیمگیری کنند و هرگونه نگرانی درباره توافق یا نحوه اجرای آن رفع شود. تجربه نشان داده است که ارائه گزارشهای مستمر و توضیحات شفاف، اعتماد میان مجلس و وزارت خارجه را تقویت میکند و امکان سوءتفاهم یا برداشتهای نادرست را به حداقل میرساند.
وی خاطرنشان کرد: این سازوکار، بخشی از فرآیند همکاری و تعامل میان مجلس و دستگاه دیپلماسی است و تضمین میکند که نمایندگان بتوانند با اطلاعات کامل و دقیق درباره هر موضوع تصمیمگیری کنند و نگرانیهای خود را با مسئولان ذیربط مطرح نمایند.
مکانیسم ماشه فعال شود ایران همکاری با آژانس را قطع خواهد کرد
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در خصوص تاثیر قرارداد اخیر ایران با آژانس بر تعویق مکانیسم ماشه گفت: روشی که دولت در پیش گرفت درباره مکانیسم ماشه را شخصاً نپذیرفتم. بر اساس سیاستی که در نظر گرفته بودیم، قرار بود همکاری با آژانس بهعنوان یک امتیاز در مذاکرات بینالمللی در نظر گرفته شود؛ چرا که این همکاری یکی از سه امتیازی بود که طرفهای اروپایی درخواست کرده بودند.
وی با انتقاد از روش دولت افزود: اما دولت تصمیم گرفت که فارغ از خواسته اروپاییها، با آژانس همکاری کند و این موضوع را صرفاً به عنوان وظیفه خود دنبال کند. من با این روش مخالف بودم، زیرا تجربه نشان داده است که داشتن چنین اهرمهایی میتواند به عنوان امتیاز در مذاکرات بینالمللی مورد استفاده قرار گیرد و نباید از دست برود.
عضو کمیسیون امنیت ملی با اشاره به مذاکرات هستهای در دوران دولت احمدی نژاد گفت: این موضوع شباهت زیادی به دوره آقای احمدینژاد دارد، زمانی که میگفتند فارغ از اینکه آمریکا چه میگوید، ما بمب هستهای نخواهیم داشت. من در آن زمان نیز باور داشتم که باید این دستاوردها و امتیازها در مذاکرات بهعنوان اهرم قدرت نگه داشته شود و در مواقع لازم بهعنوان امتیاز به طرف مقابل ارائه شود.
وی تصریح کرد: اگر قرار باشد همزمان با همکاری ایران با آژانس، مکانیسم ماشه فعال شود، طبیعتاً ایران این همکاری را قطع خواهد کرد. ما همکاری خود را به عنوان یک امتیاز در مذاکرات بینالمللی میبینیم و اجازه نمیدهیم که این امتیاز به ضرر منافع ملی ما تمام شود. بیانیهای که پس از توافق ایران با آژانس از سوی چهار کشور اروپایی منتشر شد، نشان میدهد که آنها قصد دارند در تصمیمگیری خود درباره مکانیسم ماشه بازنگری کنند. این موضوع اهمیت دارد که ایران با دقت و هوشمندی، همکاریهای خود را مدیریت کرده و از حقوق و منافع ملی خود محافظت کند.
در مجلس دو رویکرد اصلی نسبت به تعامل با آژانس وجود دارد
اردستانی در پاسخ به این پرسش که با وجود عدم دسترسی نمایندگان به متن توافق چرا برخی از آنها مخالفتهای شدیدی با این توافق اخیر دارند؟، گفت: در مجلس، دو نگاه و رویکرد اصلی نسبت به مسائل سیاست خارجی و تعامل با آژانس وجود دارد. یک گروه دارای تفکر تقابلی است. آنها معتقدند ایران باید راه مقاومت را در پیش بگیرد و در هیچ شرایطی تن به مذاکره ندهد. از نگاه این گروه، آژانس بینالمللی انرژی اتمی کارکردی جاسوسگونه دارد و همکاری با آن به معنای دادن اطلاعات حساس کشور به دشمنان است. این طیف بر خودکفایی، ایستادگی و اتکا به توان داخلی تأکید دارد.
وی ادامه داد: در مقابل، گروه دیگری در مجلس دیدگاه متفاوتی دارند. آنها بر تعامل و گفتوگو تأکید میکنند و بر این باورند که جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضوی از جامعه بینالملل نمیتواند خود را بهطور کامل منزوی کند. این نمایندگان میگویند همکاری با نهادهای بینالمللی همچون آژانس و حتی مذاکره با قدرتهایی مانند آمریکا بخشی از ضرورتهای تعامل سازنده با جهان است. به اعتقاد این گروه، چنین همکاریهایی میتواند به تثبیت موقعیت ایران در نظام بینالملل و کاهش فشارها منجر شود.
اردستانی با تأکید بر اینکه اختلاف دیدگاهها طبیعی است، اظهار داشت: هر دو جریان در یک اصل مشترکاند و آن، دغدغه پیشرفت ایران و افزایش قدرت کشور در عرصه جهانی است. اما مسیر تحقق این هدف از نظر آنها متفاوت است. گروه اول، قدرت را در مقاومت و استقلال مطلق میبیند و گروه دوم، قدرت را در تعامل هوشمندانه با جهان جستوجو میکند.
وی خاطرنشان کرد: این اختلافنظرها گاهی خود را در قالب مخالفتهای تند نشان میدهد؛ بهویژه هنگامی که هنوز متن کامل قرارداد در اختیار نمایندگان قرار نگرفته و صرفاً بر اساس برداشتها یا سوابق گذشته قضاوت میشود. با این حال، وقتی گزارش دقیق به مجلس ارائه شود و توضیحات فنی و سیاسی از سوی وزارت خارجه و کمیسیون امنیت ملی داده شود، بسیاری از این نگرانیها تعدیل خواهد شد.
تضمینهای دولت از آژانس و تطابق توافق با قانون باید روشن شود
فداحسین مالکی نیز در توضیح اینکه در جلسه اضطراری امروز مجلس با حضور آقای عراقچی چه مواردی قرار است مطرح شود، گفت: پس از توافق اخیر ایران و آژانس، مجموعهای از پرسشها در سطح جامعه، میان سیاستمداران و حتی نخبگان شکل گرفته است. این دغدغهها بهقدری جدی بود که با وجود تعطیلی مجلس، تصمیم گرفته شد جلسهای فوقالعاده برگزار شود تا ابعاد توافق بهطور دقیق مورد بررسی قرار گیرد.
وی با اشاره بر بیاعتمادی ایران به طرف مقابل افزود: البته هنوز جزئیات و مصادیق کامل توافقنامه منتشر نشده است. اما مسلم است که ما پیش از این نیز بارها به این جمعبندی رسیدهایم که طرف مقابل اساساً قابل اعتماد نیست. بهروشنی دیدیم که در اوج مذاکرات میان ایران و آمریکا، رژیم صهیونیستی با چراغ سبز آمریکا علیه ایران حمله کرد. این تجربه باعث شده است که تردیدها نسبت به نیت و رفتار طرف مقابل افزایش یابد.
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در ادامه اظهار داشت: یکی از مهمترین سوالات ما این است که دولت چه تضمینهایی از آژانس دریافت کرده است؟ ما هیچ اعتمادی به طرف مقابل نداریم که ناگهان دوباره اقدامی علیه ایران انجام ندهند یا گزارشی مغرضانه علیه کشورمان منتشر نکنند. متأسفانه تجربه نشان داده است که آقای گروسی، دبیرکل آژانس، بارها گزارشهای یکسویه و نادرست علیه ایران ارائه داده و هر بار نیز برای کشور مشکلاتی ایجاد کرده است.
مالکی با اشاره به قانون الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس خاطرنشان کرد: نکته دوم این است که مجلس قانونی را تصویب کرده که در اختیار دولت هم قرار داده شده است. بر اساس این قانون، دولت موظف است در چارچوب الزام به تعلیق همکاریها با آژانس عمل کند. بنابراین، یکی از موضوعات مهم جلسه امروز این است که مشخص شود توافق اخیر تا چه اندازه با این قانون انطباق دارد و آیا شروط تعیینشده از سوی مجلس در آن لحاظ شده است یا خیر.
متن توافق هنوز در اختیار نمایندگان قرار نگرفته است
نماینده سیستان و بلوچستان در پاسخ به این پرسش که آیا متن توافق ایران و آژانس در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفته است یا خیر، اظهار داشت: تاکنون متن توافق منتشر نشده و در اختیار نمایندگان نیز قرار نگرفته است. قرار است در جلسه امروز، بند به بند این قرارداد مورد بررسی و تبادل نظر قرار گیرد.
وی با اشاره به اهمیت حضور عراقچی در جلسه امروز ادامه داد و گفت: پیشبینی میشود که متن توافق در جریان جلسه امروز به دست نمایندگان برسد، اما آنچه اهمیت بیشتری دارد، حضور شخص آقای عراقچی در مجلس است. چرا که نمایندگان میتوانند به صورت مستقیم پرسشهای خود را مطرح کرده و توضیحات شفاهی و شفاف ایشان را بشنوند. این حضور بهمراتب از مطالعه صرف متن قرارداد برای نمایندگان ارزشمندتر است.
این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: بحث اصلی امروز، نه فقط دسترسی به متن، بلکه دریافت توضیحات دقیق درباره ابعاد توافق و تضمینهای در نظر گرفتهشده است. از این منظر، حضور عراقچی بهعنوان مذاکرهکننده ارشد، به مجلس این امکان را میدهد که تصویر جامعتری از توافق و آثار آن داشته باشد.
اگر آژانس به دنبال بازسازی اعتماد باشد، باید رفتار خود را اصلاح کند
این عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در پاسخ به این پرسش که آیا توافق اخیر میتواند اعتماد مخدوششده میان ایران و آژانس را ترمیم کند یا خیر، گفت: صادقانه بگویم، تردید داریم که این توافق بتواند بهسادگی اعتماد از دست رفته را بازگرداند. اعتماد مسئلهای نیست که با یک توافق یا چند جمله بهسرعت ترمیم شود.
وی با تاکید بر عدم اعتماد ایران به آژانس افزود: از جانب جمهوری اسلامی ایران هیچ مشکلی وجود ندارد. ما همواره بر همکاری سازنده تأکید کردهایم و در چارچوب مقررات بینالمللی به تعهدات خود پایبند بودهایم. مشکل اصلی در آنسوی میز مذاکره است؛ جایی که گزارشهای یکسویه و اقدامات مغرضانه بارها فضای بیاعتمادی را تشدید کرده است.
این نماینده خاطرنشان کرد: اعتماد، سرمایهای تدریجی است که در طول زمان شکل میگیرد و با هر خطای طرف مقابل بهآسانی آسیب میبیند. بنابراین، اگر آژانس واقعاً به دنبال بازسازی اعتماد باشد، باید در عمل نشان دهد که رفتار گذشته خود را اصلاح کرده و به جای فشار و گزارشهای جانبدارانه، همکاری حرفهای و بیطرفانه را در پیش بگیرد.
مالکی در پاسخ به این پرسش که نگرانی نمایندگان درباره قرارداد اخیر چگونه باید از سوی وزارت امور خارجه رفع شود، اظهار کرد: به هر حال وزارت خارجه موظف است با پاسخگویی شفاف این دغدغهها را برطرف کند. قطعاً در جلسه امروز این موضوع به بحث گذاشته خواهد شد و حتی احتمال دارد در صحن علنی مجلس نیز مورد بررسی قرار گیرد.
وی با اشاره به نگرانی نمایندگان درباره این قرارداد گفت: نگرانی نمایندگان نسبت به این قرارداد کاملاً درست و منطقی است و باید بهطور جدی برطرف شود تا شائبهای باقی نماند.
اگر توافق نتواند مکانیسم ماشه را محدود کند ارزش نخواهد داشت
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در توضیح تأثیر توافق اخیر ایران و آژانس بر موضوع مکانیسم ماشه گفت: اگر این توافق نتواند مکانیسم ماشه را محدود کند، اساساً ارزش و کارایی چندانی نخواهد داشت. خود آقای عراقچی نیز در مصاحبهاش تأکید کرده بود که این توافق صرفاً تا زمانی اجرا میشود که مکانیسم ماشه فعال نشده باشد و در صورت اجرای آن، همکاریها بهسرعت متوقف خواهد شد.
وی افزود: احتمالاً یکی از ابعاد این توافق همین محدودسازی مکانیسم ماشه است و باید در جلسه با حضور عراقچی این مسئله بهطور دقیق روشن شود.
انتهایپیام/
خبرنگار: علیرضا همتی بهار
نظر شما