کاهش نرخ رشد جمعیت و پیر شدن جامعه، یکی از چالشهای اساسی است که بسیاری از کشورهای جهان با آن روبرو هستند و جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این راستا، دولت برای مقابله با این روند نگرانکننده، سیاستها و طرحهای مختلفی را تدوین و اجرا کرده است. «طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده» یکی از این سیاستهای کلان و ابلاغی است که هدف اصلی آن، تشویق خانوادهها به فرزندآوری و افزایش نرخ رشد جمعیت در کشور است. این طرح، ابعاد مختلفی را در بر میگیرد، از جمله ارائه مشوقهای مالی، تسهیلات بانکی، و مهمتر از همه، تأمین مسکن برای خانوادههای دارای فرزند.
با این حال، اجرای موفقیتآمیز چنین طرحهای جامعی، نیازمند زیرساختهای لازم و هماهنگی میان دستگاههای مختلف است. در استان کهگیلویه و بویراحمد، به ویژه در مرکز استان، شهر یاسوج، اجرای طرح جوانی جمعیت با موانع و چالشهای جدی روبرو شده است. این چالشها، عمدتاً حول محور تأمین زمین مورد نیاز برای ساخت مسکن یا واگذاری زمین به خانوادههای مشمول طرح میچرخد.
در بررسی روند اجرای طرح جوانی جمعیت در کهگیلویه و بویراحمد، یک واقعیت تلخ و تکراری خودنمایی میکند کمبود شدید زمین. گزارشهای متعدد رسانههای محلی و حتی اظهارات صریح مسئولین استانی، همگی بر این نکته صحه میگذارند که عدم وجود اراضی کافی و مناسب، به اصلیترین مانع در مسیر تحقق اهداف طرح جوانی جمعیت تبدیل شده است. این کمبود، نه تنها در بافت شهری یاسوج، بلکه در مناطق پیرامونی و مستعد نیز احساس میشود.
این فقدان زمین، تبعات مستقیمی بر روند واگذاری زمین به خانوادههای واجد شرایط دارد. روند کند و طاقتفرسای ثبتنام، بررسی پروندهها، و در نهایت، انتظار طولانی برای دریافت زمین، موجی از ناامیدی را در میان متقاضیان ایجاد کرده است. بسیاری از خانوادهها که باامید و انگیزه برای فرزندآوری و استفاده از تسهیلات طرح ثبتنام کردهاند، اکنون در این مرحله با بنبست مواجه شدهاند. این موضوع، عملاً هدف اصلی طرح، یعنی تشویق به فرزندآوری را تضعیف میکند، چرا که یکی از مشوقهای کلیدی، یعنی تأمین مسکن، به درستی عملیاتی نمیشود.
برای درک عمق مشکل، نگاهی به آمارهای موجود در خصوص اجرای طرح جوانی جمعیت در کهگیلویه و بویراحمد، به ویژه در زمینه واگذاری زمین، ضروری است. این آمارها، تصویر بسیار ناامیدکنندهای از وضعیت میدانی ارائه میدهندو شکاف عمیق میان اهداف ترسیم شده در طرح و واقعیتهای موجود را به خوبی نمایان میسازند.
تنها درصد ناچیزی از واجدین شرایط در استان کهگیلویه و بویراحمد، موفق به دریافت زمین در چارچوب طرح جوانی جمعیت شدهاند. رقم ذکر شده، یعنی “سه درصد”، آنقدر پایین است که سؤالات جدی را در خصوص عملکرد مسئولین و اولویتدهی به این طرح کلیدی ایجاد میکند. این بدان معنا است که از هر ۱۰۰ خانواده واجد شرایط، تنها ۳ خانواده توانستهاند از یکی از مهمترین مزایای این طرح بهرهمند شوند. این در حالی است که تعداد ثبتنامکنندگان، به مراتب بیشتر از این رقم است و بسیاری دیگر در صف انتظار به سر میبرند. این آمار، نه تنها نشاندهنده ناکارآمدی در بخش تأمین زمین است، بلکه به طور غیرمستقیم، بر عدم موفقیت در سایر جنبههای حمایتی نیز سایه افکنده است. وقتی یکی از پایههای اساسی طرح، یعنی مسکن، اینگونه با مشکل مواجه باشد، انگیزه خانوادهها برای فرزندآوری و بهرهمندی از سایر تسهیلات نیز به شدت کاهش مییابد. این وضعیت، زنگ خطری جدی برای آینده جمعیتی استان و کشور تلقی میشود.
در اوج ناامیدی ناشی از کمبود زمین و آمار ناچیز اجرا، همواره شاهد شنیدن وعدههایی از سوی مسئولین هستیم. این وعدهها، معمولاً با تأکید بر اهمیت و اولویت طرح جوانی جمعیت همراه است و گاهی خبر از آمادهسازی صدها قطعه زمین میدهند. به عنوان مثال، در برخی گزارشها، به آمادهسازی حدود ۶۰۰ قطعه زمین برای این طرح اشاره شده است. این اعداد و ارقام، در ظاهرامیدبخش به نظر میرسندمیتوانند حس پیشرفت و تلاش را القا کنند. اما واقعیت میدانی، تصویری کاملاً متفاوت را روایت میکند. سرعت عملیاتی شدن این وعدهها، کندتر از آب روان در مسیرهای ناهموار است. به نظر میرسد، میان حرف تا عمل، فاصله معناداری وجود دارد.
دلایل این کندی، چند وجهی است. اولاً، پیچیدگیهای اداری و بوروکراتیک در سازمانهای مختلفی که در فرآیند شناسایی، تملک، و واگذاری زمین دخیل هستند، زمانبر و طاقتفرسا است. مراحل استعلام، اخذ مجوزها، تفکیک اراضی، و نهایتاً صدور اسناد، هر کدام به تنهایی میتوانند ماهها یا حتی سالها به طول بیانجامند. ثانیاً، همانطور که پیشتر اشاره شد، نبود اراضی کافی و مناسب در داخل مناطق شهری یاسوج، که دارای زیرساختهای لازم (آب، برق، گاز، معابر) باشند، خود یک عامل محدودکننده اساسی است.
تخصیص زمین در مناطق حاشیهای یا خارج از محدوده شهری، نیازمند سرمایهگذاری قابل توجه برای ایجاد زیرساختها است که این خود، پروژه را با تأخیر و افزایش هزینهها مواجه میکند.
بنابراین، در حالی که وعدهها به صورت مداوم تکرار میشوند، روند اجرایی طرح، به دلیل موانع ساختاری و عملیاتی، با کندی و تأخیر قابل توجهی روبرو است. این شکاف میان وعده و واقعیت، اعتماد عمومی را خدشهدار کرده و بر انگیزه خانوادهها برای مشارکت در این طرح تأثیر منفی میگذارد.
طرح جوانی جمعیت، نه تنها یک برنامه حمایتی از خانوادهها، بلکه یک پروژه حیاتی برای بقاء و توسعه پایدار کشور در بلندمدت است. بدون جوانسازی جمعیت، کشور با چالشهای اقتصادی، اجتماعی، و امنیتی فزایندهای روبرو خواهد شد. در استان کهگیلویه و بویراحمد، و مشخصاً در شهر یاسوج، مشکل تأمین زمین به اندازهای جدی است که عملاً اجرای این طرح را با موانع غیرقابل عبوری روبرو کرده است.
وعدههایی که داده میشود در صورتی که با اقدام عملی و سریع همراه نباشد، صرفاً به افزایش ناامیدی و بیاعتمادی دامن میزند. لازم است مسئولین محلی و استانی، با درک عمق این بحران، ارادهای قاطع برای رفع موانع و تحقق وعدهها از خود نشان دهند. تخصیص زمین، تسریع فرآیندهای اداری، و استفاده از راهکارهای خلاقانه، گامهای ضروری برای موفقیت این طرح هستند.
اگر این چالشهای اساسی در زمینه تأمین مسکن برای خانوادههای جوان نادیده گرفته شوند، نه تنها اهداف طرح جوانی جمعیت محقق نخواهد شد، بلکه چشمانداز جمعیتی استان و کشور با تهدیدات جدیتری روبرو خواهد شد. سرمایهگذاری بر روی آینده جمعیت، سرمایهگذاری بر روی آینده کشور است و نباید اجازه داد وعدهها در پیچ و خم بروکراتیک و کمبود امکانات، به فراموشی سپرده شوند.
سعیده صداقت نژاد_فعال رسانه
انتهای یادداشت/
نظر شما