به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری ایسکانیوز، در خصوص محل دفن سر مبارک حضرت سیدالشهدا علیه السلام اقوال متفاوتی وجود دارد، در مجموع شش نظر مشهور که در اینجا نقل می شود، الحاق رأس شریف سیدالشهداء علیه السلام به بدنشان در روز اربعین سال ۶۱ ه.ق. از همه مشهور تر است.

در این‌که سر امام حسین علیه‌السلام کجا دفن شده است، منابع تاریخی شیعه و سنی گزارش‌های گوناگونی آورده‌اند تا آنجا که شش قول دراین‌باره گفته شده است:

نظر اول: الحاق سر به بدن: سر به بدن ملحق و در کربلا دفن شده است. این قول مشترک میان شیعه و سنی است. علمای شیعه، از جمله شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ ق)، سید مرتضی (متوفای ۴۳۶ ق)، فتال نیشابوری (متوفای ۵۰۸ ق)، ابن نما حلی، سید ابن طاووس (متوفای ۶۶۴ ق) شیخ بهایی و مجلسی این قول را بیان کرده‌اند.

شیخ صدوق و پس از او، فتال نیشابوری دراین‌باره می‌نویسند: علی بن حسین (ع) همراه زنان (از شام) خارج شد و سر حسین علیه‌السلام را به کربلا بازگرداند.

سید مرتضی دراین‌باره می‌گوید: روایت کرده‌اند که سر امام حسین (ع) با جسد در کربلا دفن شد.

ابن شهرآشوب بعد از نقل سخن فوق از سید مرتضی، از قول شیخ طوسی نقل کرده است که به همین سبب (ملحق کردن سر امام به بدن و دفن آن) زیارت اربعین (از جانب امامان (ع)) توصیه شده است.

ابن نمای حلی نیز نگاشته است: آنچه از اقوال بر آن می‌توان اعتماد کرد، آن است که بعد از آن‌که سر امام در شهرها گردانده شد، به بدن بازگردانده شد و با جسد دفن شد.

سید ابن طاووس نوشته است: اما سر حسین (ع)، روایت شده که سر برگردانده شد و در کربلا با جسد شریفش دفن شد و عمل اصحاب بر این معنا بوده است.

علامه مجلسی، یکی از جنبه‌های استحباب زیارت امام حسین (ع) را در روز اربعین، الحاق سرهای مقدس به اجساد توسط علی بن حسین (ع) بیان کرده است، وی در جای دیگر بعد از نقل اقوال دیگر دراین‌باره می‌نویسد: مشهور بین علمای امامیه آن است که سر امام همراه بدن دفن شده است.

برخی اندیشمندان اهل‌ تسنن نیز این قول را بیان کرده‌اند: ابوریحان بیرونی (متوفای ۴۴۰ ق) دراین‌باره می‌نویسد: و فی العشرین ردّ راس الحسین (ع) الی مجثمه حتی دفن مع جثته...؛ در روز بیستم (صفر)، سر حسین (ع) به بدنش ملحق و با آن دفن شد.

قرطبی (متوفای ۶۷۱ ق) می‌نویسد: امامیه می‌گویند که سر حسین (ع) پس از چهل روز به کربلا بازگردانده و به بدن ملحق شد و این روز نزد آنان معروف است و زیارت در آن روز را زیارت اربعین می‌نامند.

قزوینی نیز نگاشته است: روز اول ماه صفر، عید بنی‌امیه است، چون در آن روز، سر حسین (ع) را به دمشق وارد ساختند و در روز بیستم آن ماه، سر ایشان به بدن، بازگردانده شد.

مناوی (متوفای ۱۰۳۱ ق) نوشته است: امامیه می‌گویند: پس از چهل روز از شهادت، سر به بدن بازگردانده شد و در کربلا دفن شد

 نظر دوم: نجف اشرف؛ در کنار قبر امیرالمؤمنین (ع)؛

بسیاری از زیارات مشترک امیرالمؤمنین و اباعبدالله (ع) مهر تأییدی بر این نظر هستند، مانند زیارت ششم مطلقه امیرالمؤمنین که در انتها زیارت عاشورا و بعد از آن دعای علقمه وارد شده است.

نظر سوم: مسجد رقه؛ مسجد رقه در کنار فرات

نظر چهارم: بقیع نزد قبر مادرش فاطمه (ع)

نظر پنجم: دمشق (مقام رأس الحسین یا مقامی دیگر در کنار محل اقامت اسرای اهل‌بیت (ع))

نظر ششم: قاهره

جمع بندی: بررسی و تأمل در این اقوال، این نتیجه را در بردارد که دیدگاه اول، یعنی الحاق سر به بدن، مشهور و مورد اعتماد و عمل علمای شیعه است، از این رو این قول قابل اعتنا و پذیرش است و بنا بر گزارش‌های تاریخی این الحاق در روز بیستم صفر سال ۶۱ بوده است. بنا بر قول مشهور، این کار توسط امام زین‌العابدین (ع) صورت گرفته است.

پژوهشگر تاریخ اسلام و مدرس دانشگاه: دکتر محسن رنجبر

منابع:

 شیخ صدوق، الامالی، مجلس سی‌ و یکم، ص 232؛ فتال نیشابوری، روضه الواعظین، ص‌192 و مجلسی، بحارالانوار، ج 45، ص 140.

 رسائل المرتضی، ج 3، ص 130.

 مناقب آل ابی‌طالب، ج 4، ص 85 و مجلسی، بحارالانوار، ج 44، ص 199: «قال الطوسی رحمه ‌الله: و منه زیاره الاربعین».

 نجم الدین محمد بن جعفر بن نما حلی، مثیرالاحزان، ص 85.

 سید ابن طاووس، اللهوف فی قتلی الطفوف، ص 114.

 مجلس، بحارالانوار، ج 98، ص 334.

 همان، ج 45، ص 145.

 بیرونی، الاثار الباقیه عن القرون الخالیه، ص 331.

 محمد بن احمد قرطبی، التذکره فی امور الموتی و امور الاخره، ج 2، ص 668.

زکریا محمد بن محمود قزوینی، عجائب المخلوقات و الحیوانات و غرائب الموجودات، ص 45.

عبدالرووف مناوی، فیض القدیر، ج 1، ص 205.

ابن قولویه قمی، کامل الزیارات، ص 84؛ کلینی، الکافی، ج 4، ص 571- 572؛ ابوجعفر محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج 6، ص 35- 36 و ابن شهر آشوب، همان، ج 4، ص 85.

 سبط ابن جوزی، تذکره الخواص، ص 265- 266؛ سید محسن امین عاملی، اعیان الشیعه، ج 1، ص 626- 627 و همو، لواعج الاشجان، ص 247- 250؛ محمدامین امینی، همان، ج 6، ص 321- 337.
قاضی طباطبائی ضمن اشاره به اقوال در این موضوع و دفاع از قول به الحاق سر به بدن، اقوال دیگر را در این باره نقد و بررسی کرده است. ر. ک: تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام، ص 303 به بعد.

مجلسی، بحارالانوار، ج 45، ص 145 و همو، جلاء العیون، ص 407.

انتهای پیام/