به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ معمولا انتظار می‌رود تحقیقات علمی در کشورهای فقیرتر بیشتر روی مشکلات کاربردی متمرکز باشد. موسسات در این کشورها با چشم‌اندازها و زیرساخت‌های ضعیف احاطه شده‌اند و برای اینکه شرایط اقتصادی را بهبود بخشند، از تحقیقاتی حمایت می‌کنند که با تولید سریع همراه است. سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیز به همین منوال است. چون در این کشورها، کار روی علوم پایه اغلب از بیرون به مثابه مسامحه و بیهوده تلقی می‌شود.
مطمئناً تحقیقات کاربردی در کشورهای در حال توسعه و همچنین کشورهای توسعه یافته جایگاه خود را دارد. علم به عنوان ابزاری برای کسب درآمد و تامین مواد غذایی، کلید بقا به شمار می‌رود. اما گاهی بهتر است کشورها با در نظر گرفتن مسائل بومی و محلی خود و تلاش در رفع آن یک موفقیت قابل توجه برای خود بسازند. به طور مثال، برزیل از تولید اتانول از نیشکر به یک منبع سوخت زیستی بسیار خوب دست پیدا کرد. یا در جنوب شرقی آسیا، میلیون‌ها نفر به کاساوا، نوعی گیاه شبیه به سیب‌زمینی، به عنوان غذای اصلی و منبع درآمد متکی هستند.
با این اوصاف به نظر می‌رسد که با وجود تمام موانع سد راه تحقیقات علوم پایه، این مقوله به بحث مهمی در کشورهای در حال توسعه تبدیل شده و این کشورها پیشرفت و اقتصاد پایدار خود را در علوم پایه یافته‌اند.
علوم پایه یا کاربردی؟
با این حال نباید فراموش کرد که زندگی فراتر از انباشتن منابع است. عوامل بسیاری در جهان وجود دارند که وجود انسان را تهدید می‌کنند؛ از ویروس‌های جهش یافته تا صفحات تکتونیکی متحرک. به طور مثال، در نیمکره جنوبی، جایی که اکثر کشورهای در حال توسعه در آن قرار دارند، بلایای طبیعی و بیماری‌های نوظهور زندگی میلیاردها نفر را تحت الشعاع قرار می‌دهند. اپیدمی ابولا و ویروس زیکا، زلزله اکوادور و سونامی آچه تنها چند نمونه اخیر آن هستند. پس می‌توان نتیجه گرفت که کشورهای در حال توسعه برای درک بیماری‌ها و مشکلات بومی خود فقط به علمی نیاز ندارند که ارزش اقتصادی برایشان داشته باشد یا باعث توسعه‌شان شود. آنها به علمی نیاز دارند که بپرسد چرا جهان اینگونه است!
در حال حاضر برخی کشورهای در حال توسعه وجود دارند که روی مسائل علمی محض مطالعه می‌کنند. در اندونزی، برخی از محققان در حال تجزیه و تحلیل ژنتیک مردم و میزان حساسیت آنها به بیماری‌های خاص هستند. این تحقیقات بینش بسیار خوبی را در مورد منشاء انسانی ارائه می‌دهد، اما به دلیل پروژه‌های بسیاری که دولت در زمینه‌های کاربردی مانند کشاورزی، داروسازی و دامپروری حمایت مالی می‌کند، کمتر به چشم می‌آید.
با همه اینها، علوم پایه علاوه بر اینکه ارزش اقتصادی کمتری دارد، در کشورهای در حال توسعه به دلیل گران بودن آن تشویق نمی‌شود. تقریباً همه این کشورها کمتر از یک درصد از تولید ناخالص داخلی را به تحقیقات علمی اختصاص می‌دهند. در سال 2016، کمک مالی وزارت تحقیقات و فناوری اندونزی برای یک پروژه تحقیقاتی به ندرت از 100 هزار دلار آمریکا فراتر رفت که این میزان اصلا کفاف تامین تجهیزات آزمایشگاه‌های پیشرفته را نمی‌دهد.
شروع تغییرات
به نظر می‌رسد که دیدگاه کشورهای در حال توسعه به علوم پایه در حال تغییر است و این تغییر شروع شده است. در اوائل سال 2023، رئیس جمهور اندونزی قرارداد تاسیس بنیاد علمی اندونزی (ISF) را امضا کرد که یک نهاد مستقل مالی برای علم است. تأسیس ISF یک رویداد تاریخی به شمار می‌رود، زیرا برای اولین بار، دانشمندان اندونزیایی منابع مالی جدا از بودجه ملی (که نسبت آن به علم بسیار پایین و هشت صدم درصد است) در اختیار خواهند داشت. همچنین برای اولین بار، آنها کمک هزینه تحقیقاتی چند ساله دریافت خواهند کرد. مبلغ به ازای هر پیشنهاد تحقیقاتی موفق تا 300 هزار دلار افزایش خواهد یافت. به عنوان آغاز، وزارت اقتصاد متعهد شده است که در سال 2016 حدود 9 میلیون دلار برای تحقیقات در زمینه علوم زیستی، بهداشت و تغذیه فراهم کند.
و جالب‌ترین بخش این است که آژانس تامین مالی جدید از علم کاربردی پشتیبانی نخواهد کرد. در عوض «تحقیقات مرزی» در جهان، زمین، آب و هوا، علوم زیستی، بهداشت، تغذیه، مواد و علوم محاسباتی را تامین مالی خواهد کرد.
بازگشت مغزها و تامین مالی تحقیقات علوم پایه
برنامه جدید ممکن است بهترین دانشمندان اندونزیایی پراکنده در سراسر جهان توسعه یافته را تشویق کند که به این کشور بازگردند. این باید کسانی را در اندونزی تشویق کند که علم بهتری انجام دهند. قطعاً باعث رشد علمی در کشور خواهد شد. برخلاف علم کاربردی، هدف استفاده از پژوهش به عنوان ابزار نیست، بلکه تبدیل آن به یک کار ارزشمند و خودپایدار در نوع خود است. هدف ISF ایجاد سیستمی است که در آن دانشمندان بتوانند به طور مستقل، بدون نیاز به حمایت بین‌المللی، برای ارزیابی مسائل علمی سرزمین خود و کمک به جست‌وجوی جهانی برای دانش کار کنند. این امر فرصتی را برای دانشمندان این کشورها فراهم می‌کند تا روی پای خود بایستند.
اهمیت علوم پایه در کشورهای فقیرتر فراتر از اندونزی شناخته شده است. در اوائل سال 2023، در نشستی برای ارتقای استعدادهای علمی در آفریقا، مری تیو نیان، وزیر آموزش عالی و تحقیقات در سنگال، از نیاز به علوم پایه در کشورهای خود و سایر کشورهای در حال توسعه صحبت کرد.
بیشتر بخوانید:
جلوگیری از فرار مغزها با فناوری‌های بومی توسعه علم
آکادمی علوم آفریقا با تامین کنندگان مالی از جمله Wellcome Trust و بنیاد بیل و ملیندا گیتس برای تقویت تحقیقات اساسی در مراقبت‌های بهداشتی کار می‌کند. ماه گذشته، حدود 21 میلیون پوند (31 میلیون دلار) به دانشمندانی از ساحل عاج، کنیا، سنگال و اوگاندا که در حال انجام تحقیقات در مورد بیماری‌های عفونی نوظهور، سلامت نوزادان و جمعیت و از بین بردن مالاریا هستند، اهدا شد.
هنوز برای پیش‌بینی زود است، اما شاید بتوانیم خوش‌بین باشیم که تمرکز جدید بر تحقیقات پایه، تغییری پایدار در علم در جنوب جهانی ایجاد می‌کند. علوم پایه ممکن است نتیجه‌ای فوری به ما ندهد، اما به ما درک عمیق‌تری در مورد جهانی می‌دهد که همیشه در حال تغییر است و دانشی را تولید خواهد کرد که همانطور که سیاستگذاران از سراسر جهان اصرار دارند، در قلب اقتصاد مدرن قرار بگیرد.
انتهای پیام/
نظر شما