به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز؛ ریحانه تاتی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، در گفت‌وگوی تفصیلی به بررسی تأثیرات هوش مصنوعی بر نظام آموزش عالی پرداخت. این گفت‌وگو در پی تأکیدات اخیر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، بر ضرورت بهره‌گیری هوشمندانه از فناوری‌های نوین در نظام آموزشی انجام شده است.

ریحانه تاتی در ابتدای گفت‌وگو با اشاره به قابلیت‌های منحصر به فرد هوش مصنوعی در حوزه آموزش توضیح داد: ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی مانند شبکه‌های عصبی عمیق و سیستم‌های پردازش زبان طبیعی (NLP) این امکان را فراهم کرده‌اند که پژوهشگران بتوانند حجم عظیمی از داده‌های پژوهشی را در زمان کوتاهی تحلیل کنند. همچنین این فناوری‌ها در ترجمه متون تخصصی و حتی نوشتن پیش‌نویس مقالات تحقیقاتی بسیار کارآمد هستند.

وی با بیان مثال‌های عینی افزود: در حوزه آموزش، چت‌بات‌های پیشرفته‌ای مانند ChatGPT می‌توانند به عنوان دستیاران پژوهشی هوشمند عمل کنند. این سیستم‌ها قادرند محتوای درسی را متناسب با سطح یادگیری و سرعت پیشرفت هر دانشجو به صورت شخصی‌سازی شده تنظیم کنند. همچنین ابزارهایی مانند AutoML در شبیه‌سازی پژوهش‌های کمی و نرم‌افزارهایی مثل Canva AI در تولید محتوای آموزشی بصری و جذاب تحول بزرگی ایجاد کرده‌اند.

تاتی در ادامه به چالش‌های جدی این فناوری اشاره کرد و هشدار داد: "با وجود تمام مزایا، مطالعات معتبر بین‌المللی نشان می‌دهد که ۶۲ درصد از مقالات تولید شده توسط ChatGPT حاوی خطاهای علمی پنهان هستند. این آمار از پژوهش منتشر شده در نشریه Nature Human Behaviour در سال ۲۰۲۳ به دست آمده است. همچنین بر اساس مطالعه Dergaa و همکارانش که در همان سال در Nature چاپ شده، حدود ۳۸ درصد از مجلات معتبر Q1 هنوز سیاست مشخصی برای تشخیص محتوای تولید شده با هوش مصنوعی ندارند.

این متخصص هوش مصنوعی با ابراز نگرانی از برخی پیامدهای منفی گفت: وابستگی بی‌ضابطه به این ابزارها می‌تواند به کاهش خلاقیت پژوهشگران، افزایش موارد سرقت ادبی و مهمتر از همه تضعیف مهارت تفکر انتقادی در بین دانشجویان منجر شود. ما شاهد هستیم که برخی دانشجویان به جای تحلیل عمیق مطالب، صرفاً به کپی‌برداری از پاسخ‌های آماده ChatGPT روی آورده‌اند.

در بخش دیگری از این مصاحبه، تاتی راهکارهای عملی برای مدیریت این چالش‌ها ارائه داد: اولین و مهمترین گام، تدوین دستورالعمل‌های اخلاقی جامع توسط وزارت علوم برای استفاده از هوش مصنوعی در پژوهش‌ها است. همچنین استقرار سامانه‌های پیشرفته تشخیص محتوا مانند Turnitin AI Detection که مخصوص شناسایی متون تولید شده توسط هوش مصنوعی طراحی شده، ضروری به نظر می‌رسد.

وی بر لزوم توانمندسازی اساتید تأکید ویژه کرد و توضیح داد: باید دوره‌های آموزشی تخصصی برای اساتید در نظر گرفته شود و سیستم منتورینگ ایجاد کنیم تا اساتید پیشکسوت بتوانند تجربیات خود را در استفاده از این فناوری‌ها به همکاران جوانتر منتقل کنند. این کار به کاهش شکاف دیجیتال بین اعضای هیاتعلمی کمک شایانی می‌کند.

تاتی، استاد دانشگاه، در پاسخ به پرسشی درباره ارتباط بین شکاف دیجیتالی و شکاف جنسیتی بیان کرد که در برخی جوامع، زنان به دلیل موانع فرهنگی و اقتصادی با محدودیت در دسترسی به فناوری مواجه هستند. ایشان خاطرنشان کردند که این مسئله نیازمند راهکارهای عملی برای کاهش نابرابری است.

تاتی در ادامه به راهکارهای ممکن اشاره کردند و گفتند که آموزش دیجیتال هدفمند برای زنان، بر اساس الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، می‌تواند به کاهش این شکاف کمک کند. همچنین توسعه ابزارهای هوش مصنوعی عادلانه نیز از جمله راه‌حل‌های پیشنهادی ایشان بود.

استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود، به چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی در نظام آموزشی پرداختند و هشدار دادند که استفاده نادرست از ابزارهایی مانند ChatGPT ممکن است به تضعیف تفکر انتقادی در دانشجویان منجر شود. ایشان توضیح دادند که اتکای بیش از حد به پاسخ‌های آماده هوش مصنوعی باعث کاهش انگیزه برای تحلیل عمیق می‌شود.

تاتی به مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ اشاره کردند که نشان می‌داد دانشجویانی که از ChatGPT برای حل مسائل استفاده می‌کردند، در آزمون‌های بعدی با کاهش ۲۷ درصدی عملکرد مواجه شدند. این پژوهش در Journal of Educational Psychology منتشر شده است.

در پایان، تاتی راهکارهایی برای کاهش این مخاطرات ارائه دادند و گفتند که طراحی تکالیف خلاقانه و پروژه‌محور، آموزش سواد هوش مصنوعی به دانشجویان، و تشویق به نقد خروجی‌های هوش مصنوعی می‌تواند به حفظ کیفیت آموزش کمک کند. ایشان تأکید کردند که هدف، حذف هوش مصنوعی نیست، بلکه استفاده هوشمندانه از آن برای ارتقای یادگیری است.

تاتی در پایان سخنان خود با تأکید بر نقش محوری انسان در فرآیند آموزش خاطرنشان کرد: هوش مصنوعی هرگز نمی‌تواند و نباید جایگزین نقش اساسی استاد در کلاس درس شود. این فناوری‌ها صرفاً ابزارهای کمکی هستند که در صورت استفاده صحیح و با نظارت دقیق می‌توانند به ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش کمک کنند. موفقیت در این مسیر مستلزم سیاست‌گذاری هوشمند، نظارت مستمر و برنامه‌ریزی دقیق از سوی دانشگاه‌ و مراکز آموزش عالی است.

خبرنگار: فاطمه معروفی

انتهای پیام/