به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از کرمان، مراسم چهل منبر، یکی از آیین‌های کهن و برجسته عزاداری حسینی در شب عاشورا، در شهر کرمان با شکوه خاصی برگزار شد. مراسم چهل منبر، که قدمتی بیش از یک قرن دارد، در شب عاشورای حسینی، مصادف با ۱۴ تیر ۱۴۰۴، در محله‌های تاریخی کرمان مانند محله شهر، زریسف و بازار بزرگ با حضور گسترده مردم برگزار شد.

در این آیین، عزاداران با پای برهنه و شمع به دست، به ۴۰ تکیه، حسینیه یا مسجد مراجعه کرده و در هر مکان شمعی روشن می‌کنند تا به یاد شهدای کربلا و برای برآورده شدن حاجات خود دعا کنند. بر اساس گزارش‌های محلی، بیش از ۵ هزار نفر در این مراسم در سطح شهر کرمان مشارکت داشتند. به گفته یکی از ساکنان محله زریسف، «چهل منبر برای ما فقط یک رسم نیست؛ راهی است برای اتصال به امام حسین (ع) و حفظ سنت‌های قدیمی شهرمان». مرکز کرمان‌شناسی اعلام کرد که در شب عاشورای ۱۴۰۴، ۷۰ تکیه و حسینیه در شهر برای این آیین آماده شدند و برخی از آن‌ها با توزیع خرما و برنج نذری، حال‌وهوای خاصی به مراسم بخشیدند. این آیین در فهرست آثار معنوی ملی ایران به ثبت رسیده و به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فرد، مورد توجه گردشگران مذهبی نیز قرار گرفته است.

اهمیت مراسم چهل منبر در تقویت هویت فرهنگی و مذهبی کرمان و ایجاد حس انسجام اجتماعی برجسته است. از منظر فرهنگی، این آیین با حفظ سنت‌های بومی، مانند روشن کردن شمع و توزیع برنج نذری که برخی معتقدند برای بیماران شفابخش است، به انتقال میراث معنوی شهر کمک می‌کند. از نظر اجتماعی، مشارکت اقشار مختلف، از جمله زنان، کودکان و حتی اقلیت‌های دینی مانند زرتشتیان، نشان‌دهنده نقش این مراسم در ایجاد وحدت است. مقایسه با آیین‌های مشابه در شهرهایی مانند لاهیجان، که چهل منبر با توزیع خرما و برنج همراه است، نشان می‌دهد که نسخه کرمانی این مراسم با تأکید بر نجواهای سوزناک و فضای معنوی، ویژگی‌های خاص خود را دارد. با این حال، چالش‌هایی مانند کمبود فضاهای مناسب برای تردد عزاداران در محله‌های قدیمی و مشکلات ایمنی ناشی از ازدحام، برگزاری این مراسم را دشوار کرده است.

مراسم چهل منبر در شب عاشورا، به‌عنوان یکی از آیین‌های ریشه‌دار کرمان، نه‌تنها جلوه‌ای از هویت تاریخی و مذهبی این شهر است، بلکه به‌عنوان عاملی برای تقویت انسجام اجتماعی و حفظ میراث معنوی عمل می‌کند. تحلیل ساختاری نشان می‌دهد که این مراسم با تکیه بر مشارکت گسترده مردمی و سازمان‌دهی توسط هیئت‌های محلی، به‌ویژه در محله‌های قدیمی مانند زریسف و محله شهر، به یک رویداد فرهنگی فراگیر تبدیل شده است. حدود ۸۰ درصد از تکایا و حسینیه‌های میزبان این مراسم توسط ساکنان محلی و بدون حمایت مالی مستقیم دولتی اداره می‌شوند، که نشان‌دهنده عمق ریشه‌های مردمی این آیین است. با این حال، خیابان‌های باریک محله‌های تاریخی، که در برخی نقاط عرض کمتر از ۳ متر دارند، تردد عزاداران را با مشکل مواجه کرده و گزارش‌ها از ثبت ۱۵ مورد حادثه جزئی به دلیل ازدحام در شب عاشورای ۱۴۰۴ حکایت دارد. مقایسه با شهرهایی مانند یزد، که با ایجاد مسیرهای مشخص برای آیین‌های مشابه، مشکلات ایمنی را کاهش داده‌اند، نشان‌دهنده نیاز کرمان به مدیریت بهتر زیرساخت‌های شهری برای این مراسم است.

پیامدهای این آیین در کوتاه‌مدت شامل تقویت حس همبستگی و کاهش فاصله‌های اجتماعی بین اقشار مختلف است. حضور بیش از ۵ هزار نفر در مراسم، از جمله اقلیت‌های دینی مانند زرتشتیان که در برخی تکایا شمع روشن می‌کنند، نشان‌دهنده ظرفیت چهل منبر در ایجاد وحدت است. در بلندمدت، این مراسم می‌تواند به جذب گردشگران مذهبی و تقویت اقتصاد محلی کمک کند، مشابه تجربه موفق زنجان در ایام محرم. با این حال، چالش‌هایی مانند مدیریت ناکافی پسماندهای ناشی از نذورات و فشار بر زیرساخت‌های شهری، مانند کمبود پارکینگ در محله‌های مرکزی، می‌تواند به نارضایتی ساکنان منجر شود. ریشه این مشکلات به نبود برنامه‌ریزی جامع برای مدیریت تجمعات بزرگ و عدم هماهنگی کافی بین شهرداری، سازمان اوقاف و هیئت‌های مذهبی بازمی‌گردد.

برای بهبود برگزاری مراسم چهل منبر، پیشنهاد می‌شود ابتدا نقشه‌ای جامع برای مسیرهای تردد عزاداران در محله‌های تاریخی تدوین شود که شامل نقاط امن برای روشن کردن شمع و استقرار تیم‌های امدادی باشد. تقویت زیرساخت‌های شهری، مانند بهبود روشنایی معابر و ایجاد فضاهای موقت برای تجمع، می‌تواند ایمنی را افزایش دهد. همچنین، استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال برای اطلاع‌رسانی درباره مکان تکایا و زمان‌بندی مراسم، مشابه مدل موفق شهر قم، می‌تواند به کاهش ازدحام کمک کند. در نهایت، تشکیل کارگروهی با حضور نمایندگان هیئت‌ها، ساکنان محلی و نهادهای شهری برای برنامه‌ریزی و نظارت، کیفیت برگزاری این آیین را بهبود خواهد بخشید.

خبرنگار: زهرا اسکندری

انتهای پیام/