به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، آغاز سال تحصیلی برای بسیاری از کودکان و خانوادهها با هیجان و در عین حال با چالشهای عاطفی همراه است. یکی از شایعترین این چالشها اضطراب جدایی است؛ احساسی طبیعی اما گاه نگرانکننده که در جریان جدا شدن کودک از والدین یا محیط امن خانه بروز میکند. شناخت دقیق این پدیده، درک عوامل مؤثر بر آن و آگاهی از روشهای پیشگیری و مدیریت، نخستین گام برای کمک به کودکان و والدین در عبور از این مرحله مهم رشدی است.
فاطمه خاندانی روانشناس کودک و نوجوان در این خصوص به ایسکانیوز گفت: کودکان هنگام جدا شدن از والدین یا افرادی که به آنها وابستهاند، احساسی را تجربه میکنند که به آن اضطراب جدایی گفته میشود. این اضطراب زمانی شدت میگیرد که کودک میخواهد وارد محیطی جدید هنگام شروع مدرسه یا رفتن به جایی ناآشنا شوند.
وی افزود: اگر بخواهیم به علل اصلی ایجاد اضطراب و ترس از جدایی در کودکان بپردازیم، ناآشنایی با محیط، وابستگی شدید به والدین، تغییرات ناگهانی در زندگی کودک مانند مهاجرت یا تولد خواهر یا برادر جدید، و همچنین نداشتن مهارتهای اجتماعی کافی برای برقراری ارتباط با همکلاسیها و معلمان از مهمترین دلایل آن هستند. استرس و اضطراب والدین نیز نقش مهمی در ایجاد احساس ناامنی در کودکان دارد. هنگامی که والدین خودشان درباره حضور کودک در محیط جدید نگران هستند، این احساس به کودک هم منتقل میشود.
روانشناس توضیح داد: علائم اضطراب جدایی بسیار اهمیت دارند. ما بهعنوان روانشناس بهویژه در آغاز سال تحصیلی، با تعداد زیادی از کودکانی مواجه میشویم که به دلیل همین مشکل به مراکز مشاوره مراجعه میکنند یا از طرف مدرسه ارجاع داده میشوند. از جمله علائم رایج میتوان به گریههای مداوم و نخواستن جدایی از والدین، دلدرد یا سردرد بهویژه صبحها پیش از رفتن به مدرسه، بروز دردهای جسمانی در محیط مدرسه، بیقراری، عصبانیت، اختلال در خواب یا کاهش اشتها و ناتوانی در برقراری ارتباط با معلم و همسالان اشاره کرد. بسیاری از این دردهای جسمی تظاهرات همان اضطراب هستند.
خاندانی با اشاره به راهکارهای پیشگیری از اضطراب جدایی در کودکان عنوان کرد: یکی از مهمترین اقداماتی که خانوادهها میتوانند انجام دهند این است که پیش از شروع مدرسه کودک را آماده کنند. این کار را میتوان از طریق شبیهسازی فضای مدرسه انجام داد؛ مثلاً در خانه والدین نقش معلم و شاگرد را بازی کنند و به کودک نشان دهند در مدرسه چه اتفاقاتی میافتد و چگونه با دوستان جدید آشنا میشود. همچنین کتابهای داستان، قصه و بازیهای مختلف وجود دارد که میتوانند به کودک کمک کنند تا با فضای جدید مدرسه آشنا و برای آن آماده شود.
وی افزود: کودکان به دلیل سن کم، احساس ناامنی زیادی دارند. به همین دلیل والدین باید از همان ابتدا کاری کنند که این احساس کاهش یابد و کودک حس کند میتواند در فضای جدید نیز امنیت داشته باشد. یکی از ابزارهای مهم در این زمینه داشتن روتین ثابت است؛ مثلاً داشتن برنامهای مشخص برای صبحها و نوع خداحافظی از والدین. خداحافظی باید کوتاه و آرام باشد، زیرا گاهی والدین خداحافظی را طولانی و همراه با اضطراب انجام میدهند و همین رفتار، نگرانی کودک را افزایش میدهد.
روانشناس در ادامه توضیح داد: همچنین باید به کودک کمک کرد تا با معلم و همسالانش ارتباط برقرار کند. این دوستیها میتواند باعث شود کودک احساس کند در مدرسه تنها نیست و از حمایت برخوردار است. والدین نیز باید بر احساسات خود کنترل داشته باشند، چون اگر والدین مضطرب باشند، کودک به سرعت این حالت را دریافت میکند و هنگام جدایی دچار نگرانی میشود.
خاندانی گفت: از همان دوران نوزادی باید احساس امنیت عاطفی و رابطهای محکم با کودک ایجاد شود. در سالهای نخست زندگی، والدین باید به نیازهای کودک با محبت پاسخ دهند تا کودک احساس امنیت کند. از حدود سه سالگی به بعد لازم است به تدریج قواعد و نظم به کودک آموزش داده شود. وقتی کودک احساس میکند دیده میشود و خانواده از او حمایت میکند، به والدین اعتماد پیدا میکند. یکی از دلایل اضطراب در بسیاری از کودکان این است که در مواجهه با فضای جدید به والدین و محیط اعتماد کافی ندارند.
وی در ادامه توضیح داد: برای آموزش تدریجی جدایی از والدین، همیشه به والدین توصیه میکنیم بازیهایی مانند قایمموشک را با کودک انجام دهند. در این بازیها کودک تجربه میکند که مادر یا پدر برای مدتی کوتاه پنهان میشود اما دوباره بازمیگردد. این تجربه به کودک کمک میکند بفهمد جدایی موقتی است و والدین بازمیگردند. اگر چنین آموزشهایی انجام نشود، کودک در سنین ۱۰ تا ۳۶ ماهگی ممکن است فکر کند وقتی مادر یا پدر میرود، دیگر برنمیگردد.
روانشناس گفت: لازم است والدین به کودک استقلال و احساس توانمندی بدهند، برای مثال بهتر است اجازه دهند کودک خودش لباس بپوشد، کفشهایش را بپوشد یا غذا بخورد. وقتی کودک در این امور مستقل میشود و مورد تشویق قرار میگیرد، اعتمادبهنفس بیشتری پیدا میکند و وابستگی او به والدین کاهش مییابد. هدف این نیست که کودک به والدین وابسته بماند، بلکه باید دلبستگی ایمن داشته باشد تا بتواند در موقعیتهای جدید بدون اضطراب عمل کند.
وی افزود: یکی دیگر از راهکارها این است که کودک از حدود سهسالگی در فضاهای اجتماعی مانند مهدکودک حضور یابد تا بتواند با همسالانش ارتباط برقرار کند و به محیطهای غیرخانگی عادت کند. وجود روتین مشخص در خواب و تغذیه و در عین حال آموزش تدریجی انعطافپذیری به کودک باعث میشود احساس آرامش و امنیت بیشتری داشته باشد.
روانشناس تاکید کرد: جدا کردن جای خواب کودک از والدین در سن مناسب از نکات مهم القای حس استقلال به کودک است. تجربه نشان داده است کودکانی که دچار اضطراب جدایی میشوند، اغلب تا مدتها کنار والدین میخوابند و تنها در آن شرایط احساس امنیت دارند. این مسئله در سن مدرسه مشکل ساز میشود، چون کودک نمیتواند بدون حضور والدین احساس آرامش کند. والدین باید از سن مناسب جای خواب کودک را جدا کنند تا کودک بیاموزد هر جایی میتواند احساس امنیت داشته باشد.
خاندانی توضیح داد: در جلسات مشاورهای که با خانوادهها داریم، بهویژه در آغاز سال تحصیلی، با تعداد زیادی از کودکانی روبهرو میشویم که به دلیل اضطراب جدایی دچار دلدرد، سردرد و مقاومت در برابر ماندن در مدرسه هستند. باید توجه داشت که اضطراب یا استرس در مواجهه با موقعیتهای جدید امری طبیعی است و همه ما در سنین مختلف آن را تجربه میکنیم؛ مثلاً هنگام شروع یک کار یا ورود به محیط جدید اما زمانی که این اضطراب شدید، طولانی و مکرر باشد و باعث شود کودک نتواند فعالیتهای روزمره خود مانند حضور در مدرسه را انجام دهد یا علائم جسمانی پیدا کند، میتواند بهعنوان اختلال اضطراب جدایی مطرح شود.
وی افزود: اضطراب جدایی تا حدی طبیعی است و بخشی از رشد کودک محسوب میشود، اما در صورتی که به مرحلهای برسد که فعالیتهای کودک را مختل کند و در محیطهای مختلف بروز پیدا کند، نیازمند توجه جدی و مداخله تخصصی خواهد بود.
خبرنگار: مهدیه امجدیان
انتهای پیام/
نظر شما