به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ چین برنامه های بسیاری برای جذب استعدادهای خود دارد که برای تحصیل به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. شناخته شده‌ترین این طرح‌ها، برنامه ای تحت عنوان Thousand Talents Plan یا «هزار استعداد» است که از حدود سال ۲۰۰۸ راه افتاده و هدفش جذب دانشمندان سطح بالا به‌ویژه کسانی است که از دانشگاه ها یا موسسات مشهور جهانی تحصیل یا کار کرده‌اند.

فرآیند جذب در این برنامه چند مرحله دارد. اولی شناسایی استعدادهاست. دولت چین از طریق سفارتخانه‌ها، دانشگاه‌ها، کنفرانس‌های علمی و انجمن‌های چینیان خارج از کشور، دانشمندان برجسته را شناسایی می‌کند. بسیاری از اعضای این طرح، استادان دانشگاه‌های معتبر آمریکا، اروپا، ژاپن و کانادا بوده‌اند. در مرحله بعد، متقاضیان یا دعوت‌شوندگان توسط دانشگاه‌ها یا مؤسسات تحقیقاتی چینی نامزد می‌شوند. پرونده آنها در کمیته ملی استعدادهای عالی بررسی و در صورت تائید، دعوت رسمی صادر می‌شود.

مرحله آخر هم مشوق‌های مالی و امتیازات ویژه است. در سال‌های نخست، اعضاء بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون یوان پاداش نقدی دریافت می‌کردند (حدود ۷۰ تا ۱۴۰ هزار دلار). علاوه بر آن، بودجه تحقیقاتی چند میلیون یوانی، مسکن یارانه‌ای یا رایگان و مزایای بیمه‌ای و اقامت دائم برای آنها فراهم می‌شد. اعضاء معمولاً اجازه داشتند بخشی از سال را در چین و بخشی را در کشور محل کار خود سپری کنند. دولت و دانشگاه‌ها برای این افراد کرسی‌های دائمی یا رده‌های مدیریتی در مؤسسات تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و شرکت‌های فناورانه فراهم می‌کنند.

در بسیاری از موارد، این پژوهشگران به‌ طور مستقیم در پروژه‌های راهبردی ملی (مثلاً در حوزه نیمه‌رساناها یا یادگیری ماشین) شرکت می‌کنند.

شرکت در این برنامه‌ها مزایایی دارد مثل بودجه‌های تحقیقاتی بالا، تسهیلات مسکن، حقوق ویژه، امکان ویزای طولانی‌مدت.

دولت‌های استانی یا محلی نیز در چین برنامه‌های ویژه برای پژوهشگران برگشته یا در حال بازگشت طراحی کرده‌اند. مثلاً تسهیلات مسکن با نرخ پایین‌تر، یارانه‌های اجاره و کمک به راه‌اندازی کسب‌وکار ارائه می‌دهند. به ‌عنوان مثال، منطقه نان‌شا در گوانگدونگ، آپارتمان‌هایی مخصوص «استعدادها» با اجاره تا نصف نرخ بازار فراهم کرده است.

دولت چین همچنین نخبگان چینی را به همکاری بین‌المللی و شبکه‌سازی تشویق می‌کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد محققان بازگشته (با تجربه خارجی) عملکرد علمی بهتری دارند و چین تلاش کرده است با شبکه‌سازی، حمایت مالی و تسهیلات پژوهشی، آنها را به بازگشت ترغیب کند.

دانشگاه‌ها و موسسات چینی با پیشنهاد کرسی‌ها، آزمایشگاه‌های مشترک، و شرایط ویژه برای پژوهشگران خروجی، آنها را جذب می‌کنند.

حال در مقاله‌ای که در مجله «نیچر» منتشر کرده، اعلام کرده است که چین در اقدامی جدید، تسهیلاتی را برای پژوهشگران مهاجر خود ایجاد کرده است تا بتواند رقابت‌پذیری خود را در حوزه‌های هوش مصنوعی، رباتیک و مواد نو افزایش دهد. دولت چین نوع جدیدی از ویزا را معرفی کرده است که به پژوهشگران جوان خارجی در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) اجازه می‌دهد بدون نیاز به یافتن شغل از پیش، به این کشور مهاجرت کنند.

پیش از معرفی ویزای جدید موسوم به K، پژوهشگران خارجی در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات که قصد مهاجرت به چین داشتند، باید ابتدا در آن کشور شغلی پیدا می‌کردند و سپس برای ویزای کار اقدام می‌کردند.

به گفته جرمی نیوفِلد، مدیر سیاست‌های مهاجرت در اندیشکده Institute for Progress در واشنگتن، دولت چین «تلاش جدی‌ای» برای جذب درخشان‌ترین ذهن‌های علمی جهان در رشته‌های استم آغاز کرده است. کشورهای دیگری چون کره‌ جنوبی و سنگاپور نیز اخیراً برنامه‌های مشابهی را برای جذب استعدادهای علمی راه‌اندازی کرده‌اند.

ویزای کی از اول اکتبر به‌ طور رسمی معرفی شده است، اما هنوز فرایند دریافت آن آغاز نشده است. جزئیات کمی درباره شرایط واجدین منتشر شده است؛ جز اینکه محدودیت‌هایی بر اساس سن، تحصیلات و سابقه کاری اعمال می‌شود.

پژوهشگران خارجی که در دانشگاه‌ها یا مؤسسات «مشهور» چین یا سایر کشورها در رشته‌های استم مدرک کارشناسی یا بالاتر دارند، می‌توانند برای این طرح درخواست دهند. همچنین، استادان و پژوهشگرانی که در این حوزه‌ها مشغول تدریس یا تحقیق هستند، واجد شرایط هستند.

گام بزرگ رو به جلو

به گفته یوئن‌یوان اَنگ، اقتصاددان سیاسی دانشگاه جانز هاپکینز در بالتیمور، این ویزا به ‌منظور تقویت توان رقابتی چین در حوزه‌هایی طراحی شده است که برای آینده کشور حیاتی تلقی می‌شوند؛ از جمله هوش مصنوعی، رباتیک و مواد نو. او می‌گوید با کاهش حمایت دولت آمریکا از علم، رهبران چین فرصت را برای جذب بهترین دانشمندان خارجی ــ به‌ویژه در حوزه پژوهش‌های بنیادی ــ مغتنم شمرده‌اند.

لو فِنگ‌مینگ، اقتصاددان سیاسی دانشگاه ملی استرالیا در کانبرا، می‌گوید این نخستین بار است که دولت چین به دانشمندان اجازه می‌دهد بدون داشتن پیشنهاد شغلی، به کشور مهاجرت کنند. او این ویزا را حرکتی هوشمندانه در راستای سیاست جذب استعدادهای جهانی می‌داند.

طبق داده‌های شرکت استخدامی Direct HR در شانگهای، میزان مهاجرت به چین همچنان بسیار پایین‌تر از سایر کشورهای پیشرفته علمی است. در سال ۲۰۲۳، تنها پنج دهم درصد از جمعیت چین خارجی بودند، در حالی که این رقم در کره‌جنوبی ۴/۹ درصد و در ایالات متحده ۱۴/۳ درصد بود. برآورد می‌شود چین حدود پنج تا ۱۰ هزار پژوهشگر خارجی دارای دکترای تخصصی داشته باشد، در حالی که آمریکا بیش از ۱۰۰ هزار پژوهشگر در همین سطح دارد.

در مقابل، ایالات متحده در حال محدود کردن مهاجرت است. در سپتامبر گذشته، دولت دونالد ترامپ هزینه درخواست ویزای H-۱B را که پژوهشگران استم برای اقامت در آمریکا از آن استفاده می‌کنند، به ۱۰۰ هزار دلار افزایش داد.

چانگ‌هی کیم، پژوهشگر منابع انسانی در دانشگاه شیانگ جیائوتونگ -لیورپول در چین، می‌گوید: در حالی که آمریکا موانع مهاجرت را افزایش می‌دهد، چین با صدور پیامی قاطع در جهت مخالف، درهای خود را گشوده است.

با این حال، وانگ زی‌چِن، پژوهشگر اندیشکده «مرکز چین و جهانی‌سازی» در پکن، می‌گوید: صدور ویزای کی تصمیمی ناگهانی نبوده است. او یادآوری می‌کند که دولت چین از سال ۲۰۲۲ خواستار «سیاست‌های استعداد محورِ فعال‌تر، بازتر و مؤثرتر» شده بود.

چالش‌های پیش‌ رو

به گفته مایکل فِلِر، تحلیلگر روابط چین و آمریکا در شرکت «ژئوپلیتیکال استراتژی» در سیدنی، چین برای جذب پژوهشگران با موانعی روبه‌رو خواهد شد؛ از جمله مانع زبانی، محدودیت‌های اینترنتی و نیز تفاوت در فرهنگ کاری.

او می‌گوید اگر چین بخواهد نخبگان علمی را از کشورهای پیشرفته جذب کند، باید سطح دستمزدها و شرایط کاری مشابهی فراهم کند. در برخی بخش‌ها در چین انتظار می‌رود کارکنان ۶ روز در هفته و ساعت‌های طولانی کار کنند، و این الگو برای بسیاری از پژوهشگران خارجی جذاب نیست.

در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۱، ایالات متحده مطلوب‌ترین مقصد برای پژوهشگران حوزه هوش مصنوعی شناخته شد و چین در رتبه ششم قرار گرفت. با این حال، نیوفِلد معتقد است چین در سال‌های اخیر فاصله خود را با آمریکا کاهش داده است.

او اضافه می‌کند که در گذشته دولت چین عمدتاً در پی جذب دانشمندان دارای ریشه چینی بوده، اما اکنون می‌خواهد متخصصان علم و فناوری را بدون در نظر گرفتن ملیت جذب کند.

در برنامه پنج‌ ساله جدید چین، که اوایل سال آینده نهایی می‌شود، پیش‌بینی شده است که مهاجرت اتباع خارجیِ فعال در صنایع پیشرفته، بیش از پیش تسهیل شود.

انتهای پیام/