به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، پزشکان به دلیل ماهیت حرفۀ خود، همواره در مواجهه با پرسشها و دوراهیهای اخلاقی پیچیدهای قرار میگیرند که حل آنها نیازمند اتکا به چارچوبی استوار و اصولی از علم اخلاق پزشکی است. این چارچوب، عمدتاً بر چهار اصل بنیادین استوار است: سودمندی (نفع رسانی به بیمار)، عدم آسیب رسانی، احترام به خودمختاری بیمار و عدالت. این اصول به پزشکان و دانشجویان پزشکی ابزار تحلیلی و تصمیمگیری لازم را در موقعیتهای مختلف بالینی و حرفهای ارائه میدهند.
اهمیت آموزش اخلاق پزشکی و چالشهای پیش رو
با وجود اهمیت محوری اخلاق حرفهای در پزشکی، شواهد نشان میدهد که در بسیاری از دانشگاههای کشور به این موضوع به صورت جدی و عمیق پرداخته نمیشود. عباس آقازاده، رئیس پیشین مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی، در گذشته با گلایه از این کمتوجهی گفته بود: «در دانشگاههای کشور توجه چندانی به تدریس اخلاق پزشکی و مباحث حقوقی کار پزشکی نمیشود». ایشان با اشاره به وجود نمونههای برجستۀ اخلاق پزشکی در تاریخ کشور، خاطرنشان کرده بودند که فعالان عرصه سلامت، توجه کافی به مسائل اخلاقی جامعه پزشکی و پیراپزشکی نشان نمیدهند.
به گفته او در مباحث اخلاق پزشکی هم نمونههای عالی و برجسته و هم نقاط ضعف داریم. اخلاق پزشکی شاخهای از حقوق مدنی افراد محسوب میشود و آگاهی مردم و پزشکان از حقوق متقابل، سبب افزایش همکاری و همدلی میان ارائهدهنده و گیرندۀ خدمت و کاهش تقابلها خواهد شد.
اخلاق پزشکی؛ مفهومی فراتر از یک عنوان تشریفاتی
اخیرا حسامالدین ریاحی، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران و دانشآموختۀ دکترای اخلاق پزشکی، با بیاناتی در زمینه اخلاق پزشکی براین باور است که اخلاق پزشکی صرفاً یک عنوان تشریفاتی نیست، بلکه «روح زنده و شرافت پایدار نظام سلامت» است. ایشان تأکید کردهاند که مسئولیت رعایت اخلاق پزشکی تنها بر عهدۀ پزشک نیست، بلکه کل سیستم درمانی، از استاد دانشگاه و مدیران بیمارستان تا حتی بیماران، باید در آن نقش فعال ایفا کنند. در این میان، آگاهییافتن مردم نسبت به حقوق خود و مطالبهگری آنان امری ضروری است.
ریاحی همچنین به خطر فاصله بین تئوری و عمل اشاره کرده و هشدار داد که اخلاق پزشکی نباید صرفاً بر پایۀ مباحث نظری پیش برود و در دوران بالینی به فراموشی سپرده شود.
به گفته او دانشجویان پزشکی در سالهای اول تحصیل از حساسیت اخلاقی بالایی برخوردارند، اما با ورود به محیطهای بالینی و مواجهه با برخی الگوهای نامناسب رفتاری، این حساسیت کمرنگ میشود. معکوس کردن این روند نیازمند برنامهریزی و اقدام عاجل است.
وی در تکمیل این دیدگاه عنوان کرد: «اخلاق پزشکی رابطهای یکطرفه نبوده و فقط مختص پزشک نیست». ضعف آگاهی عمومی دربارۀ اخلاق پزشکی یک چالش جدی است. اخلاق پزشکی ظرفیتی مشترک برای رعایت حقوق بیماران و ارائۀ خدمت بهتر است و اگر مردم از حقوق خود آگاه نباشند، ممکن است مورد بیتوجهی قرار گیرند. بنابراین، آموزش عمومی در این حوزه نیز امری حیاتی به شمار میآید.
دستاوردها و فاصلۀ بین نظر و عمل از دیدگاه وزیر بهداشت
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این باره اظهار نظر کرده که توجه عالمانه و نظاممند جامعه علمی کشور به حوزۀ اخلاق حرفهای در سه دهۀ گذشته، دستاوردهای ارزشمندی مانند توسعۀ برنامههای آموزشی، رشد چشمگیر تولیدات علمی در سطح منطقه و جهان، و شکلگیری ساختارهای منسجمی چون کمیتههای اخلاق در پژوهش و مراکز دانشگاهی را به همراه داشته است. او الزام به اخذ «کد اخلاق» در پژوهشهای زیستپزشکی را گامی مهم در صیانت از حقوق مردم و ارتقای کیفیت فعالیتهای علمی دانستهاند.
به گفته او درک صحیح و عمیق از اخلاق، زمانی تحقق مییابد که در عمل حرفهای تجلی یابد. هنوز میان آنچه در ساحت نظر آموزش داده میشود و آنچه باید در عرصۀ ارائه خدمات درمانی به مردم اتفاق بیفتد، فاصله وجود دارد». پیمودن این مسیر ضروری است، چرا که مردم مشتاق مشاهده جلوههای اخلاق عملی در رفتار روزمرۀ پزشک، پرستار، مدیر و همۀ ارکان نظام سلامت هستند.
به دلیل اهمیت بنیادین موضوع اخلاق پزشکی، اخیراً معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در آخرین ابلاغیۀ خود به دانشگاهها، برنامۀ درس «آداب پزشکی» را برای دوره دکتری عمومی پزشکی رسمیت بخشید. این ابلاغیه با امضای دکتر سیدجلیل حسینی، معاون آموزشی و دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت، صادر شده است.
متن ابلاغیه به این شرح است: «احتراماً بدین وسیله مصوبۀ نود و ششمین جلسۀ شورای عالی برنامهریزی علوم پزشکی مورخ ۲۶ مرداد ۱۴۰۴ در خصوص درس آداب پزشکی برنامۀ آموزشی دورۀ دکتری عمومی پزشکی جهت اجرا ابلاغ میشود. پیشنهاد دبیرخانۀ شورای آموزش پزشکی عمومی در خصوص بازنگری زمان ارائه درس آداب پزشکی در نود و ششمین جلسۀ شورای عالی برنامهریزی علوم پزشکی مورخ ۲۶ مرداد ۱۴۰۴ مطرح و مقرر شد،درس آداب پزشکی (آداب پزشکی ۱ الی ۴ هر یک به میزان ۰.۵ (نیم واحد) ) تا قبل از آزمون پیشکارورزی ارائه شود و قبولی در درس مذکور در شرایط شرکت در آزمون پیشکارورزی اسفندماه ۱۴۰۴ و به بعد لحاظ شود.»
در نتیجه اخلاق پزشکی، ستون فقرات حرفه پزشکی و اعتماد جامعه به نظام سلامت است. همانگونه که مسئولان و صاحبنظران تأکید کردهاند، پرداختن به این امر حیاتی نیازمند رویکردی همهجانبه، نظاممند و مستمر است. این رویکرد باید شامل آموزش عمیق و کاربردی برای دانشجویان و حرفهایهای سلامت، ایجاد سازوکارهای نظارتی و حمایتی، و نیز ارتقای آگاهی عمومی از حقوق بیماران باشد. ابلاغ درس آداب پزشکی گامی مثبت در این مسیر است، اما همانگونه که وزیر بهداشت اشاره کردند، تبدیل آموزههای نظری به اخلاق عملی جاری در بدنه نظام سلامت، هدف نهایی و چالش اصلی پیش رو است. تحقق این هدف مستلزم همکاری و تعهد همۀ ذینفعان، از جمله سیاستگذاران، مدیران، اساتید، پزشکان، کادر درمان و خود بیماران است.
خبرنگار: علیرضا جانی
انتهای پیام /
نظر شما