ایسکانیوز: جلسه بررسی فضاهای شهری و خشونت ساختاری علیه زنان روز 26 آذرماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی از سوی ان جی اوی باهمستان با سخنرانی دکتر اعزازی جامعه شناس، نیکزاد زنگنه فعال زنان برگزار شد.
در این نشست اشرف گرامی زادگان مشاور حقوقی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری به عنوان نماینده دولت شرکت کرده بود اما نماینده ای از شورای شهر در این جلسه شرکت نکرد.
جداسازی فضاهای مردان و زنان بازتولید کننده خشونت علیه زنان است
شهلا اعزازی اولین سخنران این جلسه با اشاره به تاریخچه مردسالاری و این که چگونه این سیستم سبب شکل گیری خشونت علیه زنان درفضای خانه و فضای عمومی می شود، اشاره کرد .
او با ذکر روش هایی که سبب طرد زنان از جامعه می شود و خشونت علیه زنان را دامن می زند و گفت: به رغم حضور گسترده اجتماعی زنان درایران سیاست گذارای ها به سمتی رفت تا زنان را بیش از پبش به درون خانه ها کشاند و در واقع، در فضای اجتماعی اندرونی هایی شکل گرفت. یکی از این شیوه ها تفکیک جنسیتی است که با جداسازی زنان و مردان از هم در مکان های مختلف مثل دانشگاه ، اتوبوس و نظایر آن در نهایت فضای شهری برای زنان ناامن می شود.
اعزامی ادامه داد: در خصوص جداسازی فضاهای زنانه و مردانه دو نوع نگاه متفاوت وجود داشت نظیر شکل گرفتن کافی شاپ یا پارک های زنانه که برخی از آن ها با مخالف روبرو شد و از برخی مانند پارک های زنان استقبال شد.
این جامعه شناس تاکید کرد: گویی قصدی از سوی سیاست گذاران برای بازگشت زنان به نقش های سنتی آنان درمیان است که شاهد ناامن سازی های شهر برای این قشر هستیم.
تجارب زنان از امنیت با مردان متفاوت است
نیکزاد زنگنه فعال حقوق زنان دیگر سخنران این نشست بود و گفت: جنسیت عنصر مهمی است که باید هنگام برنامه ریزی و طراحی خدمات ضروری در جوامع در نظر گرفته است. طراحی شهری قطعا تنها عامل تاثیرگذار بر احساس امنیت زنان نیست اما باید به عنوان بخشی مهم و اساسی از یک رویکرد چند سطحی توسعه امنیت اجتماعی مد نظر قرار بگیرد. امروزه برنامه ریزی شهری در پاسخ به رهیافت های گذشته ای که درتعریف، تفسیر و اقدام برای برنامه ریزی تجارب زنان را نادیده می گرفت، به شدت به ابعاد جنسیتی حساسیت نشان می دهد. تجربه زنان از امنیت در نواحی شهری با تجربه مردان متفاوت است.
او ادامه داد: زنان به طور مشخص نقشه های تفضیلی ذهنی از بخش هایی از مکان های شهری ایمن از نظر خودشان و همچنین مکان هایی را که باید از آنها دوری کنند، بر می سازند. ترس نقش مهمی از نحوه استفاده زنان از مکان های عمومی دارد؛ بنابراین برای تضمین حضور برابر آنها در فضاهای عمومی، زنان باید در فرآیند برنامه ریزی و طراحی شهری مشارکت فعال داشته باشند.
اهمیت ایمن سازی فضاهای عمومی برای زنان
این فعال زنان خاطر نشان کرد: ایمن سازی فضاهای عمومی از آن رو برای زنان و دختران حیاتی است که ایجاد کننده فرصت های برابر برای استفاده از محیط شهری سالم، شاد و امن برای همه است. برنامه ریزی و طراحی فضاهای عمومی ایمن نشان دهنده این واقعیت است که طراحی فیزیکی فضاهای شهری بر امکان استفاده کردن و لذت بردن زنان از عرصه عمومی تاثیر به سزایی دارد.
زنگنه گفت: فرآیند ایمن سازی فضاهای عمومی برای زنان و دختران از اهمیت فراوانی برخوردار است، زیرا: فضا خنثی نیست. طراحی فضاها می تواند میزان استفاده، مناسب بودن و ایمنی آنها را برای زنان و دختران، کاهش یا افزایش دهد.همچنین نشان می دهد جنسیت و روابط جنسیتی بین زن و مرد به عنوان عوامل کلیدی شکل گیری و توسعه فضاها هستند. شهرها از لحاظ فضایی دارای ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و تاریخی خاصی هستند که از لحاظ بومی برای زنان منحصر به فرد است. فضاها در شهر، بازتاب روابط قدرتی هستند که رفتارها و تفاوت های بین زندگی زن و مرد را مشخص می کند.
او افزود: از دیگر سو فضاهای عمومی در شهرها عمدتا بر مبنای مفهوم سنتی خانواده و تقسیم کار سنتی بین زن و مرد (مرد کارهای بیرون از خانه را انجام می دهد و زن وظیفه خانه داری و مراقبت از کودکان و سالمندان را در حوزه خصوصی به عهده دارد) طراحی شده است. بنابراین ایمن سازی فضاهای عمومی برای زنان و دختران، ابتکارات سازماندهی مجدد فضاها بر اساس نقش های جدید جنسیتی در جامعه را ترویج می دهد.
زنگنه خاطر نشان کرد:این مسئله نشاان می دهد ترس های زنان بر اساس واقعیت است (رابطه بین احساس ترس و تجربه خشونت) و زنان می دانند کی و کجا احساس ناامنی داشته باشند. به علاوه مشخص می کند زمانی که زنان به دلیل ناامنی از یک مکان استفاده نمی کنند، این مکان برای زنان و همه افراد دیگر ناامن تر می شود. بنابراین ایمن سازی فضاهای عمومی برای زنان و دختران، ابزاری مهم جهت بهبود کیفیت زندگی شهری و کاهش ترس و قربانی شدن برای همه افراد جامعه است.
این فعال زنان ادامه داد: فرآیند ایمن سازی فضاهای عمومی برای زنان و دختران حق زنان و دختران را نسبت به شهر و شهروندی به عنوان یک پیش شرط برای داشتن شهری برابر و پایدار، ترویج و تثبیت می کند.
حذف نگاه امنیتی از فعالیت های فعالان زن راهی برای امن شدن فضاست
زنگنه در ادامه پیشنهاداتی جهت امن تر شدن فضای شهری ارائه داد و گفت:عملی شدن کلیه راهکارها مستلزم برداشته شدن فشار امنیتی از روی فعالان زنان هست. فعالان زنان هنوز نمی توانند در مقایسه با دیگر فعالان مدنی در محلات با هویت واقعی خود فعالیت کنند. سوال ساده من این است: چه ایرادی دارد که فضایی فراهم کنیم که گروه های زنان با هدف مشخص «مبارزه با خشونت علیه زنان» در محلات مستقر و مشغول کار بشوند؟
زنگنه بیان کرد: یکی دیگر از راهکارهای امن شدن فضا بازبینی امنیتی است و سه دسته از عوامل بر امنیت یک فضای عمومی تاثیر می گذارند. اول عوامل زیربنایی از جمله سیستم روشنایی ، وضعیت پیاده روها ، چگونگی هرس کردن درختها ، شناسایی گوشه کنارهای تاریک . دوم عواملی شامل محل اتاقکهای پلیس ، تلفنهای عمومی یا بودنِ مغازه ها و فروشنده ها و
سوم واکنش مردم نسبت به آزارهای جنسی یا جهت گیری عامه مردم نسبت به خشونت در قبال زنان یا هر گروه آسیب پذیر دیگر. برای نمونه یک بازار خرید پر رفت و آمد را می توان فضایی امن تر از یک منطقه دورافتاده، دانست. با این وجود، در همان بازار خرید شلوغ که کسی به کسی نیست ، امکان رخ دادن آزارهای جنسی بیشتر می شود. در چنین موقعیتی جهت گیری مردم و واکنش آنها نسبت به رفتارهای خشونت آمیز علیه زنان و دختران ، نقش عمده ای در امن کردن یک فضای عمومی داراست .
خودگردان شدن مدیریت شهری راهی برای افزایش امنیت
زنگنه یکی از راهکارهای کاهش خشونت در سطح جامعه را خودگردانی محلات عنوان کرد و گفت: محله‌ها باید خودگردان شوند یا به سمت این رویکرد نزدیک شوند تا احساس هویت محلی و تلاش برای بهبود آن در میان ساکنان یک محله تقویت‌شده و مشارکت واقعی نه صوری آنان تضمین شود. اینجاست که ایجاد و توسعه نهادهای مردمی که به نوعی می‌توانند نماینده مردم باشند نه تنها ارزشمند، بلکه ضروری است.
او به رویکر جدید شهرداری تهران برای خودگردانی و توانمندسازی افراد محلی اشاره کرد و گفت: اگرچه این روشی سودمند است اما بسیاری از این طرح ها از بالا به پایین، غیر مشارکتی است و دراجرای آنها تعجیل زیادی می شود که سبب ناکارآمدی طرح ها می شود.
تهیه نقشه خشونت جامع کشور (با ترکیب از نقشه های خشونت محلی)
این فعال زنان گفت: خیلی خوشحالم که خانم گرامی زادگان از معاونت امور زنان در این جلسه حضور دارند یکی از کارهایی که معاونت می تواند برای افزایش امنیت زنان در جامعه انجام دهد تهیه نقشه خشونت جامع کشور است که پیشنهاد گروهی از فعالان زن است که من با آن ها کار می کنم.
او افزود: برای دست‌یابی به عوامل و زمینه‌های (بسترهای) ایجاد ناامنی برای زنان در زندگی شهری و جانمایی این عوامل در سطح محلی می توان از روش کیفی ارزیابی مشارکتی [روستایی] PRA بهره گرفت. این روش در اواخر دهه ۱۹۸۰ بر اساس تجربه‌های «ارزیابی سریع روستایی» درست شده است. تسهیل گر (تسهیل گران) از بیرون می‌آیند تا در روند یادگیری به افراد محلی ملحق شده و باهم به تجزیه‌وتحلیل، اجرا و فعالیت های مشترک برای بهبود شرایط زندگی جامعه محلی بپردازند. اگر چه این روش برای برنامه‌های توسعه روستایی ابداع شد اما به‌تدریج حوزه عملکرد آن از روستا فراتر رفت. برخی کاربردهای مهم روش PRA در شهر؛ بهداشت و رفاه، توسعه شهری، آموزش بزرگ‌سالان، مراقبت و آگاهی دادن، تحلیل جنسیتی و ارزیابی آموزش است.
زنگنه به تکنیک های PRA برای کاهش خشونت اشاره و بیان کرد: یکی از تکنیک هایی که می تواند در روش کیفی PRA به جانمایی خشونت های شهری علیه زنان به ما کمک کند استفاده از «نقشه کشی اجتماعی» است. این تکنیک به جانمایی مسائل اجتماعی- که در این جا به طور خاص عوامل ایجادکننده ناامنی علیه زنان است- کمک می‌کند. طی چند جلسه ارزیابی مشارکتی نقشه‌های اجتماعی ناامنی زنان در فضای شهری در گروه های 4 تا 6 نفره توسط زنان مطلع محلی ترسیم می شود. به این صورت که به هر گروه نقشه محله زندگی آن گروه داده می شود. از آنها خواسته می شود که بر روی نقشه، مصادیق ناامنی زنان در فضای شهری– به همراه خشونت در محیط خانوادگی، محیط کار، محیط اجتماعی و پیامدهای این خشونت‌ها- را پس از بحث، تبادل‌نظر و اقناع جمعی علامت‌گذاری کنند. سپس، هر گروه نقشه علامت‌گذاری شده خود را به همراه راهنمای نقشه به گروه‌های دیگر ارائه می دهد و گروه‌های دیگر نیز نظرات خود را در رابطه با مصادیق علامت‌گذاری شده مطرح می کنند. به‌این‌ترتیب، نظرات بار دیگر مرور و تکمیل می شود. در مرحله بعد، داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار GIS بر روی نقشه‌های شهری نشان‌گذاری می شود.
در نهایت می توان با ترکیب نقشه های خشونت محلی اقدام به تهیه نقشه جامع خشونت ملی کرد. مزیت داشتن چنین نقشه ای در سطح ملی این است که زنان در مرحله ارزیابی اینکه چه چیزی ناامنی است خودشان دخیل هستند نه اینکه از قبل تعاریف به انها داده شودو بعد برای اینکه راه حل آن چیست نیر خودشان دخیل هستند. مردم در موردمحیط شهری خودشان دقیقن می دانند محیطشان چه تغییری کند به نفعشان است.¬
تقویت حضور مردم در عرصه عمومی فضا را امن می کند
زنگنه درانتها خاطر نشان کرد که رویکردهای کلان کنونی در مدیریت فضای شهری مبتنی بر راندن جمعیت - اعم از مرد و زن- از عرصه عمومی است. چنین رویکردی بی شک تقویت کننده فضاهای بی دفاع شهری -مانند خیابان‌های تاریک، پارکینگ‌های طبقاتی، کوچه‌ها و بن‌بست‌ها، پل‌های عابرپیاده و زیرگذرها و ساختمان های در حال ساخت، خرابه ها و ...- است و گسترش این فضاها عامل مهم ایجاد ناامنی برای همه به ویژه زنان است. شما در ساعت 8 شب ببینید در خیابان انقلاب می توانید به راحتی قدم بزنید؟ در این ساعت مغازه ها بسته می شوند و فضا برای حضور مرد و زن به ویژه زنان ناامن می شود
از مسئولانی که صدای من را به نمایندگی از بخشی از فعالان زنان از این تریبون می شنوند می خواهم برای ایجاد تشکل های زنان در سطح محلات فرصت سازی کنند. بگذارید تشکل ها و نهادهای زنان مجوز بگیرند و فعالیت کنند. وجود تشکل های و نهادهای زنان مستقر در محلات هم ضامن برقراری امنیت محلی است و هم سطوحی از معضلات محلی را رفع می کند.
آگاه باشیم که عدم امنیت و خشونت ساختاریافته علیه زنان در فضای شهری، ابزاری برای طرد ساختاری و حذف آنها از عرصه عمومی است و برای مبارزه با آن باید بر حق حضور، تردد و فعالیت آزادانه و ایمن زنان در شهر پافشاری کنیم.

چابک سازی دولت به امنیت زنان کمک می کند؟
بعد از اتمام سخنرانی زنگنه پنلی با حضور اعزازی، زنگنه، جمالی پور و گرامی زادگان تشکیل شد و طیبی مجری برنامه از اعضا پنل پرسید به نظر می رسد بین نهادهای دولتی و فعالان زن یک توافق ضمنی وجود دارد که نهادها درباره مجازات عامل خشونت صحبت کنند و فعالاندر مورد قربانیان آیا چنین امری درست است؟
گرامی زادگان گفت: این موضوعی که مطرح می کنید با نامه ای که از سوی باهمستان برای ما فرستاده شده متفاوت است و من فقط درمورد امن سازی فضای شهری برای زنان صحبت خواهم کرد.
مشاور حقوقی معاونت امور زنان ادامه داد: در این نشست من از یک سو یک شهروندم و مانند شما از فضای شهری دلخور و از یک سو نماینده دولتم هرچند که یک سال است که من به دولت پیوسته ام و پبشینه فعالیت غیردولتی من بیشتر است.
او افزود: اما در دولت قانون مدیریت خدمات کشوری در دست بررسی است و از سوی معاونت من در جلساتی که در این مورد برگزار شده است شرکت کردم. ماده 16 آن به توانمدسازی و افزایش مشارکت شهروندان در راستای امنیت اجتماعی از طریق مدیریت کامل آسیب های اجتماعی، آموزش و پرورش، تاسیس مراکز فرهنگی –اجتماعی، تجهیز ورزشگاه و نظایر آن پرداخته است.
در همین راستا و به منظور چابک سازی دولت قرار است بخشی از وظایف دولت به شهرداری منتقل شود و در این واگذاری مردم در مدیریت شهری مشارکت کنند. البته این که شورای شهر یا شهرداری بتوانند برای افزایش مشارکت مردم در شهر کاری انجام دهند یا خیر را نمی دانم. بهرحال معضلی که در ایران وجود دارد، عدم نظارت است و نمی دانم چه کسی بر فعالیت های این دو بخش نظارت خواهد کرد.
پوشاندن نام یک هنرمند زن تنگ نظری شهرداری است
گرامی زادگان با بیان این که من هم دراین شهر زندگی می کنم و می دانم فضای شهری ما استاندار نیست، امنیت در فضای شهری ما وجود ندارد، بلیبوردهای تبلیغاتی به شدت زن ستیز است و حتی نام لاله اسکندری را درکاشی کاری زیرگذر تقاطع بزرگراه حکیم و کردستان شهرداری پوشانده است که این مسئله نشان می دهد در مورد زنان تا چه اندازه تنگ نظری وجود دارد.
زنان نماینده درباره اسیدپاشی هیچ کاری نکردند حتی یک نطق ساده
او خاطر نشان کرد: در حال حاضر سند امنیت زنان و کودکان در وزارت کشور تهیه شده است و ما نیز طرح مرجع صیانت از زنان را در دست بررسی داریم. ماده 220 سند پنجم توسعه به امنیت می پردازد که امسال سال اخر آن است و ما سعی کردیم مانند مرجع ملی کودک که در دادگستری حضور دارد مرجع صیانت از زنان را ایجاد کنیم. اما نمایندگان مجلس فکر کردند به خاطر برگزاری اجلاس بین المللی سیدا ما قصد ایجاد این مرجع را داریم که اصلا این گونه نیست.
او با انتقاد ازسکوت زنان مجلس نشین در مورد اسیدپاشی های اصفهان گفت: یکی از این خانم ها به علت این حادثه نطق پیش از دستور نکرد که چرا عامل اسیدپاشی هنوز دستگیر نشده است و صرفا طرح هایشان در حد طرح امر به معروف و نهی از منکر است.
گرامیزادگان به طرحی که در زمان نماینده بودن خانم بهروزی دبیردرگذشته ائنلاف اسلامی زنان در مجلس در مورد امر به معروف در جریان بوده اشاره کرد که قرار بود کاسبان محل به زن بدحجاب کالایی نفروشند و زنان بدحجاب 2 ماه هم زندانی شوند. در آن زمان ما درائتلاف با خانم بهروزی صحبت کردیم که این مسئله خودش مفسده است و زنان را از زندگی ساقط می کند و کانون خانواده را می پاشد ایشان هم در مجلس در این مورد صحبت کردند و طرح رای نیاورد اما زنان نماینده ما هیچ همسویی با معاونت و دولت ندارند و ما زیر فشار آن ها هم هستیم.
فعالان زنان اجازه برگذاری یک نشست را هم ندارند
یکی از شرکت کنندگان سوالی خطاب به زنگنه مطرح کرد و گفت شما گفتید فعالان کودکان به راحتی کار می کنند در حالی که این گونه نیست و ما با مشکلات زیادی روبرو هستیم. او خطاب به گرامی زادگان عنوان کرد: راه حل امن شدن جامعه اجازه فعالیت دادن به ان جی او های محلی زنان است چرا این اجازه را صادر نمی کنید؟
زنگنه به این شهروند پاسخ داد: شما حداقل می توانید مجوز تاسیس بگیرید و با اسم رسمی خود در سطح شهر دفتر دایر کنید. اما به فعالان های زنان چنین اجازه ای داده نمی شود. مختصات کار مجوز دار و رسمی خیلی متفاوت از کارهایی است که فعالان زن در حال حاضر انجام می دهند. مجوز داشتن امکان چانه زنی را به شما می دهد. امکان برگزاری نشست به شما می دهد .مثلا برگزاری چنین نشستی می توانست کار فعالان زن باشد اما در مواردی هم که اجازه رسمی برای برگزاری نشست گرفته ایم در لحظات آخر مجوز را لغو کرده اند.
گرامی زادگان در جواب این شرکت کننده گفت: مرجع صدور اجازه وزارت کشور است نه معاونت امور زنان.
ما فعالان زنان را دعوت نمی کنیم!
مجری برنامه از گرامی زادگان پرسید وزارت کشور و زورات مسکن از ان جی او های کودکان برای برگزاری نشستی که دغدغه ها و مشکلات فعالان در آن با مسئولان مطرح شود دعوت کردند اما معاونت امور زنان تاکنون اقدامی برای دعوت از فعالان زنان برای شنیدن نقطه نظراتشان صورت نداده است، آیا چنین برنامه ای دارید؟
گرامی زادگان جواب داد : نه ما چنین برنامه ای نداریم هرکس می خواهد بیایید و نظراتش را با ما درمیان بگذارد! در معاونت به روی همه باز است. من هم در حد توانم به آن ها کمک می کنم.
شهرداری عامل ناامنی زنان است
در ادامه یکی از شرکت کنندگان گفت: لطفا دولت وظایف اش را به شهرداری واگذار نکند. شهرداری دارد از کف، سقف و دیوار شهر پول در می اورد و اصلا برایش امنیت شهروندان مهم نیست بلکه درآمدزایی مهم است. پل های عابر پیاده به خاطر نصب بیلبوردهای تبلیغاتی برای زنان کاملا ناامن است . خودگردانی محلات در شهرداری صوری است مانند اتفاقی که برای دفاتر خدمات تسهیلگری بافت فرسوده افتاد و الان به چیزی تبدیل شده است که صرفا از آن برای یک عده ای درآمد زایی می شود. و موضوعات اجتماعی که قرار بود توسط این دفاتر در محلات پیگیری شود، دیگر کارکردی ندارد.
او بیان کرد: روبروی سازمان نوسازی تهران پل عابری وجود دارد که خودش یکی از مکان های بی دفاع شهری برای زنان است.
گرامی زادگان راه حلی برای امنیت زنان نداریم!
شرکت کننده بعدی خطاب به گرامی زادگان گفت ما در حال حاضر دچار بحران خشونت در جامعه هستیم شما به عنوان مشاور حقوقی معاونت امور زنان چه راهکاری برای این مسئله دارید؟
گرامی زادگان گفت: من راه حلی ندارم ! شما چه راه حلی دارید؟
این شهروند گفت: افزایش مشارکت زنان در محله و جامعه باعث افزایش امنیت می شود شما می توانید در این زمینه گام بردارید.
گرامی زادگان گفت: این راه حل را می پذیریم!
ندیدن فرایندهایی که شهر را برای زنان ناامن کرده است
یکی دیگر از شهروندان در این نشست گفت:اسیدپاشی حادترین شکل خشونت است که دیده می شود. اما خشونت های دیگری که در جامعه وجود دارد مغفول است. مانند طرد ساختاری زنان بدون درنظر گرفتن تاثیر فضا بر مناسبات اجتماعی در شهر، زنان خیابانی، خروج کارگاه های زیر 5 نفر از شمول قانون کار که سبب اسثتمار زنانی می شود که در این کارگاه ها کار می کنند. وقتی در مورد خشونت حرف می زنیم حتی فعالان هم آن را به سطح حقوقی تقلیل می دهند درحالیکه فرایندی را که شهر در آن برای زنان اسیدی شده را از نظر دور می داریم.
دولت قدرتش را برای افزایش امنیت به مردم واگذار کند
شهروند دیگری گفت: خانم گرامی زادگان زنان جامعه ما حتی بی سوادهای آن هم از مسئولان بیشتر می فهند و اگر در جامعه اسیدپاشی رخ می دهد و دولت نمی تواند در این زمینه کاری کند بهتر است امور را به دست مردم بسپارد و اجازه دهد مردم امنیت شهر را تامین کنند.
گرامی زادگان در ادامه گفت: نقدهای شما به جاست من هم مثل شما شهروندم . مرا به عنوان نماینده دولت قلمداد نکنید و از ما انتظار نداشته باشید!