حمید سینی‌ساز؛ کارشناس سیاستگذاری آب در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درخصوص کم‌آبی تهران گفت: شش سد در اطراف تهران وجود دارد که آب مورد نیاز این استان را تامین می‌کنند. مابقی نیاز این شهر هم از طریق چاه‌ها تامین می‌شود. تقریبا تامین ۶۰ درصد نیاز آبی تهران وابسته به آب‌های سطحی و سدها است و ۴۰ درصد باقی مانده را هم از آب‌های زیرزمینی فراهم می‌کنند.
بیشتر بخوانید
تالاب‌ها یکی یکی خشک می‌شوند و سدها خالی
او افزود: در گذشته بارش برف در زمستان بیشتر بود و این برف در تابستان آب می‌شد و سدها آب‌گیری می‌شدند؛ مصرف هم به همان میزان بود اما در یک دهه اخیر که باران جایگزین برف شده با ورود ناگهانی آب مواجه هستیم که قسمت کوچکی از آن قابل ذخیره‌سازی است و بخش بزرگی از آن به سمت پایین دست رها و در نهایت هدر می‌شود و گاهی هم در قالب سیل خسارت‌هایی به بار می‌آورد مانند آنچه در فیروزکوه اتفاق افتاد.
سینی‌ساز توضیح داد: شاید میزان بارش در یک سال پیش تفاوت معناداری با گذشته پیدا نکرده باشد اما به دلیل لحظه‌ای بودن بارش‌ها توانایی ذخیره‌سازی کمتری نسبت به گذشته داریم. به واسطه کاهش ذخایر منابع آب‌های سطحی سدها، بهره‌برداری از سفره‌های زیرزمینی بیشتر شده است. اضافه برداشت از آب‌های زیرزمینی هم منجر به افزایش فرونشست‌ها خواهد شد.
او ادامه داد: جمعیت تهران بیشتر شده و در واقع رشد افزایش جمعیت روند صعودی پیدا کرده است. نکته مهم این است که این جمعیت به تناسب وسعت افزوده نشده بلکه بر تراکم افزوده شده است. تراکم بیشتر افزایش تصاعدی مصرف آب را به دنبال دارد. این آب هم از منابع آب اطراف استان تهران تامین می‌شود و از جهتی بدیهی است که همه آب رودخانه‌های اطراف تهران سهم مردم این شهر نیست. تمام این عوامل دست به دست هم داده است تا تهران با کمبود موضعی مواجه شود. این کمبود با رویکرد فعلی احتمالاً تشدید هم خواهد شد.
سینی‌ساز بیان کرد: در این شرایط که بارش برف کمتر شده است، باید به سمتی برویم که بتوانیم بارش‌های زمستانه را با روشی به جز استفاده از سدها ذخیره‌سازی کنیم. چرا که قسمت اعظم باران‌های ناگهانی پاییزه و زمستانه قابل ذخیره‌سازی در سدها نیست و تلف می‌شود. مناسب‌ترین ذخیره‌گاه این بارش‌ها، سفره‌های آب زیرزمینی است و بایستی تلاش کرد تا هرچه بیشتر باران در همان مبدأ بارش به سفره‌های زیرزمینی تغذیه شود. از جهتی ما در تهران چندان سرمایه‌گذاری در بهبود فرهنگ مصرف آب نداشتیم. تهران به خط قرمز مسئولان تبدیل شده که هرطور شده کمبود آب را در این شهر کنترل کنند تا مبادا مردم تهران با قطعی آب مواجه شوند. این موضوع اطمینان خاطر و آسودگی خیالی به مردم تهران می‌دهد که هرچقدر هم آب مصرف کنند، با کمبود مواجه نخواهند شد. درواقع رفتار مسئولان الگوی مصرف مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
او اضافه کرد: در ساختار مدیریت آب کشور هم دچار مشکلاتی هستیم و تعارض منافع‌هایی به چشم می‌خورد. ساختار درآمدی شرکت‌های آب و فاضلاب کشور به این صورت است که هرچقدر اشتراک و انشعاب بیشتری بفروشند، درآمد بیشتری دارند. طبیعتا شرکت آب و فاضلاب تهران با فروختن تعداد بیشتری از انشعابات درآمد بیشتری خواهد داشت و از محل مهاجرت افسارگسیخته جمعیت به تهران منتفع می‌شود. در حالیکه این روند بر وخامت اوضاع می‌افزاید.
سینی‌ساز با بیان اینکه در تهران همیشه مشکل کم‌آبی را با ساخت سد جدید حل کرده‌اند و این راه حل درستی نیست، عنوان کرد: باید به سمت سازوکارهایی نظیر ذخیره‌سازی زیرسطحی برویم. ذخیره‌سازی زیرسطحی تبخیر به‌مراتب کمتری دارد و از بروز خسارت‌های ناشی از سیل جلوگیری می‌کند. ساخت هر سد جدید عوامل منفی اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی به دنبال دارد. سد احساس امنیت کاذب به اهالی داده و جمعیت ساکن در پایین دست را افزایش می‌دهد.
او اضافه کرد: درصورت بارش‌های سیلابی و سرریز شدن سد، خسارت‌های جبران ناپذیری رقم می‌خورد. شهرهای پایین دست سدها انگیزه‌ای برای مهاجرت مردم از دیگر شهرها به آن ایجاد می‌کند، مهاجرت هم نیاز آبی را افزایش می‌دهد و دومینووار سدهای دیگر ساخته می‌شوند. سد مُسکّن موقت است. شش سد تهران هم به همین دلیل یکی یکی ساخته شدند.
کارشناس سیاستگذاری آب توضیح داد: یکی از راه‌های مقابله با کمبود آب، تغییر نگرش مدیران به این سمت است که ذخیره‌سازی زیرسطحی بهینه‌تر و ارزان‌تر است و آب بیشتری ذخیره می‌کند. این نگرش امروز در وزارت نیرو وجود ندارد و دیدگاه سدسازی پررنگ‌تر است. از طرفی در تمام شهرهای پیشرفته دنیا مدیریت آب شهری با شهرداری‌ها است زیرا این ارگان مدیریت کلیه زیرساخت‌های شهری را برعهده دارد و بهتر می‌تواند تغییرات ایجاد کند. منطقاً شهرداری باید متولی اصلی باشد که درصورت کاستی‌های احتمالی پاسخگو باشد و آشفتگی بین متولیان هم وجود نداشته باشد. تعدد و تشتت ارگان‌های اجرایی در این خصوص به صلاح آینده اوضاع آبی نخواهد بود.
او ادامه داد: مسئولان ارشد باید فکری به حال سرعت جمعیت‌پذیری تهران کنند، چراکه تنها افزایش تصاعدی و پلکانی قبض‌های آب راهکار کنترل مصرف نیست بلکه باید افزایش افسارگسیخته جمعیت تهران کنترل شود و این مستلزم تصمیماتی در لایه‌های بیرونی مدیریت آب است. باید با ایجاد ظرفیت‌های اشتغال در شهرهای دیگر انگیزه مهاجرت به تهران را کاهش دهیم زیرا ۷۰ درصد مهاجرت‌ها به تهران با انگیزه شغل بهتر است. این نشان می‌دهد که سیاست‌های آمایشی، توسعه صنعتی و جمعیتی کشور به درستی و با نگاه کارشناسی به منابع آب اتخاذ نشده که باعث شده است اغلب کلانشهرهای ایران مانند تهران، کرج، اصفهان، مشهد و ... در فلات مرکزی و نیمه‌خشک کشور توسعه جمعیتی شدید پیدا کنند و از آن طرف نیمه جنوبی کشور که دسترسی به آب‌های آزاد و پایانه‌های صادراتی داشته و به منابع انرژی نزدیک‌تر هستند، مهجورترین، کم‌جمعیت‌ترین و توسعه نیافته‌ترین شهرهای ایران باشند. درواقع جمعیت را در جای درستی که امکان تامین آب داشته باشد و نیازی به هزینه‌های هنگفت برای انتقال آب نباشد، مستقر نکرده‌ایم. راهکار یک خطی برای حل مشکل کمبود آب وجود ندارد بلکه ما باید در سیاست‌های آمایشی تجدیدنظر کنیم.
انتهای پیام /
نظر شما