گروه بین الملل ایسکانیوز- با توجه به سقوط ده روزه غیر منتظره و سریع حکومت اسد و فتح دمشق ، نیز جامعه متکثر و متنوع سوریه ، و رقبا و دشمنان منطقه ای ، طبعا و منطقا دوران گذار سوریه می تواند مخاطرات فراوانی برای منافع آمریکا و متحدانش ایجاد کند. لذا آمریکا فعلا در مرحله بررسی و ارزیابی عملکرد حاکمان جدید دمشق در مورد مسائل کلیدی سیاسی و امنیتی مورد نظرش است که بر منافع ملی خود و هم پیمانانش تاثیرات مهمی می گذارد. همین بررسی ها و ارزیابی ها، تاثیرات عمده ای بر نحوه تعامل و مواجهه آمریکا با حاکمان جدید سوریه خواهد گذاشت از جمله مساله بسیار مهم لغو یا عدم لغو تحریم های سوریه.

از اکتبر 2011 که سفیر امریکا "رابرت فورد" از سوریه خارج شد تا 20 دسامبر2024م (30آذر) که هیات بلند پایه آمریکایی به دمشق وارد شد و با "ابومحمد الجولانی" دیدار کرد قریب به 13 سال سپری شد که طی این مدت آمریکایی ها از سوریه دور بودند.

هیئت بلند پایه آمریکایی شامل شخصیت های زیر بود :

- باربارا لیف، دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک است.

-راجر کارستنز، فرستاده ویژه ریاست جمهوری در امور گروگان ها است.

-دانیل روبینشتاین، یک عرب شناس برجسته و سفیر بازنشسته که اخیراً به خدمت فراخوانده شده است.

این دیدار پس از اعلام پنتاگون مبنی بر افزایش حضور نظامی ایالات متحده در سوریه از 900 سرباز به 2000 سرباز انجام شد، که نشان دهنده نگرانی های دولت امریکا در مورد احتمال ظهور مجدد داعش و سو استفاده ای آن از خلا به وجود آمده در سوریه پسا اسد است.

این هیئت بلند پایه آمریکایی در زمان حساسی در روند گذار در سوریه که قرار است به طور رسمی و اعلامی تا اول مارس 2025م(11 اسفند1403) ادامه داشته باشد، وارد می شود.

مرحله اول گذار اکنون در جریان است که عبارت از کسب مشروعیت بین المللی و تحکیم پایه حکومت جدید است.

یکی از اهداف هیات تحریر شام برای مرحله اول، تلاش در راستای مشارکت و در گیر کردن سازمان ملل، مقامات غربی، کشورهای عربی و ترکیه در عرصه سیاسی سوریه برای تضمین حمایت آنها از دوره گذار در سوریه است. این گروه همچنین به سرعت کنترل خود را بر نهادهای دولتی تثبیت کرده و اجرای ساختار حکومتی خود را در خیلی از نقاط کشور آغاز کرده است.

مرحله دوم گذار توسعه سیاسی است. مرحله دوم گذار اعلامی توسط حاکمان جدید دمشق توسعه سیاسی است که طی آن قرار است هیات تحریر شام عرصه سیاسی را به روی نمایندگان طبقات ، گروه ها، اقشار ، اصناف ، قومیت ها و مذاهب متنوع جامعه سوریه باز کند. ظاهرا در مرحله اول گذار ، فقط وفاداران و هواداران هیات تحریر شام حضور داشته و هدایت ، سرپرستی و نظارت بر امور را بر عهده دارند.

با توجه به موارد فوق، و در چهار چوب تعیین و توسعه سیاست جدید امریکا درباره سوریه جدید ، طبعا و منطقا مسائل متنوع و گسترده ای برای هیئت عالیرتبه آمریکا که به دمشق رفته بود در دستور کار قرار داشت از جمله دو مساله فوری و مهم زیر :

-کسب اطلاعات درباره آمریکایی‌های ناپدید شده یعنی آستین تایس، مجد کمالماز و دیگران

- ملاقات با نمایندگان و معاریف جامعه مدنی، فعالان و نمایندگان جوامع اقلیت های مختلف سوریه

علی رغم اینکه هیات تحریر شام طبق قوانین ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی شناخته می شود، اما هیات بلند پایه امریکایی به دیدار آنان در سوریه رفتند. این سفر هیات بلند پایه آمریکایی به سوریه و دیدار با حاکمان جدید دمشق مصداق تعامل مستقیم دولت آمریکا با حاکمان جدید دمشق و ایجاد مشروعیت برای آنان و دوره گذاری است که قرار است آنان هدایت ، اجرا و نظارت کنند.

طی بیست روز بعد از سقوط اسد ، دولت انتقالی سوریه مشروعیت بین المللی مناسبی را در یک دوره بسیار کوتاه به دست آورده است که بخشی از آن از طریق ملاقات با مقامات کشورهای ذیل است:

عراق، بحرین، عمان، مصر، امارات متحده عربی، اردن، عربستان سعودی، ایتالیا، ترکیه، قطر، سازمان ملل، اتحادیه اروپا، بریتانیا، فرانسه و آلمان.

بنابراین تا کنون حاکمان جدید دمشق مرحله اول گذار که شامل اعاده کنترل بر نهادهای دولتی و ساختار حکومتی در سراسر کشور و کسب مشروعیت بین المللی و منطقه ای( جهان عرب و اسلام) است را نسبتا به نحو موفقی در حال طی کردن هستند.

هیات تحریر شام یک فرآیند اطلاعاتی و امنیتی در مقیاسی وسیع را در وزارتخانه ها، ادارات، دفاتر ، سندیکاهای حرفه ای، اتحادیه های کارگری و غیره سوریه آغاز کرده است با هدف تصفیه ساختار سیاسی و اداری مشابه آنچه که دولت نجات سوریه طی سال های گذشته در ادلب انجام داد و نیز این گروه درحال انتصاب فرمانداران و استانداران جدید هر استان است.

البته بخشهای مهم و وسیعی از سوریه وجود دارند که تحت کنترل حاکمان جدید دمشق نیستند:

-بخش‌های شمالی و مرکزی استان‌های حلب و رقه که در اختیار گروه شبه‌نظامی ارتش ملی سوریه (SNA) است، تحت حمایت ترکیه است.

-بخش جنوبی استان رقه، بخش شرقی استان دیرالزور و تمام استان حسکه که تحت حمایت ایالات متحده و نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها (SDF) هستند.

در حال حاضر بقیه مناطق سوریه تحت حاکمیت شکننده دستگاه حکومتی هیات تحریر شام قرار دارد.

هیات تحریر شام مدعی است در حال فراهم کردن مقدمات برای اجرای یک گفت وگوی ملی فراگیر میان همه نهادها و جوامع سوری، اعم از نمایندگان گروه های سیاسی ، چهره های جامعه مدنی، دانشگاهیان، دانشمندان و افراد مستقل در روزهای آینده است.

گروه های نظامی شورشی سوریه نیز در این گفتگو شرکت خواهند کرد و همین مساله یک دلیل بالقوه برای نگرانی بسیاری شده است چون احتمالا آنان ترجیح می‌دهند فقط غیرنظامیان در این گفتگوی ملی شرکت کنند ، مگر اینکه نمایندگان نظامی صرفاً برای بحث در مورد اصلاحات ارتش و وزارت دفاع شرکت کنند. هیات تحریر شام همچنین اعلام کرده است که گفت و گو ملی مزبور ، پایه های مراحل بعدی فرآیند گذار را پس از اول مارس 2025م خواهد گذاشت.

در فاز اول دوره گذار و با توجه به ملاحظات منطقی و طبیعی تثبیت نظام جدید و نقش رهبری هیات تحریر شام در سقوط اسد آزادی های سیاسی زیاد معنادار نخواهد بود اما در مرحله دوم گذار که بر اساس اعلام حاکمان جدید دمشق، مرحله "توسعه سیاسی" است مشخص خواهد شد که هیات تحریر شام به چه میزان خود را ملتزم به توسعه سیاسی و توزیع قدرت با سایر گروه ها و اقلیت های جامعه متکثر و متنوع سوریه خواهد کرد .

دو نقطه عطف مهم "اجرای گفت‌وگوی ملی" و "توسعه سیاسی" و نیز بحث های مربوط به مرحله سوم گذار ، شاخص های گویا و مناسبی برای ارزیابی عزم و جدیت رهبران هیات تحریر شام در راستای اینکه آنان به چه میزان به ایجاد یک دولت فراگیر ملتزم هستند، محسوب می شود.

برای آمریکایی ها سابقه حکومتداری هیات تحریر شام در ادلب ، مثبت و امیدوار کننده نیست زیرا در ادلب تا حد زیادی قدرت را از طریق یک سیستم نخبه گرا و مردسالار در انحصار خود در آورده بودند.

اگر هیات تحریر شام در ایجاد یک دولت فراگیر ناموفق عمل کند آنگاه طبیعتا احتمال افزایش واکنش‌های محلی، قومی، منطقه ای، جنسیتی افزایش خواهد یافت و شکاف های متعدد سیاسی و اجتماعی و قومی و مذهبی جامعه متکثر و متنوع سوریه مجددا و به شدت فعال خواهد شد.

اولویت های آمریکا در سوریه پسا اسد

امریکا دارای اولویت های بسیار مهم ،کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در سوریه پسا اسد است. مهمترین مساله برای آمریکایی ها "راستی آزمایی" در خصوص مواضع و عملکرد هیات تحریر شام و شخص جولانی است.آمریکایی ها علی رغم خوشحالی شان از سقوط اسد اما تا زمانیکه برای آنان کاملا مشخص شود که هیات تحریر شام براساس معیارها و ملاک های شان رفتار خواهند کرد، به این دولت موقت دوران گذار به سادگی و به زودی اعتماد نخواهند کرد و تحریم های سوریه را لغو نخواهند کرد. سوریه در دوره زمامداری اسد، یک رکن اصلی و بسیار مهم «محور مقاومت» بود و قطعا از منظر آمریکایی ها ، منطقه بعد از سقوط اسد امنیت بیشتری دارد. اما با توجه به اینکه هیات تحریر شام و شخص جولانی مدت ها است که در فهرست گروه های تروریستی وزارت امور خارجه امریکا قرار دارند لذا باید بررسی رفتار و اقدامات هیات تحریر شام دقیق تر و هدفمند تر انجام شود. ائتلاف اسلامگرایی که اکنون در سوریه قدرت را در دست گرفته است و توسط هیات تحریر شام رهبری می شود از منظر آمریکایی ها تروریستی محسوب می شوند و در سابقه آنان همکاری و همراهی با داعش و القاعده وجود دارد و وزارت خارجه امریکا هیات تحریر شام را جزء سازمان جهادی تروریستی می داند. در سال 2020 م ، ایالات متحده ، هیات تحریر شام را به فهرست "گروه های مورد نگرانی خود بر اساس قانون بین المللی آزادی مذهبی" «به دلیل شرکت در نقض شدید آزادی مذهبی» در مناطق تحت کنترل خود در سوریه وارد کرد. بر اساس گزارش دیگری از وزارت امور خارجه امریکا، هیات تحریر شام «مجموعه وسیعی از سوء استفاده‌ها از جمله قتل، آدم‌ربایی، آزار فیزیکی، و استخدام یا استفاده از "کودک سرباز" را مرتکب شده‌اند». در سال 2024م ، دادگاه‌های ایالات متحده آمریکا افرادی را به دلیل تامین مالی برای هیات تحریرالشام به حمایت مالی از تروریسم محکوم کردند. لازم به ذکر است که دو شاخه القاعده، یکی در شمال آفریقا و دیگری در منطقه ساحل در آفریقا ، طی بیانیه ای مشترک از جهادیون دیگر خواسته اند که سوریه تحت حاکمیت هیات تحریر شام را به عنوان یک "واحد سنی" که توسط شریعت اداره می شود، حمایت کنند. شاخه های القاعده در یمن و جنوب آسیا نیز با صدور بیانیه هایی از حمله ای که اسد را سرنگون کرد، حمایت کردند. در همین حال، رسانه های اجتماعی لبریز از تصاویری از شورشیان جهادی در سوریه است که پیروزی خود را در آنجا به عنوان اولین و نه آخرین گام توصیف می کنند. به طور مثال در یک کلیپ، گروهی از شورشیان ظاهر می شوند و اعلام می کنند: ما با ذکر الله اکبر وارد مسجد امویان دمشق شدیم و به یاری خدا وارد مسجد الاقصی و وارد مسجد رسول الله در مدینه و کعبه در مکه می شویم.

لذا با توجه به موارد فوق الذکر ایالات متحده قطعا در مورد لغو تحریم های سوریه، حیات تحریر الشام و ابومحمد الجولانی بسیار هوشیار و محتاط خواهد بود و صرفا در ازای دستاورها و رفتارهای واضح و مطابق با معیارهای آمریکایی حاکمان جدید دمشق عمل خواهد کرد و سفر هیات بلند پایه ای آمریکایی به دمشق نیز در راستای بررسی دقیق تر و شفاف تر عملکرد هیات تحریر شام بود.

اخیرا آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، توضیح داد که حاکمان جدید سوریه باید موارد زیر را رعایت کنند تا ایالات متحده بتواند دولت آینده سوریه را به رسمیت بشناسد:

"احترام به حقوق اقلیت ها، تسهیل کمک های بشردوستانه به همه نیازمندان، جلوگیری از استفاده از سوریه به عنوان پایگاه تروریسم، جلوگیری از تهدید سوریه برای همسایگان خود ، و حصول اطمینان از اینکه هر گونه ذخایر سلاح های شیمیایی یا بیولوژیکی ایمن و تضمین شده از بین می رود."

البته امریکایی ها از هم اکنون و به بهانه های مختلف درتلاش برای ارتباط بیشتر و موثر تر با اقشار ، اصناف، گروه های سیاسی و اجتماعی و مذهبی و بخشهای مختلف جامعه سوریه هستند تا هم بسط نفوذ شان را تضمین کنند و هم اشراف و آگاهی به تحولات سیاسی، امنیتی و اجتماعی سوریه داشته و آن را در راستای منافع خود هدایت و مدیریت کنند. علاوه بر آن و به احتمال فراوان دولت امریکا سعی خواهد کرد به فوریت مجوزهایی را صادر کند که زمینه را برای ارسال کمک های بشردوستانه بیشتر به سوریه فراهم سازد تا میزان مشروعیتش نزد افکار عمومی سوریه را افزایش دهد.

نتیجه گیری

اولویت های مهم آمریکا در سوریه عبارتند از :

-آمریکایی ها به دنبال کسب جزئیات بیشتری در مورد محل اختفای آمریکایی هایی که توسط رژیم اسد ربوده شده اند و زندانی شده اند، می باشد .

-آمریکایی ها درصدد هستند با گفتگو و ارتباط موثر با تمامی بازیگران موثر عرصه سوریه آنچه در جامعه سوریه در حال وقوع است را دقیق تر و عمیق تر مورد بررسی قرار دهند و هر چه دقیق تر چشم انداز تحولات آتی را پیش بینی کنند و در پر توی این شناخت دقیق، به هدف اصلی شان یعنی مبارزه با محور مقاومت نائل خواهند شد.

-وضعیت زندان ها و اردوگاه های سوریه که هزاران نفر از افراد وابسته به داعش را در آن نگهداری می شوند ، برای آمریکایی ها بسیار مهم است.

در مناطق شمال شرقی سوریه نیروهای دموکراتیک سوریه و نیروهای متحد آنان، بیش از 26 اردوگاه و زندان را در اختیار دارند که حدود 50000 فرد وابسته به داعش در آن نگهداری می شوند. 41000 نفر از داعشی ها در اردوگاه ها و 9000 نفر آنان در زندان ها هستند.

- نقش و کارکرد نیروهای دمکراتیک سوریه SDF که متحد اصلی آمریکا در سوریه در مبارزه علیه داعش، است و نیرویی که سال ها تمام این بازداشتگاه ها و زندان های پر از داعشی را نظارت و مدیریت داشته است. البته واشنگتن قبلاً با ترکیه در مورد حملات مداوم ارتش ملی سوریه SNA علیه مواضع SDF در دوره پس از اسد گفتگو کرده است. حفاظت از متحدان کرد ایالات متحده در شمال شرق سوریه و توانمند ساختن آنها برای ادامه نگهداری اردوگاه های بازداشت شدگان و زندانیان که جنگجویان داعش را در آن نگهداری می کنند از جمله مسائل مهم مورد نظر آمریکایی ها می باشد. طبعا و منطقا و به احتمال فراوان امریکایی ها در مسیر کسب اولویت های فوق خواستار همسویی و همراهی هیات تحریر شام هستند و هیات بلند پایه امریکایی در سفر اخیر به دمشق به دنبال ارزیابی مواضع و عملکرد این گروه در خصوص موارد بالا بوده است.

روابط و مواجهه هیات تحریر شام با نیروهای دموکراتیک سوریه در شرق فرات( شمال شرقی و شرق سوریه) بسیار موثر و حیاتی در ثبات اینده سوریه محسوب خواهد شد.

توافق رهبران نیروهای دموکراتیک سوریه و هیات تحریر شام در جهت ادغام نیروهای شان در ارتش ملی آینده سوریه بسیار تاثیر گذار خواهد بود. نیروهای دمکراتیک سوریه، متحد آمریکا به حساب می آیند، اما به احتمال فراوان دولت آینده آمریکا به رهبری ترامپ مثل اکتبر 2019م ، ترکیه عضو ناتو را به آنان ترجیح خواهد داد و متاسفانه کردها مجددا بی پناه خواهند شد!

لازم به ذکر است که کردهای سوریه در صفحات شمال و شمال شرقی این کشور که شهرهای مهمی چون حلب، رقه، حسکه و دیرالزور را در بردارد زندگی می کنند و 18% از جمعیت سوریه را تشکیل می دهند.و البته علویان هم در دمشق و نوارساحلی و شهرهایی چون طرطوس و لاذقیه ساکن هستند و 10% جمعیت سوریه را تشکیل می دهند.

-نبرد قاطع هیات تحریر شام با داعش نیز تاثیرات مهم و معناداری در عرصه سوریه خواهد گذاشت.

حذف هیات تحریر شام و شخص جولانی از فهرست تروریست امریکا بسیار مهم خواهد بود و این امر مستلزم تمایل و توانایی هیات تحریر شام برای انجام چندین کار کلیدی خواهد بود:

-ثبات در سوریه پسا اسد

- جلوگیری از حضور و نفوذ محور مقاومت در سوریه که به عنوان پل زمینی برای تسلیح مجدد حزب الله لبنان و مبارزین فلسطینی به ویژه حماس و جهاد اسلامی محسوب می شود.

-ایجاد حاکمیت فراگیر در سوریه

-همکاری با جامعه بین‌المللی برای خلاص شدن از سلاح‌های راهبردی باقی‌مانده در سوریه

با توجه به گزارش های موجود ، الجولانی به هیئت آمریکایی در مورد موضوع جدایی سوریه از محور مقاومت و ایران اطمینان داده است. در مقابل، مقامات آمریکایی به او گفتند که واشنگتن دیگر به دنبال جایزه 10 میلیون دلاری برای سر او نخواهد بود. و اعضای کنگره آمریکا نیز به طور فزاینده ای درباره راه های کاهش تحریم های مختلف سوریه مرتبط با رژیم سابق در حال بحث و بررسی هستند.

به احتمال فراوان به هر میزان که هیات تحریر شام به موارد بالا متعهد باشد احتمال رفع تحریم های امریکا نیز افزایش خواهد یافت.

برای تأمین منافع فوق الذکر است که ، اخیرا نظامیان آمریکایی در شرق سوریه و به ویژه در پایگاه التنف از 900 نفر به 2000 نفر افزایش یافتند. لازم به ذکر است که در دوره اول ترامپ وی دو بار سعی کرد که نظامیان کم شمار اما موثر آمریکایی از سوریه را بازگرداند اما حضور آنان برای دولت آینده ایالات متحده و حفظ منافع راهبردی اش در سوریه و منطقه حیاتی محسوب می شود.

در مجموع آمریکایی ها به شدت و به نحو واقعی از روی کار آمدن یک حکومت اسلامگرای مقتدر ضد آمریکایی و ضد اسرائیلی در سوریه در بیم و نگرانی جدی هستند ، فلذا تاکیدشان بر هویت دمکراتیک و سکولار حکومت جدید در راستای ترس ها و نگرانی های شان قابل درک است.

*روزنامه نگار و کارشناس مسائل رژیم صهیونیستی

انتهای پیام/