به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، تصویر قله دماوند برای من تبدیل به ملاک آلودگی هوا شده است؛ هر صبح که خانه را به مقصد خبرگزاری ترک می‌کنم، سر خیابان که می‌رسم نگاه می‌کنم که قله دماوند همان دیو سپید پای دربندی که ملک الشعرای بهار می‌گفت دیده می‌شود یا نه که اگر دری به تخته بخورد و خدا نسیم صبایی البته کمی شدیدتر راهی تهران کند و دماوند را ببینم ذوق کنم و شاکر باشم که خب یک روز دود کمتری تنفسی می‌کنیم اما انگار این روزهای ذوق زدگی هر سال انگشت‌شمار می‌شوند و ما می‌مانیم و دیو سپید گم شده در دود.
۴ سال بودجه برای بی قانونی / چرا قانون هوای پاک اجرا نشد؟
با آنکه بسیار از آلودگی هوا گفته‌اند و شنیده‌اید اما همچنان سوالات بسیاری وجود دارد و سوال اصلی این است که چرا آلودگی هوا در کشور ما حل نمی‌شود و واقعا کدام ارگان کوتاهی می‌کند؟ برای پیگیری موضوع سراغ محققان رفتیم که بدانیم در چه وضعیتی هستیم و جواب سوالاتمان را پیدا کنیم. در دفتر خبرگزاری میزبان محمد صادق حسنوند رئیس مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه تهران بودیم. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح گفت‌و گوی یک ساعته ما با او است.
آلایندگی در ایران ۶ برابر رهنمود سازمان بهداشت جهانی است
میزان آلودگی هوا امسال در مقایسه با سال گذشته چه تفاوتی داشته و در حال حاضر در چه وضعیتی هستیم؟
وضعیت آلاینده‌های هوا از ابتدای سال تاکنون در مقایسه با سال گذشته ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داشته است. میانگین غلظت ذرات در شهر تهران سالانه ۳۰ تا ۳۵ میکروگرم بود که در سال ۹۷ تا زیر ۳۰ رسیدیم اما از ۹۸ تاکنون روندی افزایشی داشتیم.
در حال حاضر آلایندگی در ایران ۶ برابر رهنمود سازمان بهداشت جهانی است. رهنمود سازمان بهداشت جهانی پنج میکروگرم بر مترمکعب برای ذرات کمتر از ۲ میکروگرم است؛ در واقع اگر غلظت از این میزان مشخص شده بیشتر شود اثرات متعددی بر سلامت افراد خواهد داشت.
البته استانداردی که ما در کشور داریم ۱۲ میکروگرم و همان استانداردی است که آمریکا هم دارد. آلاینده‌ها در تهران ۲ برابر استاندارد داخلی هستند.
۷۰ درصد روزها در سال با آلودگی هوا مواجهیم
سال گذشته هم وضعیت مطلوبی نداشتیم و از ۳۶۵ روز سال بیش از ۷۰ درصد روزها غلظت‌ها بیشتر از استاندارد داخلی خودمان بود. درحالی که طبق استانداردها تنها سه روز بالاتر بودن غلظت آلاینده‌ها مجاز است.
در مجموع در سال‌های اخیر بهترین وضعیت را در سال ۹۷ داشتیم البته این به معنای انجام اقدامات مناسب در آن سال نیست بلکه وضعیت جوی در سال ۹۷ بهتر بوده است.
البته شرایطی که توصیف کردیم مربوط به ذرات معلق بود و اگر از منظر غلظت نیتروژن و اوزون به موضوع نگاه کنیم، شرایط وخیم‌تری داریم. در مورد نیتروژن تمام روزهای سال گذشته غلظت این آلاینده بالاتر از رهنمود سازمان بهداشت جهانی بود.
شاخصی که اعلام می‌شود میانگین است؛ واقعیت یک پله بالاتر
یعنی حتی در روزهایی که اعلام شد هوا پاک است هم ما با افزایش غلظت آلاینده‌ها مواجه بودیم؟
برای اینکه بتوان وضعیت هوا را به اطلاع عموم مردم برسانیم، از شاخصی به نام شاخص کیفیت هوا استفاده می‌کنیم. در این شاخص غلظت‌ها دسته‌بندی می‌شوند تا برای مردم قابل درک باشند.
ما در دسته‌بندی‌ها چیزی به نام پاک نداریم و اگر شاخص کیفیت هوا بین صفر تا ۵۰ باشد، می‌گوییم کیفیت هوا خوب است نه پاک! خوب به این معنا است که اگر با این غلظت مواجهه داشته باشید، اثرات کمتری روی شما می‌گذارد.
در واقع باید شاخص کیفیت هوا را در هر ایستگاه حساب کنند که اگر ایستگاهی در شهر بالاتر بود، آن عدد برای کل شهر انتخاب شود و تصمیم‌گیری‌ها براساس آن باشد اما ما در ایران بین ایستگاه‌ها میانگین می‌گیریم و این عدد را به عنوان شاخص اعلام می‌کنیم. پس روزهایی که اعلام می‌شود مدارس و مراکز برای آلودگی هوا تعطیل هستند واقعیت یک پله بالاتر از عدد اعلام شده است.
محیط زیست، وزارت بهداشت و شهرداری‌ها باهم توافق کردند که میانگین گرفته شود درحالی که هیچ جای دنیا این اتفاق نمی‌افتد. البته نتایج ایستگاه‌ها در سامانه‌ها اعلام می‌شود اما ملاک تصمیم‌گیری‌ها عدد میانگین است.
مناطقی که بیشترین غلظت‌ها را دارند، محدوده شادآباد و پیروزی است و باید عددی ملاک قرار گیرد که در این ایستگاه‌ها اعلام می‌شود. اعلام بالاترین عدد وضعیت واقعی کیفیت هوا را به مردم نشان می‌دهد و دستورالعمل‌های احتیاطی هم تغییر می‌کند.
سوزاندن سوخت‌هایی حاوی گوگرد در تهران
امسال اعلام شد که میزان دی‌اکسید گوگرد هم در تهران افزایش پیدا کرده است، دلیل این اتفاق چیست؟
ما در کشور توفیقات خوبی هم داشتیم برای مثال به واسطه تغییر تکنولوژی در کل دنیا از سال ۸۵ تاکنون هیچ زمانی غلظت مونواکسید کربن بالاتر از حد استاندارد نرفت؛ چون خودروها از کاربراتوری به انژکتوری تبدیل شدند و در احتراق موتور نسبت هوا به سوخت افزایش پیدا کرد و به همین دلیل غلظت مونواکسید کربن کاهش یافت.
دی اکسید گوگرد هم یکی از آلاینده‌های معیار است که می‌تواند به دستگاه تنفسی آسیب بزند. از این گذشته بعد از انتشار در هوا با اکسید نیتروژن وارد واکنش شده و ذرات معلق تولید می‌کند. بخشی از ذرات معلقی که در هوا وجود دارد، ذرات معلق ثانویه هستند.
دی اکسید گوگرد منشا سوختی دارد یعنی استفاده از هر سوخت گوگرد داری باعث انتشار این گاز خواهد شد. بنابراین برای حذف این آلاینده باید گوگرد از سوخت‌ها حذف شود.
به دلیل تغییراتی که بخش‌های مختلف مانند وزارت نفت در سوخت‌ها ایجاد کردند، کمک شد که سوخت باکیفیتی تولید شود؛ به همین واسطه از سال ۱۳۹۰ به بعد غلظت گوگرد کاهش چشمگیری داشت و تا ۸۰ درصد کاهش پیدا کرد اما از سال گذشته این روند تغییر کرده است.
در سال ۱۳۹۹ غلظت دی اکسید گوگرد حتی یک ساعت هم بالاتر از ۲۵ pbp باشد اما امسال در برخی ایستگاه‌ها غلظت دی‌اکسید گوگرد بالاتر از ۲۰۰ pbp ثبت شد! متاسفانه از روند کاهشی و افزایش کیفیت سوخت فاصله گرفته‌ایم و در حال بازگشت به شرایط قبل هستیم.
افزایش این آلاینده دقیقا چه تاثیری بر سلامت مردم دارد و شرایط چقدر بحرانی است؟
این آلاینده به تنهایی بر دستگاه تنفس فوقانی تاثیر می‌گذارد و باعث ابتلا به آسم و تشدید حملات آسمی می‌شود. این گاز مستقیما بر کودکان و زنان باردار هم تاثیر می‌گذارد.
واکنش دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید نیتروژن هم ذراتی تولید می‌کند که می‌توانند وارد دستگاه تنفسی و جریان خون شوند.
کسی شفاف‌سازی نمی‌کند که سوخت حاوی گوگرد در کجا سوزانده شده است
دقیقا چه تغیری در سوخت‌ها ایجاد شده که شاهد این اتفاق هستیم؟ آیا مازوت‌سوزی‌ها افزایش پیدا کرده است؟
منبع دی‌اکسید گوگرد فقط سوخت است و قطعا غلظت بالایی که در بازه زمانی ۲۲ تا ۲۴ آذر ثبت شد و غلظت وحشتناکی بود(۲۰۰ pbp ) ناشی از سوزاندن سوختی با غلظت بالای گوگرد بوده که ممکن است مازوت یا هر سوخت دیگری باشد. اینطور هم نیست که غلظت بالا فقط در برخی مناطق ثبت شده باشد بلکه در تمام ایستگاه‌ها شاهد افزایش غلظت دی‌اکسید گوگرد بودیم.
مشکلی که وجود دارد این است که ما دست‌رسی به اطلاعات نداریم و کسی هم شفاف‌سازی نمی‌کند که سوخت حاوی گوگرد در کجا سوزانده شده است. محیط زیست به عنوان نهاد ناظر باید وارد عمل شود و پیگیری کند که منشا این سوخت کجاست و در کارخانه سیمان بوده یا نیروگاه بعثت و غیره؟ آنچه می‌دانیم این است که قطعا سوختی با غلظت بالای گوگرد در تهران سوزانده شده است.
عملکرد ضعیف صندوق ملی محیط زیست
قرار بر این بود که صنایع آلاینده جریمه شوند و این مبلغ مجدد به صندوق ملی محیط زیست بازگردد تا برای افزایش کیفیت عملکرد صنایع آلاینده هزینه شود، عملکرد این صندوق را چطور ارزیابی می‌کنید؟
آمار مراجع رسمی حکایت از این دارد که شرایط خوب است اما من به عنوان محقق با عدد و رقم به ماجرا نگاه می‌کنم و آمارها و بررسی غلظت‌های ثبت شده از سال ۱۳۸۹ تاکنون حکایت از این دارد که غلظت آلاینده‌ها روند افزایشی داشته و این نشان می‌دهد که اقدامات انجام شده به جز در مورد مونواکسید کربن نه تنها موثر نبوده بلکه اثر معکوس هم داشته است.
در همه جای دنیا برای بررسی اثربخشی یک اقدام آن را از نظر کمی مورد بررسی قرار می‌دهند و اگر بخواهیم عملکرد صندوق را تحلیل کنیم باید نشان دهیم که قبل از احداث صندوق غلظت چقدر بوده و بعد از آن چقدر شده است. شاید صندوق برای جیب یک عده اثرگذار بوده اما در مورد کیفیت هوا نقشی نداشته است.
اثرات آلودگی هوا بر مردم ایران
در این سال‌ها آلودگی هوا چه تاثیراتی بر مردم ایران داشته است؟
از سال ۱۳۸۹ تا امسال داده‌ها را بررسی کرده‌ایم و این اطلاعات نشان می‌دهد که سالانه یه استثنای شرایط کرونا ۴۰۰ هزار مرگ داریم که از این بین ۴۰ تا ۴۵ هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا است که معادل ۱۰ تا ۱۲ درصد از کل مرگ و میر در کشور است.
یکی از مواردی که بررسی کردیم نقش آلودگی هوا در مرده‌زایی بود. مورد دیگر ارتباط آلودگی هوا زوال عقل، ناباروری و دیابت نوع ۲ است. به ازای هر هزار تولد در کشور ۹ یا هفت مورد مرده‌زایی اتفاق می‌افتد که ۴۰ درصد مرده‌زایی در کشور و جهان ناشی از آلودگی هوا است.
توصیه شما به مردم برای کاهش اثرات آلودگی هوا چیست؟
یکی از راه‌ها استفاده از دستگاه تصفیه هوا در خانه است. دستگاه‌های تصفیه هوایی که استاندارد باشند و فیلتراسیون داشته باشند، می‌توانند تا ۷۰ درصد موثر باشند. متاسفانه برخی دستگاه‌های تصفیه یونیزاسیون دارند و باعث تولید ازن در خانه می‌شوند که خود ازن در آسیب به دستگاه تنفسی موثر است.
ما ماسک‌های داخل بازار ایران را بررسی کردیم و بررسی‌ها نشان می‌دهد که بهترین نوع ماسک در کشور تا ۷۰ درصد موثر است به شرطی که به درستی روی صورت قرار گیرد.
ماسک فیلتردار هم وجود ندارد و برخی ماسک‌ها شیر تخلیه دارند. ماسک‌های جراحی هم برای شرایط کرونا خوب هستند اما کمتر از ۲۰ درصد در کاهش اثرات آلودگی هوا نقش دارند. بهترین نوع هم ماسک‌های سه لایه هستند. ماسک باید طوری روی صورت باشد که با تنفس جمع و باز شود و جای نفوذی برای ورود هوا نداشته باشد. ماسک‌های N۹۵ هم حداکثر تا ۷۰ درصد موثر هستند و واقعا ۹۵ درصد بازدارنده نیستند.
بهترین ماسک جهانی هم در بازار ایران نیست و بسیار گران است.
مردم به این نکته توجه کنند که آلودگی هوا در داخل خانه و در صورت بسته بودن پنجره‌ها نصف می‌شود و هوای خانه کاملا پاک نیست. ممکن است که با استفاده از شیشه دو جداره این میزان تا ۴۰ درصد هم کم شود.
مجامع بین المللی دنیا از ما دعوت می‌کنند اما در کشور خودمان به محققان اهمیتی داده نمی‌شود. ما هیچ گاه درخواست هزینه نکردیم اما سازمان‌ها می‌توانند اولویت‌بندی کنند و به ما سفارش دهند که در کدام مسیر کار کنیم.
انتهای پیام /
نظر شما