اسفندیار نظری استاد دانشگاه و کارشناس آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درخصوص راه‌های افزایش انگیزه دانش‌آموزان گفت: یکی از چالش‌های اساسی آموزش و پرورش در زمینه افزایش انگیزه دانش‌آموزان است. متاسفانه شاهد مشکلاتی مثل افسردگی، بی‌هویتی و از خود بیگانگی در دانش‌آموزان هستیم.
وی درخصوص اهمیت افزایش انگیزه در افزایش کیفیت آموزشی توضیح داد: انگیزه عاملی است که در انسان شور، هیجان و انرژی برای انجام کار ایجاد می‌کند. انگیزه شامل سه مولفه جهت، پافشاری و شدت است. انگیزه باعث می‌شود که رفتارهای فرد جهت و هدف خاصی داشته باشند و به همین دلیل علم انگیزشی را علمی رفتاری می‌دانند. وقتی انگیزه داشته باشیم، هدفمند می‌شویم و برای رسیدن به آن پافشاری می‌کنیم. در نهایت هم انرژِی که از انگیزه می‌گیریم، سرعت ما در رسیدن به هدف را شدت می‌بخشد. به همین دلیل ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان از اهمیت بالایی برخوردار است.
نظری افزود: انگیزه محرک انسان و باعث ایجاد ارتباط اجتماعی است. مغز اجتماعی و فرهنگی دانش‌آموزان چیزی است که باید ملاک عملکرد یک مدیر باشد و روی این موضوع کار شود. اگر انگیزه کافی در دانش‌آموزان ایجاد شود، آنها شایستگی‌های خود را توسعه داده، خلاق بوده و در جهت استعدادهایشان گام برمی‌دارند.
این استاد دانشگاه معتقد است که بخشی از دلایل ترک تحصیل در دانش‌آموزان متوسطه نشات گرفته از بی‌انگیزگی است. وی در این خصوص توضیح داد: در سال ۱۴۰۱-۱۴۰۲ بیش از ۹۰۰ هزار بازمانده از تحصیل داشتیم که بیش از ۱۷۴ هزار و ۱۱۴ نفر از این تعداد در سنین ۶ تا ۱۱ سال قرار داشتند. در سنین بین ۱۲ تا ۱۴ ساله ۱۹۷ هزار ۶۹۰ دانش‌آموز از تحصیل بازماندند و آمار بازماندگان از تحصیل در سنین بیش از ۱۵ سال ۵۵۶ هزار و ۹۹۴ است. در واقع بیشترین بازمانده از تحصیل در سنین ۱۵ تا ۱۷ سال هستند. از جمله دلایلی که برای این اتفاق مطرح می‌شود فقر و ناعدالتی آموزشی است اما دلیل مهمی که از آن غافل هستیم، نبود انگیزه کافی برای تحصیل است.
افزایش انگیزه باید در دوره ابتدایی آغاز شود
کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه آموزش و پرورش ما باید به سمتی برود که دانش‌آموز بتواند برای آینده خود برنامه‌ریزی کند نه اینکه در نهایت سردرگم باشد، عنوان کرد: مهم‌ترین هدف در دوره ابتدایی باید شخصیت‌بخشی به دانش‌آموز باشد. اگر در دوره ابتدایی انگیزه‌های لازم را به وجود بیاوریم در دوره متوسطه دچار مشکل نمی‌شویم. به همین جهت در کشورهای پیشرفته مانند سوئیس بهترین معلمان را برای دوره ابتدایی انتخاب می‌کنند چراکه هیجان معلم در این دوره مهمتر از هیجان دانش‌آموز است. نمی‌توان از معلمی با بیش از ۴۰ سال سن انتظار داشت که در دوره ابتدایی با شور و اشتیاق ظاهر شود. افرادی هم به تازگی استخدام شده‌اند معمولا از رشته‌های دیگر هستند و در حوزه آموزش ابتدایی تحصیل نکرده‌اند که این خود آسیب‌زا است. علاوه بر این افزایش سن استخدام هم باعث می‌شود که معلمانی در سنین بالا راهی دوره ابتدایی شوند.
سردرگمی دانش‌آموزان در هیاهوی دنیای مدرن
نظری بر این باور است که بخشی از بی‌انگیزگی نشات گرفته از عوامل درونی و بخشی از آن ناشی از سیستم آموزشی است. وی در این باره توضیح داد: از جمله دلایل درونی بی‌انگیزگی دانش‌آموزان نداشتن هدف در تحصیل است. تمام کتب ما در حوزه ابتدایی و متوسطه تک بعدی هستند. در دنیای امروز دانش‌آموز در انفجار اطلاعات قرار دارد و حضور شبکه‌های مجازی و انواع بازی هم نوعی حواس‌پرتی مدرن ایجاد کرده که باید به دانش‌آموز آموزش دهیم که چطور نگاه چند جانبه داشته باشد اما کتاب‌ها اینطور طراحی نشده‌اند.
خانواده‌ها می‌خواهند دانش‌آموزان آرزوهای ناکام مانده آنها را برآورده کنند
استاد دانشگاه با اشاره به دلایل خانوادگی بی‌انگیزگی عنوان کرد: برخی علت‌ها هم معطوف به خانواده است. ارزش‌ها و فرهنگ‌های غلط در خانواده‌ها هم می‌تواند کودک را به سمت بی‌انگیزگی تحصیلی هدایت کند که این موضوع از روند غلط سیستم آموزشی نشات می‌گیرد.
وی ادامه داد: حوزه متوسطه متکی به سه واژه بخوان، حفظ کن و امتحان بده است. از طرفی نهایی کردن پایه دهم و یازدهم انگیزه را از دانش‌آموز گرفته و او را به سمت امتحان دادن هدایت کرده‌ایم. خانواده‌ها می‌خواهند دانش‌آموزان آرزوهای ناکام مانده آنها را برآورده کنند و به همین جهت سخت‌گیری‌های بسیار و انتظار بیهوده دارند. این موضوع باعث افسردگی، اضطراب و ترک تحصیل در دانش‌آموزان می‌شود. همین فشارها باعث می‌شود که پدر و مادر به نوجوان القا کنند که برای موفق شدن باید رشته مدنظر آنها را انتخاب کند و بیشتر دانش‌آموزان هم سراغ شاخه‌های نظری می‌روند.
نظری اظهار داشت: برخی علت‌ها هم معطوف به خود مدرسه هستند. ما نتوانسته‌ایم در روزهای آغازین مدرسه در مهر و بعد از دوران امتحانات انگیزه کافی برای دانش‌آموز ایجاد کنیم تا با علاقه در مدرسه حاضر شود. واکنش بچه‌ها به صحبت‌های سر صف مدیر این است که باز هم حرف‌های تکراری می‌زنند. از طرفی کتاب‌هایی هم که تحت عنوان دروس تحولی اضافه شده‌اند، نتوانسته‌اند که به نیازهای انگیزشی دانش‌آموزان پاسخ دهند. دلیل اینکه شوق حضور در مدرسه در دانش آموزان وجود ندارد این است که آموزش و پرورش نتوانسته انگیزه کافی در آنها ایجاد کند از خلاء ایجاد شده موسسات آموزشی استفاده کردند و انش آموزان را جذب می‌کنند.
دانش آموز آینده روشن شغلی پیش روی خود نمی‌بیند
استاد دانشگاه با بیان اینکه یکی از دلایل اجتماعی بی‌انگیزگی دانش آموزان بیکاری است، عنوان کرد: چراکه دانش آموز آینده روشن شغلی پیش روی خود نمی‌بیند و احساس می‌کند که با درس خواندن نمی‌تواند به اهدافش برسد. براساس آماری که مرکز آمار اعلام کرده ۵۰ درصد بیکاران فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند که رشته تحصیلی آنها ارتباطی به بازار کار ندارد.
کارشناس آموزش و پرورش درخصوص راهکارهای افزایش انگیزه توضیح داد: یکی از راهکارها برای افزایش انگیزه در دانش آموزان تمرکز بیشتر و افزایش سطح کیفیت دوره ابتدایی است؛ چراکه وقتی پایه گذاری درست باشد تا انتها درست پیش می‌رود.
وجه پرورشی و تربیتی در مدارس باید پررنگ شود
وی ادامه داد: وجه پرورشی و تربیتی در مدارس باید پررنگ شود. تفکر انتقادی باید در مدارس ما آموزش داده شود. معلم مهم‌ترین نقش را در افزایش انگیزه دانش آموز ایفا می‌کند. از جمله نشانه‌های بی‌انگیزگی در دانش‌آموزان، ناتمام گذاشتن کارها و بی‌توجهی به تکالیف است. علاوه بر این مشکل در تصمیم گیری و انتظار بی‌رویه از دیگران برای کمک نشانه‌هایی است که معلم می‌تواند تشخیص دهد دانش آموز انگیزه کافی را ندارد و به دنبال ریشه‌یابی باشد.
نظری بیان کرد: یکی از مواردی که خانواده‌ها و مدارس نسبت به آن بی‌توجه هستند اهمیت داشتن خواب کافی، تغذیه مناسب و تحرک بدنی در دانش‌آموزان است. وجود برخی از علائم مانند میل دائمی به استراحت کردن و فرار کردن از تحصیل در دانش‌آموزان هشدار دهنده هستند که معلم با شناسایی آنها باید به دنبال ریشه این موضوع بگردد.
وی ادامه داد: یکی از مسائلی که روی انگیزه دانش آموزان تاثیر می‌گذارد بحث بی‌انگیزگی شغلی معلمان است. مشکلات معیشتی و فشار کاری هم می‌تواند باعث بی‌انگیزگی معلم شود که این موضوع روی دانش آموزان تاثیر می‌گذارد. از طرفی می‌توان با استفاده از ابزارهای مختلف و وسایل کمک‌های آموزشی، ساخت ویدیو و مواردی از این دست جذابیت‌های تدریس را افزایش داد. خوشبختانه استفاده از وسایل کمک آموزشی در دوره ابتدایی خوب است اما این موضوع در دوره متوسطه بسیار کمرنگ است و آزمایشگاه‌ها در مدارس به جزئی بی‌استفاده تبدیل شده‌اند. از طرفی روش تدریس معلمان کاملاً سنتی است و این خلا باید در نحوه آموزش دانشجو معلمان در دانشگاه فرهنگیان جبران شود که معلمان یاد بگیرند چطور باید در روش تدریس خلاق باشند.
استاد دانشگاه با بیان اینکه ضعف در عدالت آموزشی و چند دسته شدن مدارس که برخی از آنها برخوردار و برخی غیر برخوردار هستند هم باعث شده که دانش‌آموزان احساس کنند، نمی‌توانند رشد کنند، عنوان کرد: علاوه بر این گاهی مدیران مدارس شایستگی کافی ندارند و برخوردهایی انجام می‌دهند که منجر به بی‌انگیزگی دانش آموز می‌شود، پس گزینش و انتخاب مدیر درست هم نقش بسیار مهمی در افزایش انگیزه دارد.
آموزش و پرورش باید برای افزایش شادی در مدارس برنامه داشته باشد
وی تاکید کرد: مدیران و معلمان باید تلاش کنند که فضای شاد در مدارس ایجاد کنند. آموزش و پرورش هم برای افزایش شادی در مدارس برنامه داشته باشد. جای خالی اردوهای علمی در مدارس ما بسیار خالی است چراکه تجربه‌های عملی و دسته جمعی در ایجاد انگیزه در دانش آموزان نقش بسیار مهمی دارند. از طرفی باید با دانش آموزان تعامل برقرار کرد؛ ما سازمان دانش آموزی و بسیج دانش آموزی را به راه انداختیم اما عملاً استفاده‌ای از آنها نمی‌کنیم، در شرایطی که این دو سازمان می‌توانند دانش‌آموزان را جذب کنند. علم و دانش در مدارس به دلیل وجود کنکور و نمره محوری تبدیل به کالا شده است. نهایی شدن چند پایه دوره متوسطه دوم هم باعث شده تا تنها ملاک ارزشیابی کمی باشد و جای خالی مباحث اجتماعی به چشم بیاید.
انتهای پیام /
نظر شما