به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، همین چند سال پیش، خانه‌های ایرانی در روزهای نوروز پر از شور و هیاهوی دید و بازدید بود. مادربزرگ با لباس گلدارش کنار سفره هفت‌سین نشسته بود، پدر منتظر بود مهمانان برسند، کودکان بی‌تاب عیدی‌هایشان بودند و صدای خنده و شوخی در خانه اوج می‌گرفت.

اما امروز، دیگر آن رونق دیرین به چشم نمی‌خورد. بر خلاف گذشته، نوجوان و جوان گوشه‌ای از خانه نشسته و سر در گوشی‌اش مشغول مرور پست‌های اینستاگرامی است و به درخواست خانواده برای حضور در جمع‌ها پاسخ منفی می‌دهد.

اگرچه فضای مجازی بستری فراهم آورد تا بتوان خرده فرهنگ‌های غلط را نقد و از ناگفته‌ها صحبت کرد اما گاهی این نقدها شکل تمسخر گرفتند و به رسوماتی تاختند که تاثیرات اجتماعی خوبی داشتند.

دید و بازدید نوروزی و حضور در در دورهمی‌های خانوادگی یکی از رسوماتی بود که در سال‌های اخیر در شبکه‌های اجتماعی به چالش کشیده شد.

بلاگرها بارها محتواهای تمسخرآمیز از دید و بازدیدهای نوروزی تولید کردند و حضور در جمع خانوادگی را بی‌معنا و خسته‌کننده خواندند. نوجوان و جوان غرق در دنیای مجازی هم دلایل آن‌ها برای دوری‌گزینی از جمع‌ها را به تاثیرات اجتماعی تعامل با دیگران ترجیح داد.

گویی سنت نوروز حالا اسیر دنیایی شده که روایت‌هایش نه از دل تاریخ، بلکه از دل محتواهای زودگذر مجازی شکل می‌گیرند.

خانواده ایرانی پر از فاصله‌هایی که پیش از این وجود نداشت

نوروز، این میراث کهن، اکنون در تلاقی میان سنت و مدرنیته ایستاده است؛ بازتابی از جامعه‌ای که تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی، میان ارزش‌های گذشته‌اش و مسیر آینده‌اش سرگردان است. داستان خانواده ایرانی، حالا روایتی است پر از فاصله‌ها و سکوت‌هایی که پیش از این وجود نداشت. چه شد که از آن خنده‌های گرم به سرهایی پایین‌افتاده در مقابل نور آبی گوشی‌ها رسیدیم؟

شکاف‌های نسلی عمیق‌تر شدند

از دیگر نتایج این روند، افزایش شکاف میان نسل‌هاست. والدین و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، که قلبشان برای همبستگی‌های خانوادگی می‌تپد، اغلب گلایه دارند که نوجوانان و جوانان در فضای مجازی سرگرم هستند و حوصله‌ای برای دورهمی‌ها ندارند. این مسئله نشان‌دهنده تغییری فرهنگی است که به شکلی نامحسوس در حال گسترش است.

شبکه‌های اجتماعی به‌جای آنکه به ابزاری برای تقویت ارتباط میان اعضای خانواده تبدیل شوند، گاه به بستری برای ترویج انزوا از خانواده و تمایل به جمع‌های دوستانه یا ارتباط مجازی مبدل شده‌اند.

البته نقد برخی رفتارها، نقض حریم شخصی افراد در تعاملات و مواردی از این دست، اتفاق خوبی بود اما به مرور فضا به سمتی رفت که جوان را به دوری از خانواده تشویق می‌کرد. در حالی که می‌شد جمع‌های خانوادگی را حفظ و رفتارها را اصلاح کرد.

علیرضا شریفی یزدی روانشناس اجتماعی معتقد است که اگرچه فضای مجازی به شکاف نسلی دامن زده اما اصلی‌ترین علت آن نیست و در واقع نسل پیشین نتوانسته هنجارها و رسومات مثبت را به خوبی به نسل جوان منتقل کند.

وی در این باره گفت: برخلاف آنچه عموم جامعه تصور می‌کنند، فضای دیجیتال نقش عمیق و اثرگذاری در اختلاف میان والدین و فرزندان ندارد. شکاف میان‌ نسلی به ناتوانی والدین در به‌روز کردن ارزش‌ها وهنجارهای اجتماعی به طوری که در جامعه کارکرد مثبت داشته باشد، مربوط است. فضای مجازی ابزار نسل جوان برای اظهارنظر و بروز هیجان است و همین موضوع این تصور را ایجاد می‌کند که عامل اصلی شکاف میان‌نسلی گسترش فضای‌مجازی است.

نتوانستیم رسومات مثبت را به درستی منتقل کنیم

وی ادامه داد: شبکه‌های اجتماعی یکی از عوامل افزایش شکاف میان نسلی است اما اصلی‌ترین علت ناتوانی ما در تولید کارکردهای ارزشی هنجاری است که باید به حسب نیاز جامعه به طور مرتب در حال به‌روزرسانی باشند.

روانشناس توضیح داد: مهم‌ترین نقش در برقراری ارتباط با نسل جوان متعلق به والدین است. والدین و آموزش‌پرورش به عنوان عوامل اثرگذار بر نسل جوان باید سنت‌ها و فرهنگ‌های خوب جامعه را که هنوز کارکرد مثبت دارند به نسل جوان منتقل کنند. اولین و مهم‌ترین بخش در برقراری ارتباط والدین با فرزندان، سعی در ایجاد گفت‌گوی برابر با فرزندان و درک آن‌ها است؛ والدین باید سعی کنند شنونده خوبی باشند و نیازها و خواسته‌های فرزندان را بشناسند.

انزوایی که تاثیرات اجتماعی عمیق دارد

انزوا ارمغان دل بستن به فضای مجازی و دور شدن از جمع‌های خانوادگی است. در این انزوا هم فضای مجازی سرگرم کننده‌ترین گزینه پیش رو است.

از کمیل حسینی جامعه‌شناس پرسیدیم که انزوای ناشی از افزایش ساعت استفاده از فضای مجازی، چقدر می‌تواند تاثیرگذار باشد و وی توضیح داد: شبکه‌های اجتماعی کنش‌های فیزیکی را کم کرده و رفتارهای رودر رو را کاهش داده است اما ظرفیت‌هایی را مانند فرصت آموزش، تشکیل گروه‌های دوستانه و راه‌اندازی کسب و کار به وجود آورده که ارزشمند هستند و می‌توانند زمینه رشد افراد را به وجود آورد. آنچه ما در استفاده از فضای مجازی نیاموخته‌ایم این است که نمی‌توانیم آن را مدیریت کنیم؛ مثلا فضای مجازی را جایگزین صحبت با همسر و تعامل با خانواده می‌کنیم . از جهتی در فضای حاکمیتی هم نتوانسته‌ایم که از این فضا استفاده کنیم و ارتباطات اجتماعی ارزشمند را افزایش بدهیم. به همین جهت فضای مجازی به ضدفرهنگ تبدیل می‌شود و آسیب‌های اجتماعی، جلوه‌گری و تن‌نمایی را افزایش می‌دهد.

در این میان، نمی‌توان اهمیت نقش خانواده و مدارس در آگاهی‌بخشی به نسل جدید را نادیده گرفت. آموزش شیوه صحیح استفاده از شبکه‌های اجتماعی، ایجاد تعاملات معنادار میان نسل‌ها و تأکید بر ارزش‌های نهفته در سنت‌هایی چون عید نوروز، می‌تواند به کاهش تأثیرات منفی این پدیده کمک کند.
نوروز تنها یک تقویم یا رسم نیست؛ نوروز نمادی است از عشق، همبستگی و ارزش‌های انسانی که قرن‌ها مانند ستونی استوار فرهنگ ایران را پابرجا نگاه داشته است. بازگشت به این ارزش‌ها، شاید راهی برای یافتن تعادل میان دنیای دیجیتال و سنت‌های ماندگار باشد.

پایان‌بخش سخن، اینکه بگذاریم عطر بهار و صدای خنده‌های کودکان در دید و بازدیدهای نوروزی، همچنان در خانه‌های ما جاری باشد و نسیمی از گذشته، جان‌پناهی برای آینده به همراه آورد.

انتهای پیام/