به گزارش خبرنگار گروه بینالملل ایسکانیوز؛ ناو یک واژه عمومی برای توصیف شناورهای نظامی بزرگ است که برای عملیات رزمی، اسکورت، شناسایی یا پشتیبانی در دریا طراحی میشوند. ناوها معمولاً به لحاظ ابعاد، مأموریت، تسلیحات، و تجهیزات، از قایقهای جنگی و شناورهای سبک متمایزند و در دستهبندیهای مختلفی قرار میگیرند، مثل ناو سنگین، ناوچه (سبک)، رزمناو، ناو هواپیمابر، ناوشکن، و ناو پشتیبانی.
در ادبیات نظامی، واژه ناو معادل فارسی واژه انگلیسی "warship" یا "naval ship" است و معمولاً به شناورهایی اطلاق میشود که قابلیت عملیات در آبهای دوردست و دریاهای آزاد را دارند. ناوها معمولاً بسته به نوعشان وزنهایی بین هزار تا بیش از ۱۰۰ هزار تن دارند. این وزن بالا امکان حمل تجهیزات، سوخت، مهمات و خدمه بیشتر را فراهم میکند.
طول آنها بسته به نوع ناو از ۶۰ متر (برای ناوچهها) تا بیش از ۳۰۰ متر (برای ناوهای هواپیمابر) متغیر است.
ناوها برای پیمایشهای طولانی طراحی شدهاند. میتوانند هفتهها یا حتی ماهها در دریا بمانند و معمولاً دارای مخازن سوخت، آب و آذوقه برای خودکفایی طولانی هستند. آنها بسته به مأموریت، ناوها به موشکهای ضدکشتی، پدافند هوایی، توپهای دریایی، اژدر، سامانههای جنگ الکترونیک و حتی موشکهای کروز یا ضدزیردریایی مجهز میشوند.
ناوهای مدرن دارای سیستمهای راداری چندمنظوره، سیستمهای شناسایی الکترونیک، سامانههای سونار زیرسطحی و تجهیزات جنگ الکترونیک هستند.
بسیاری از ناوها دارای عرشه برای نشست و برخاست بالگرد (یا پهپاد) هستند که در عملیات ضدزیردریایی، نجات، شناسایی و پشتیبانی به کار میآیند.
سرعت ناوها بسته به کلاسشان بین ۲۵ تا ۵۵ کیلومتر بر ساعت متغیر است. برخی ناوشکنهای مدرن حتی به سرعتهای بالاتر نیز دست مییابند.
نقش ناوهای سبک در جنگ دریایی ایران
در دکترین دفاعی ایران، که مبتنی بر جنگ نامتقارن دریایی است، ناوهای سبک نقش مهمی ایفا میکنند. آنها برخلاف شناورهای بزرگ و پرهزینه، قابلیت تحرک سریع، پنهانکاری و انجام ضربات دقیق در زمان و مکان خاص را دارند. اگرچه قدرت زرهی یا پدافندی محدودی دارند، اما در چارچوبی که شامل حملات موجی، عملیات شبانه و هماهنگی با قایقهای تندرو و پهپادهاست، نقش تعیینکننده دارند.
واژه «سبک» به تناژ جابهجایی، اندازه و سطح مأموریت این شناورها اشاره دارد. در مقایسه با ناوهای سنگین (مثل ناو هواپیمابر یا رزمناوهای بزرگ)، ناوهای سبک وزنی کمتر (معمولاً بین هزار تا سه هزار و ۵۰۰ تن)، طول کوتاهتر (حدود ۸۰ تا ۱۲۰ متر)، تعداد خدمه کمتر (عموماً بین ۳۰ تا ۱۵۰ نفر) و برد عملیاتی محدودتر، ولی تحرک بیشتری دارند. در نتیجه تجهیزات کمتر، ولی متنوعتر دارند و از نظر هزینه بهصرفهتر هستند.
ناوهای سبک ایران، هم در نیروی دریایی ارتش (نداجا) و هم در برخی موارد به شکل مفهومی در سپاه (ندسا) طراحی شدهاند. این شناورها بسته به مأموریت خود، طیف گستردهای از وظایف را پوشش میدهند:
پدافند دریایی و اسکورت کاروانهای تجاری
ناوهای سبک معمولاً برای اسکورت نفتکشها، کشتیهای تجاری و حتی یگانهای دریایی سبکتر (مثل قایقهای تندرو یا مینروبها) به کار میروند. این وظیفه به ویژه در خلیجفارس و دریای عمان برای تأمین امنیت خطوط کشتیرانی ایران حیاتی است.
حملات موشکی ضدسطحی
بیشتر ناوهای سبک ایران به موشکهای کروز ضدکشتی مانند «نور»، «قادر»، «کروز نصر» یا حتی مدلهای جدیدتری از موشکهای دریایی مجهز شدهاند. این موشکها بردهایی بین ۳۰ تا ۳۰۰ کیلومتر دارند و برای تهدید و در صورت نیاز، نابودی شناورهای دشمن (از قایق گرفته تا ناو) طراحی شدهاند.
مبارزه با زیردریاییها
برخی از این ناوها دارای توانمندیهای ضدزیردریایی (ASW) هستند. این توانمندیها شامل رادار جستوجوی زیرسطحی، اژدرهای هدایتشونده، استفاده از هلیکوپتر برای شناسایی زیردریایی و پرتاب نارنجکهای عمقی یا نصب سونار میشود.
دفاع هوایی محدود
ناوهای سبک ایران ممکن است به سامانههای پدافند هوایی کوتاهبرد یا میانبرد مجهز شوند. هرچند که این توانمندی هنوز نسبت به کشورهای پیشرفته ضعیفتر است، ولی برای دفاع در برابر حملات هوایی محدود قابل اتکا هستند.
عملیات اطلاعاتی، شناسایی و شنود
برخی ناوهای سبک مجهز به سامانههای شنود، ارتباطات و رادارهای پیشرفته هستند که برای ردیابی و کنترل ترافیک دریایی یا شنود امواج الکترونیک دشمن استفاده میشوند.
پشتیبانی از عملیات ویژه و نیروهای غواص
این ناوها گاهی پلتفرمی برای عملیات ویژه هستند؛ مثلاً برای انتقال غواصان رزمی، یا حمل قایقهای سبک عملیات مخفی. همچنین در جنگهای ناهمتراز میتوانند تیمهای کماندویی را در نزدیکی خطوط دشمن پیاده یا پشتیبانی کنند.
ناوهای سبک ایرانی
هم نیروی دریایی ارتش و هم نیروی دریایی سپاه ناوهای سبک دارند که عبارتند از:
ناو جماران
ناو جماران در آخرین روز بهمن ماه ۱۳۸۸ در مراسمی با حضور فرمانده معظم کل قوا به ناوگان نیروی دریایی ارتش ملحق شد تا نخستین شناور نظامی ساخت ایران فعالیت خود را آغاز کند.
ناو جماران نخستین نمونه از کشتیهای جنگی کلاس موج ساخت ایران است که به موشکهای ضدکشتی و سطح به هوا، اژدرانداز، توپ پدافندی، ابزار ناوبری الکترونیک نوین و امکانات جنگ الکترونیک مجهز است. این کشتی که محافظ یا فریگیت به شمار میآید، با طول ۹۴ متر، ظرفیت هزار و ۴۲۰ تن و سرعت ۳۰ گره دریایی (۵۶ کیلومتر بر ساعت)، توانایی حمل ۱۴۰ ملوان و حمل بالگرد و سوختگیری آنها را نیز دارد.
بهگفته رسانههای ایرانی، این کشتی در ایران با بهکارگیری قطعات داخلی و خارجی و همکاری ۱۲۰ دانشگاه ایرانی طراحی و ساخته شده است. موتور این کشتی ساخت فرانسه است، اما به دلیل تحویل داده نشدن کامل گیربکس، شفت و پروانه طبق قرارداد، این قطعات از جمله شفت ۱۲ متری آن با وجود دشواریهای تحریم توسط متخصصان ایرانی ساخته شده است.
مقابله با دزدان دریایی و حفاظت از کشتی های باری و تجاری کشورهای مختلف از جمله ماموریت های این ناوشکن است.
جماران در بخش تسلیحاتی به یک توپ دریایی ۷۶ میلیمتری فجر ۲۷ در سینه (دماغه) ناو مجهز شده که نمونهای بومیسازی شده از توپ ایتالیایی OTO Melara است. این توپ به دلیل نرخ آتش بالا و دقت مناسب، هم علیه اهداف سطحی و هم برای مقابله با تهدیدات هوایی مورد استفاده قرار میگیرد. این ناو در بخش پدافند نزدیک از یک قبضه توپ ضدهوایی ۴۰ میلیمتری (معروف به توپ فتح ۴۰) و چند قبضه توپ ۲۰ میلیمتری اورلیکن برای پوشش مواضع کناری استفاده میکند.
جماران برای مقابله با اهداف دریایی دشمن، به چهار پرتابگر موشک کروز ضدکشتی نور مجهز است که نمونه ایرانی موشک C-۸۰۲ به شمار میرود. این موشک با بردی در حدود ۱۲۰ تا ۱۸۰ کیلومتر، قابلیت هدف قرار دادن کشتیهای جنگی و تجاری دشمن را با دقت بالا دارد. سامانه هدایت آن ترکیبی از ناوبری اینرسی و رادار فعال در مرحله پایانی است.
در بخش ضدزیردریایی، جماران به ۲ پرتابگر سهتایی اژدر ۳۲۴ میلیمتری مجهز است که توانایی شلیک اژدرهای سبک برای مقابله با اهداف زیرسطحی را فراهم میسازد. این اژدرها قابلیت هدفگیری خودکار و عملیات در آبهای کمعمق را دارند.
یکی از مهمترین نقاط قوت جماران، سامانههای الکترونیکی آن است. این ناو به رادار آرایه فازی سهبعدی برای کشف و رهگیری اهداف هوایی و سطحی مجهز شده که امکان کشف همزمان چند هدف را فراهم میکند. علاوه بر این، سامانه کنترل آتش دیجیتال، تجهیزات جنگ الکترونیک، هشدار دهندههای امواج راداری دشمن و سامانههای فریب موشکهای هدایت شونده نیز روی ناو نصب شدهاند.
جماران همچنین دارای سکوی پرواز برای بالگردهای سبک است و از این طریق میتواند در عملیاتهای ضدزیردریایی و شناسایی دریایی پشتیبانی هوایی داشته باشد. سکوی پشتی مخصوص بالگردهای دریایی مانند SH-۳D یا بالگردهای بدون سرنشین نیز برای افزایش برد عملیاتی و گسترش افق دید دریایی بسیار حیاتی است.
در مجموع، جماران را میتوان یک ناو چندمنظوره بومی دانست که بهرغم محدودیتهای ناشی از تحریم و نبود دسترسی به فناوریهای غربی، توانسته یک ترکیب متوازن از سلاحهای آفندی و پدافندی را در یک بدنه نسبتاً سبک ادغام کند و گامی مهم در راستای خودکفایی دفاعی نیروی دریایی ارتش ایران به شمار رود.
ناو دنا
«دنا» چهارمین ناو محافظ از کلاس موج (بعد از جماران، دماوند و سهند که ۲ تای آخری از بین رفتهاند) است که توسط نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران طراحی و ساخته شده است. این کشتی در خرداد ماه سال ۱۴۰۰ خورشیدی به ناوگان نیروی دریایی ارتش ایران در بندرعباس پیوست.
این ناوچه ۹۴ متر طول، ۱۱ متر عرض دارد که فاصله دکل تا پایینترین نقطه آن ۲۰ متر و ابعاد آبخور این شناور ۳/۲ متر است. در حوزه سازه و روسازه از ورق و پروفیلهای دریایی و برای روسازی آن از آلومینیوم دریایی به وزن ۶۰۰ تن استفاده شده است. این شناور قادر است علاوه بر جابهجایی حدود ۲۰۰ نفر پرسنل تعدادی از نیروهای یگان عملیات ویژه را حمل کند.
ناو دنا وزنی حدود هزار و ۳۰۰ تا هزار و ۴۰۰ تن دارد و سرعت نهایی آن به ۵۵ کیلومتر بر ساعت میرسد. همچنین برد عملیاتی آن چند هزار کیلومتر با قابلیت ماندگاری طولانی در دریاست.
این شناور همانند یک شهر متحرک بوده و به امکانات مختلف تجهیز شده است. نیروگاه برق، خطوط انتقال برق، مراکز کنترل برق، استراحتگاهها، کلینیک و بیمارستان، سیستم رانش، آشپزخانه مجهز برای ۲۰۰ نفر و یخچالهای زیر صفر و بالای صفر جزو تجهیزات موجود در ناوشکن دنا است. اهمیت تجهیز ناوشکن دنا به همه تجهیزات ضروری کمک میکند تا بتواند یک مأموریت هشت ماهه را به خوبی انجام دهد.
سامانه سلاحها، سیستمهای مخابرات، ناوبری و رانش ناوشکن دنا کاملاً ایرانی است. پیشرانه این شناور از انواع موتورهای دیزلی است که توسط صنایع دریایی وزارت دفاع به موتور دریایی تبدیل شده است. نحوه عملکرد سیستم رانش ناوشکن دنا اینگونه است؛ ۲ شفت از ۲ موتور متفاوت وارد یک گیربکس شده و قدرت ۲ موتور را به یک شفت و یک پروانه منتقل میکند و میتواند سیستم رانش شناور را تشکیل دهد. این اولین بار است که چنین موتوری در ایران ساخته و در ناوشکن دنا نصب شده است.
پروانه ناوشکن دنا نیز از یک طراحی خاص و متفاوت و تکنولوژی بسیار پیشرفته بهره میبرد. کاربرد پروانه زاویه متحرک شناور دنا کمک به مانور و گردش شناور در مواقع بحرانی در یک عملیات خاص است.
متخصصان صنایع دفاعی در حوزه سامانههای مخابراتی نیز از سامانههایی بهرهگیری کردند که بتوانند در همه باندهای فرکانسی، صدا و دادهها را به صورت رمز شده، انتقال و دریافت کنند. کیفیت عملکرد رمزنگاری دادههای ناوشکن دنا به گونهای است که دشمن قادر به شنود یا کشف اطلاعات رد و بدل شده نیست.
ناوشکن دنا ۱۰۰ هدف پروازی، سطحی و زیرسطحی را میبیند. سامانههای راداری استفاده شده در ناوشکن دنا رادارهای سطحی و آرایه فازی هستند. رادارها و سامانه اپتیکی بهکار رفته در ناوشکن دنا از حیث برد و رزولوشن برد بالا و کیفیت خوبی دارند. این موضوع باعث میشود که فرماندهان در صحنه نبرد بهترین تصمیم را اخذ کنند.
مأموریت ناوشکن دنا کشف، شناسایی و انهدام انواع اهداف هوایی، سطحی و زیر سطحی است. همچنین، اسکورت ناوگان نظامی، ناوگان تجاری و حدود مواصلاتی صادراتی و تجاری را هم برعهده دارد. در حوزه درگیری، این امکان برای ناوشکن دنا وجود دارد تا در اتاق جنگ خود بتواند ۱۰۰ هدف سطحی، زیر سطحی و پروازی را مشاهده کرده و پس از تعیین اولویت توسط فرمانده اتاق عملیات این شناور، با آنها درگیر شود.
ناو دنا مجهز به ۲ سونار اکتیو و پسیو است که به طور کامل در ایران ساخته شدهاند. دنا برای شناسایی اهداف زیر سطحی از سونار استفاده میکند که این کار توسط امواج صوتی انجام میشود. علت استفاده از امواج صوتی برای شناسایی و کشف اهداف زیرسطحی این است که امواج الکترومغناطیسی در زیر آب میرا میشوند. محیط هوا همگن است و هنگامی که امواج الکترومغناطیس ارسال میشود، در محیطی با شرایط یکسان انتشار پیدا میکند، اما محیط دریا محیط ناهمگن و غیر خطی است. اهمیت استفاده از سونار با تکنولوژی پیشرفته این است که محیط زیر دریا به علت شرایطی همچون شوری و شیرینی، لایههای متفاوت آب و جریانهای دریایی جزو محیطهای ناهمگن محسوب میشود.
ناوشکن دنا یک شناور تهاجمی است که میتواند هم در نبردها شرکت کند هم از ناوگان تجاری و غیر نظامی ما دفاع کند. دنا برای بمباران ساحلی از توپهای ۷۶ میلیمتری و مبارزه با دزدان دریایی از توپهای ۲۰ میلیمتری بهره میبرد. این شناور برای انهدام اهداف هوایی از موشکهای مختلف در نقش پدافندی استفاده میکند و این سلاحها قادر هستند که در صورت تهدیدات احتمالی توسط موشکها و یا هواپیماهای دشمن به خوبی نقش پدافندی را اجرا کنند.
در دنا از موشکهای سطح به سطح به عنوان تسلیحات آفندی استفاده میشود که با آنها میتوان اهدافی را که در فواصل دور و نزدیک توسط رادارهای پیشرفته این شناور کشف و شناسایی میشود، منهدم کرد.
نکته مهم اینجاست که تسلیحات این شناور انجام شده از لحاظ دقت در شناسایی و کشف، به خوبی با رادارها هماهنگ شده و رادارها میتوانند نسبت به رادارهای نسل قبل شناورهای کلاس موج عملکرد بهتری را داشته باشند.
انتهای پیام/
نظر شما