در قلب هر نظام علمی پویا، استادانی ایستادهاند که نه تنها انتقالدهنده دانش، بلکه خالقان آن هستند. آنها موتور محرکه دانشگاهها و سرمایههای انسانی بیبدیل هر کشوری محسوب میشوند.
هنگامی که دستان این مربیان و محققان به واسطه محدودیتهای ساختاری بسته باشد، چگونه میتوان انتظار داشت که آموزش و پژوهش به جایگاه واقعی خود دست یابد؟
این سرخوردگیها بهایی سنگینتر از یک نارضایتی فردی دارد و فرار مغزها و خروج سرمایههای انسانی ارزشمند از کشور بهای آن است.
بسیاری از همان اساتید و پژوهشگرانی که روزی با عشق به ساختن ایرانی بهتر در کلاسهای درس حاضر شدند، امروز مجبورند برای دستیابی به حداقلهای یک محیط علمی پویا چمدان ببندند.
دکتر رحمتالله فتاحی استاد دانشگاه به بررسی چالشهای پیش روی نظام آموزش عالی کشور پرداخت و بر لزوم استقلال بیشتر دانشگاهها و افزایش اختیارات اساتید برای حل معضلات علمی و اجتماعی تاکید کرد.
وابستگی دانشگاهها به سیاست کلان؛ مانعی برای برنامهریزی
رحمتالله فتاحی عضو هیت علمی دانشگاه فردوسی در گفتوگو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز با بیان اینکه سیاست نظام آموزش عالی تابعی از سیاست کل کشور است و نظام مستقلی محسوب نمیشود، اظهار داشت: بر این اساس، دانشگاهها نیز از استقلال لازم برخوردار نیستند.
وی افزود: اگر دانشگاهها مستقل بودند، با تکیه بر دغدغه و عشق اساتید و کارکنان به پیشرفت کشور، برنامهای تدوین میکردند که نه تنها باعث جذب اندیشمندان میشد، بلکه با تامین امکانات و تجهیزات لازم، بستری فراهم میکرد تا آنان بتوانند به بهترین شکل خدمت کنند.
این استاد دانشگاه با اشاره به ظرفیتهای بالای نیروی انسانی در کشور گفت: ایرانیان از نظر هوشمندی نه تنها کمتوان نیستند، بلکه در زمره باهوشترینها نیز هستند. ما اندیشمندان بسیار زیادی داریم که میتوانند نه فقط بر کشور خود، بلکه بر کل جهان تاثیرگذار باشند.
فتاحی اظهار کرد: مشکل کنونی این است که دانشگاهها به دلیل عدم استقلال، نمیتوانند مسائل و وظایف خود را آنگونه که باید برنامهریزی و حل کنند.
دغدغههای نسل جدید اساتید
وی در ادامه به بیان خواستهها و دغدغههای اساتید پرداخت و عنوان کرد: اساتید خواستار حداقل امکانات و اختیارات نسبی در موضوعاتی مانند گزینش دانشجویان دکتری و ارشد به جای سیستم متمرکز کنونی هستند.
استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: همچنین تاکید دارند که مسائل ایدئولوژیک، فرهنگی و خارج از تناسب با رشته تخصصی، در گزینش دانشجو یا ارتقای اعضای هیئت علمی بیش از حد دخالت داده نشود.
فتاحی افزود: اگر تمرکز از مسائل فرعی و غیرمرتبط برداشته شود، اساتید میتوانند بدرخشند. با وجود مهاجرت گسترده، افراد مشتاق و علاقهمند بسیاری ماندهاند تا خدمت کنند و افزایش اختیارات، اشتیاق به ماندن را در آنها بیشتر خواهد کرد. زمزمههایی برای افزایش اختیارات اساتید به گوش میرسد.
چالش بودجه؛ مانعی دیگر برای دانشگاه حل مسأله
این عضو هیئت علمی دانشگاه، تامین بودجه را مسئلهای حیاتی بر دانشگاهها دانست و هشدار داد: افزایش اختیارات بدون تامین بودجه کافی برای فعالیتهای آموزشی و پژوهشی، بیثمر خواهد بود. کمبود بودجه، انجام جدی این فعالیتها و دستیابی به اهداف علمی را مختل میکند.
وی به مشکلات مراکز پشتیبانی مانند کتابخانهها و پژوهشکدهها اشاره کرد و گفت: سالهاست که این مراکز از حداقل امکانات برخوردارند؛ خرید منابع خارجی و اشتراک پایگاههای علمی با چالش مواجه است.
استاد دانشگاه گفت: از طرفی امکان سفرهای خارجی و علمی اساتید برای فرصتهای مطالعاتی به شدت محدود شده و با بازنشستگی نیروهای متخصص، جایگزینی مناسبی صورت نمیگیرد.
فتاحی در پاسخ به ادعای برخی مبنی بر لزوم خودکفایی مالی دانشگاهها تاکید کرد: این سخن منطقی نیست. دانشگاه، مانند یک پارک یا ورزشگاه عمومی، نهادی خدماتی اجتماعی است و انتظار خودکفایی مالی از آن، به منزله تعطیلی یا اخذ شهریههای سنگین و اجحاف در حق دانشجویان است.
استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود، بر ضرورت ارتباط موثر دانشگاه با صنعت و جامعه برای حل مسائل کشور تاکید و اظهار داشت: در رشتههایی مانند فنی و مهندسی، این ارتباط مستقیمتر است، اما باید در همه حوزهها از جمله علوم انسانی و اجتماعی، از دانش دانشگاهیان استفاده شود.
وی افزود: چرا برای معضلاتی مانند ترافیک، تلفات جادهای، اعتیاد یا طلاق از ظرفیت دانشگاهها برای پژوهش و ارائه راهحل درست استفاده نمیشود؟
هشدار قطع ارتباط دانشگاه با جامعه و پیامدهای آن
فتاحی هشدار داد: اگر به دانشگاهیان فرصت اثرگذاری داده نشود، ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت قطع میشود. جامعه به راه خود ادامه میدهد و مردم قربانی خطاهای پیاپی خواهند شد.
وی در پایان با ارائه راهکار عملی گفت: سازمانها و نهادهای مدیریتی مانند استانداریها، شهرداریها، سازمان حملونقل و محیط زیست باید از اساتید دانشگاه به عنوان مشاور، برنامهریز و پژوهشگر استفاده کنند.
فتاحی عنوان کرد: اگرچه در قوانین برخی سازمانها اختصاص درصد کمی از بودجه به پژوهش انجام شده، اما این امر به درستی اجرا و نظارت نمیشود که خود مشکلی جدی است.
وی افزود: تنها با اعطای استقلال واقعی، اختیارات لازم و تامین بودجه کافی میتوان از خروج سرمایههای علمی کشور جلوگیری کرده و دانشگاه را به کانون حل مسائل کشور تبدیل کرد.
انتهای پیام/
نظر شما