به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، زندگی زیر سایه فقر، تلاش برای بقا در کنار ابرشهرها سرگذشت کسانی است که از بد روزگار جایی در میان شهرنشین‌ها پیدا نکرده و راهی مناطق حاشیه‌ای شده‌اند. البته مقصود شهرهای اقماری نیست و حاشیه‌نشین‌ها در اطراف شهرهای بزرگ زندگی فارغ از نظم شهری ساخته و ساکن سکونتگاههای غیررسمی شده‌اند. براساس آماری که رئیس سازمان امور اجتماعی وزارت کشور در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد، بیش از ۴۰۰-۵۰۰ هزار نفر در سکونتگاههای غیررسمی مناطق حاشیه ای شهر زندگی می‌کنند. ۴۰۰ هزار نفری که در محدوده شهری و حتی روستایی نمی‌گنجند و انگار در جزیره‌ای دور افتاده و بدون امکانات گرفتار شده‌اند که کسی هم مسئولیت آن‌ها را به گردن نمی‌گیرد.
بیشتر بخوانید
حاشیه‌نشینی زمانی معضل می‌شود که با بیکاری و فقر عجین شود / مهاجران خارجی تهدید نیستند
مهدی عباسی؛ رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز یکی از دلایل حاشیه‌نشینی را ناشی از مهاجرت روستاییانی که زمین کشاورزی خود را از دست داده‌اند به شهرها دانست و گفت: روستاییان به دنبال خشکسالی و از دست دادن زمین‌های کشاورزی سکونت‌گاه خود را رها کرده و راهی حاشیه شهرهای بزرگ می‌شوند. راهکار برون رفت از این مشکل هم مداخله دولت و ایجاد شغل پایدار است. سیاست‌گذاری‌های شهری هم باید به سمتی برود که سکونتگاههای غیررسمی یا شکل نگیرند و یا توسعه پیدا نکنند.
عباسی عنوان کرد: معمولا در اینگونه مناطق ساخت و ساز به شکل اصولی انجام نشده و مشکل ایمنی ساختمان‌ها وجود دارد. اصول بهداشتی و فنی شهرسازی هم در این بخش‌ها رعایت نمی‌شود و به همین جهت هم خدمات دهی به ساکنین این مناطق دچار چالش می‌شود چراکه ساختار و سازماندهی درستی ندارند.
بلاتکلیفی حریم شهر تهران
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران توضیح داد: یکی از مسائلی که ما با آن درگیر هستیم بلاتکلیفی حریم تهران است و معمولا سکونتگاههای غیررسمی هم در همین حریم تهران شکل گرفته‌اند. ما شهرهای مختلفی در اطراف تهران داریم که با محدوده شهری تداخل پیدا می‌کنند و حریم شهر تهران از کنترل شهرداری خارج شده است. استانداری باید وارد عمل شود و قوانین لازم در این حوزه را ابلاغ کند که هر ورودی به حریم تهران با هماهنگی شهرداری انجام شود تا مسئله حاشیه‌نشینی تاحدی کنترل شود.
افزایش مهاجرت بین استانی
این درحای است که کارشناسان محیط زیست معتقدند که خشکسالی که روستاییان را راهی حاشیه شهر کرده صرفا تغییرات اقلیمی نبود و بخش مهمی از آن ناشی از سو مدیریت در حوزه آب است. بهمن ایزدی؛ فعال محیط زیست و کویرشناس ضمن اشاره به این نکته درخصوص دلایل محیط زیستی مهاجرت از روستا به حاشیه شهرها به ایسکانیوز گفت: مسئولان به چند کنفرانس و مقاله بسنده می‌کنند و برنامه‌ریزی برای حل بحران مهاجرت و حاشیه‌نشینی ندارند. سیستان و بلوچستان نمونه‌ای از تغییر اقلیم و مهاجرت ناشی از آن است. هم تصمیمات محیط زیستی و هم سدی که افغانستان در هیرمند احداث کرده این منطقه را با مشکلات آبی مواجه کرده است.
ایزدی بیان کرد: امروز شاهد مهاجرت بین استانی هستیم و مهاجران بسیاری از سیستان و بلوچستان و خوزستان راهی مازندران و شهرهای شمالی شده‌اند.در چند سال اخیر مهاجرات‌هایی از این دست بسیار افزایش یافته زیرا مردم مجبور شده‌اند که زمین آبا و اجدادی خود را رها کنند و برای زندگی و تامین معاش به نقاط دیگر کشور می‌روند. این افراد در سرزمین خود انسان‌های توانمندی بودند که تجربه بالایی داشتند اما با سیاست‌های غلط حوزه محیط زیست خانه خود را رها کردند.
بیکاری روستاییان زمینه‌ساز مهاجرت به حاشیه شهرها
او افزود: امروز در حاشیه زاگرس هم به دلیل برداشت بی‌رویه از رویشگاه‌ها شاهد بیکاری روستایان هستیم که به دنبال کار راهی شهرها می‌شوند. زمانی که معیشت روستاییان و جوامع محلی تحت تاثیر قرار گیرد چاره‌ای جز مهاجرت پیش روی خود نمی‌بینند. این افراد که در روزستای خود کشاورز و دامدار بودند زمانی که راهی حاشیه شهرها می‌شوند شغل‌های کاذب را انتخاب می‌کنند و زمینه انواع آسیب‌های اجتماعی فراهم می‌شود.
ایزدی بیان کرد: اگر دولت فکری به حال تغییرات اقلیمی و تحت تاثیر قرار گرفتن اقتصاد جوامع محلی و روستاییان نکند همچنان شاهد افزایش ضرب آهنگ مهاجرت و حاشیه‌نشینی خواهیم بود. اگر امروز فکری به حال این معضل نشود در آینده باید هزینه‌های گزافی بدهیم. ما دچار خشکسالی نیستیم ما خشکسالی مدیریتی داریم و شناخت کافی از مزایای سرزمینی خود نداریم.
مهاجرت از مرکز به سمت حاشیه
محمدرضا محبوب‌فر کارشناس بحران‌های محیطی و پژوهشگر مسائل اجتماعی نظر دیگری دارد و معتقد است امروز مهاجرت شکل جدیدی به خود گرفته و مردم از مرکز شهر به حاشیه شهر می‌کنند. او در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز در توضیح آسیب‌های اجتماعی ناشی از حاشیه‌نشینی عنوان کرد: اگر در گذشته مهاجرت از روستا به شهر بود امروز مهاجرت از مرکز شرهای بزرگ به سمت حاشیه است.
او ادامه داد: با توجه به اینکه درصد بسیاری از مردم اجاره‌نشین هستند و هزینه‌های زندگی افزایش پیدا کرده خانواده‌ها نمی‌توانند خانه‌ای متناسب با درآمدشان پیدا کنند و راهی حاشیه شهرها می‌شوند. با این حساب جمعیت زیادی از مردم در مناطقی ساکن هستند که مسکن وضعیت درستی ندارد و ما به این گروه بدمسکن می‌گوییم.
کارشناس بحران‌های محیطی ضمن بیان اینکه حاشیه‌نشینان از نظر آموزش شهروندی، بهداشت، اقتصاد و مسائل فرهنگی رها شده هستند و نظارت و مدیریت شهری در آنجا وجود ندارد، عنوان کرد: مناطق حاشیه‌نشین باید به رسمیت شناخته شوند زیرا تا این مشکل به رسمیت شناخته نشود، تلاشی هم برای حل آن صورت نمی‌گیرد. حاشیه‌نشینی ارتباط مستقیمی با نرخ فلاکت اجتماعی دارد که فلاکت اجتماعی هم جمع دو شاخص تورم و بیکاری است. بهبود وضعیت اقتصادی و رفع تحریم‌ها به برون رفت از این مشکلات کمک خواهد کرد.
او توضیح داد: در این مناطق ممکن است هر اتفاقی از جمله حوادث ساختمانی رخ دهد چراکه خانه‌های ساخته شده در این مناطق اشکالات فنی دارند و نظارت چندانی روی آن‌ها نبوده است. سیستم جمع‌آوری فاضلاب در این مناطق وجود ندارد و فاضلاب وارد جوی و کانال آب می‌شود. همین موضوع باعث بروز مشکلات بهداشتی متعدد می‌شود. کیفیت آب آشامیدنی در مناطق باید مورد بررسی قرار گیرد وتوجه به این موضوع از منظر بهداشتی اهمیت دارد.
شیوع بیماری‌ها و رفتارهای پرخطر جنسی
محبوب‌فر با اشاره به معضلات اجتماعی موجود در سکونتگاههای غیررسمی بیان کرد: بیشترین میزان سقط جنین در مناطق حاشیه‌نشین اتفاق می‌افتد و شاهد نوزادان رها شده در این مناطق هستیم. از جمله آسیب‌های اجتماعی موجود در این جمعیت‌ها شیوع بیماری‌ها و رفتارهای پرخطر جنسی است که منجر به افزایش شیوع اچ آی وی و ایدز می‌شود. از طرفی جمعیت حاشیه‌نشین کمترین دریافت کننده واکسن کرونا هم هستند و در مجموع می‌توان گفت وضعیت بهداشت در این مناطق به جهت کمبود و یا نبود نظارت شهری مناسب نیست. باید مناطق حاشیه‌ای را به سمت بازآفرینی اجتماعی ببریم امکانات و تسهیلات شهری در اختیارشان قرار دهیم تا این مناطق به کانون آسیب‌های اجتماعی بدل نشوند. الحاق این مناطق به حریم شهر می‌تواند به حل بحران در آن‌ها کمک کند.
سراغ مصطفی اقلیما؛ رئیس انجمن علمی مددکاری ایران رفتیم تا این معضل را بیشتر آسیب‌شناسی کنیم. او که معتقد است فقر، تورم و بیکاری مشکلاتی هستند که در حاشیه شهرهای بزرگ پررنگ‌تر بوده و زمینه‌ساز اعتیاد و بزهکاری می‌شوند، بیان کرد: خود حاشیه‌نشینی به تنهایی آسیب نیست و افراد برای زندگی ارزان‌تر به سمت سکونت در حاشیه شهرهای بزرگ می‌روند اما حاشیه‌نشینی زمانی معضل می‌شود که با بیکاری و فقر عجین شود.
پدر مددکاری اجتماعی ایران درخصوص راهکار برو رفت از معضل اجتماعی حاشیه‌نشینی و آسیب‌های اجتماعی ناشی از آن توضیح داد: برای حل این مشکل باید تمام بدنه دولت از وزرا تا معاونین بسیج شوند و اگر امروز اقدام شود می‌توان گفت تا ۴۰ سال بعد آسیب‌های اجتماعی ناشی از حاشیه‌نشینی حل خواهند شد. بزرگ‌ترین مشکل دولت‌ها این است که به فکر امروز هستند و برای فردا برنامه‌ریزی ندارند.
اقلیما عنوان کرد: سیستمی که امروز با دست فروشی که چاره‌ای جز آن کار ندارد و از سر بیکاری مجبور به این کار شده برخود می‌کند، از آدم سالم دزد می‌سازد. ما نه تنها کاری برای حل حاشیه‌نشینی نکردیم بلکه با مقابله با آن‌ها زمینه بزهکار شدنشان را هم فراهم کردیم.
رئیس انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران توضیح داد: کودکی که متولد می‌شود دزد و بزهکار نیست، شرایط اجتماعی، خانواده و سیاست‌های غلط دولت از این کودک معتاد و خلفکار می‌سازد. مهاجرت همه جای دنیا وجود دارد اما باید ریشه‌یابی شود که دلیل این مهاجرت چه بوده و اگر دلیل بیکاری بوده برای ایجاد اشتغال در شهر مبدا برنامه‌ریزی کنیم.
بی‌توجی به وضعیت مهاجران خارجی
او درخصوص تجمع مهاجران خارجی در حاشیه شهرهای بزرگ گفت: ما شاهد تجمع مهاجران خارجی در حاشیه شهرها هستیم و یکی از دلایل آن زندگی ارزان‌تر در حاشیه شهر است. در حقیقت ما برای مهاجران هزینه نکردیم، بیمه و مدرسه و شغل در اختیارشان نگذاشتیم درحالی که دولت در قبال آن‌ها از سازمان ملل هزینه دریافت کرده است.
به گزارش ایسکانیوز، حاشیه‌نشینی خود معلولی از علت‌هاست، از طرفی مسائل و معضلات اجتماعی در بلند مدت به وجود می‌آیند و برای حل چنین مشکلاتی زمان زیادی هم باید صرف کرد. تمام کسانی هم که برای زندگی در حاشیه شهرهای بزرگ ساکن می‌شوند، آدم‌های بدی نیستند و به دلیل نبود کار در شهر و روستای خود و فشارهای اقتصادی راهی حاشیه تهران شده‌اند. در شهرهای کوچک و روستاها نظارت اجتماعی قوی‌تر است، یعنی فرد می‌داند که اگر خلافی مرتکب شود به جهت شناختی که مردم از او و خانواده‌اش دارند، زندگی سختی خواهد داشت و به اصطلاح آبرویش می‌رود و این خود بازدارنده است اما در شهرهای بزرگ نظارت اجتماعی در این حد نیست و افراد یک‌دیگر را نمی‌شناسند و اینجا نقش قانون پررنگ‌تر می‌شود.
بیکاری و ضعف در اجرای قوانین منجر به این می‌شود که فرد به سمت کارهای خلاف کشیده شود. منشا مشکلات حاشیه شهرها از همین‌جا نشات می‌گیرد که افراد کار و تخصص ندارند و از پس زندگی برنمی‌آیند و از جهتی نظارت اجتماعی هم وجود ندارد و افراد برای کسب درآمد به سمت کار خلاف و یا اعتیاد کشیده می‌شوند. بی‌توجهی به ۴۰۰ هزار نفر سرمنشا گسترش آسیب‌های اجتماعی می‌شود و برای برون رفت از این بحران همه دستگاه‌ها باید دست به کار شوند.
انتهای پیام /
نظر شما