گروه دانشگاه ایسکانیوز- شاید اخباری درمورد این که دیپلمات‌های سفارت‌خانه‌ای توسط کشور میزبان به عنوان عنصر نامطلوب شناخته شده باشند به گوش‌تان خورده باشد؛ مثلا اخیرا استونی یکی دیگر از دیپلمات‌های روسیه را به عنوان عنصر نامطلوب اعلام و از کشور اخراج کرد. اما اطلاعات خیلی زیادی در خصوص چیستی واژه عنصر نامطلوب ندارید. 

عنصر نامطلوب واژه‌ای نام آشنا در حوزه حقوق بین الملل عمومی است که به روشی برای حفظ استقلال، امنیت و... کشورها اشاره دارد؛ بدین معنی که کشور پذیرنده شهروندان مخصوصاً دیپلماتها را عاملی نامطلوب تشخیص داده و اعلام می‌کند که این افراد از امکان ورود یا اقامت در کشور پذیرنده دیگر ممنوع هستند.

فارق از چیستی و ماهیت واژه عنصر نامطلوب و استوار بودن همیشگی سیاست های جمهوری اسلامی بر موازین اخلاقی لازم به توضیح است که نیروهای سرویسهای اطلاعاتی کشورهای بیگانه در کشورهای هدفی همچون ایران به دو صورت پنهان و آشکار وجود دارند. بعضی معتقدند هر فردی که از پاسپورت دیپلماتیک برخوردار است، اصل را باید بر جاسوس بودن آن فرد گذاشت، مگر خلافش به اثبات برسد. در مقابل این گروه نیرویهای دسته پنهان وجود دارند که طبیعتاً سختیها و دسترسی‌های کمتری نسبت به یک نیروی آشکار دارند، زیرا کوچکترین حرکت اشتباهی سوختن و آشکار شدن وی را به دنبال دارد و تاثیرات جبران ناپذیری را در روابط بین دو الی چند کشور پدید خواهد آورد؛ لذا با این توضیح و با توجه به اینکه دیپلماتها از مصونیت قضایی و تعرض بهره می‌برند، باید الزاماً مسیر و راهکاری موجود باشد که اگر دولتی دیپلمات کشور خارجی را مضر و آسیب زا در هر حوزه‌ای تشخیص داد، بتواند آن را از کشور خارج کرده تا از آسیبهای احتمالی یا قریب الوقوع جلوگیری شود. البته نباید فراموش کرد، که توجیه نکردن وسیله به بهانه هدف از اصول جمهوری اسلامی ایران به شمار آمده و استثنایی بر اصل مذکور می‌باشد.

مواد ۸ ، ۹ و ۱۰ کنوانسیون وین راجع به روابط دیپلماتیک به تابعیت کارمندان سیاسی پرداخته و در ماده ۹ همین کنوانسیون مقرر شده است که کشور پذیرنده می‌تواند رئیس یا هر یک از اعضای سیاسی دیگر کشورها را رد کند، در بیانی واضحتر دولتی که اتباع خارجی در آن اقامت دارند، هر وقت که اراده نماید، بدون الزام به ارائهٔ توضیحی نسبت به تصمیم گرفته شده هر یک از مأموران دیپلماتیک را عنصری نامطلوب یا مأموری متخلف خوانده و اقدام به اخراج وی کنند. مضافاً با توجه به اینکه مواد ۴۱ و ۴۲ کنوانسیون ۱۹۶۱ وین، مأموران دیپلماتیک را مکلف به رعایت قوانین و احترام به مقررات داخلی کشوری که در آن قرار دارند کرده، تخطی از قوانین، تحرکات بر علیه امنیت و منافع آن کشور، ارتکاب اقدامات نامشروع یا هر فعل متعارضی دیگری که کشور پذیرنده مخالف با قوانین خود تشخیص دهد، دخالت در امور ملی آن کشور، نارضایتی از فعالیت‌های کشور فرستنده و... امکان عنصر نامطلوب معرفی شدن اتباع بیگانه خصوصا ماموران دیپلمات را فراهم می‌سازد.

مطابق عرف بین‌المللی وقتی کشور پذیرنده مأمور سیاسی مستقر در کشور خویش را عنصر نامطلوب تلقی کند، کشور فرستنده نیز طبیعتاً وارد فاز اقدام متقابل می‌شوند، حتی اگر هیچ تخلفی از سوی آن مأمور دیپلمات محقق نشده باشد، اساساً ترس در خصوص مانع سازی از تحقق بحران سیاسی و شکرآب شدن روابط دیپلماتیک حصراً تا مقطعی قابلیت توجیه دارد که مأموران دیپلمات دیگر مرتکب اقدامات منافی منافع داخلی و نقض قوانین خصوصی نشده و به اقتدار سیاسی و نظام حاکمیتی کشور پذیرنده احترام بگذارند. در نتیجه اگر کشوری بی دلیل یا بدون برنامهریزی قبلی و در نظر گرفتن شرایط و اوضاع و احوال دست به چنین اقدامی بزند، تبعا باید در انتظار نتایج ناگوار و جبران ناپذیر آن بنشیند.

*پژوهشگر و فعال دانشجویی
انتهای پیام/