به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ تقریباً در هر خانهای یک جفت کفش پیدا میشود که بویش غیر قابل تحمل است. حالا تصور کنید همین را در ابعاد یک خانواده ضرب کنید، همه را روی یک جاکفشی بگذارید و با یک مشکل طراحی خانگی روبهرو شوید که هم شدیداً بو دارد و هم کاملاً جهانی است.
۲ پژوهشگر هندی تصمیم گرفتند این موضوع فقط یک مشکل «بوی بد» نیست، بلکه مسالهای علمی است. آنها به بررسی این موضوع پرداختند که چگونه بوی ناخوشایند کفشها تجربه استفاده از جاکفشی را تحت تأثیر قرار میدهد و در این مسیر نامزد جایزه معتبر ایگ نوبل شدند که یک جایزه طنزآمیز برای پژوهشهای عجیب، اما خلاقانه است.
ویکاش کومار، ۴۲ ساله، استاد طراحی در دانشگاه شیف نادار در نزدیکی دهلی، زمانی استاد سارتاک میتال، ۲۹ ساله، بود. ایده مطالعه کفشهای بد بو نخستین بار در همان دانشگاه شکل گرفت.
میتال میگوید در خوابگاهها همیشه کفشها جلوی اتاقهای ۲ نفره ردیف میشدند. در آغاز فکر کردیم چرا یک جاکفشی شیک و کارآمد طراحی نکنیم. اما خیلی زود معلوم شد مشکل اصلی نه کمبود فضا، بلکه بوی تعفن ناشی از عرق و استفاده مداوم از کفشهاست.
برای همین، آنها در خوابگاهها نظرسنجی کردند: اگر کفشها بوی تعفن بدهند، آیا کل تجربه استفاده از جاکفشی خراب نمیشود؟
این نظرسنجی از ۱۴۹ دانشجو ـ که ۸۰ درصد آنها مرد بودند ـ چیزی را تائید کرد که بیشتر ما میدانیم، اما کمتر اعتراف میکنیم. بیش از نیمی از دانشجویان از بوی کفشهای خود یا دیگران خجالت کشیده بودند؛ تقریباً همه در خانه کفشها را در جاکفشی میگذاشتند و کمتر کسی از محصولات ضد بو اطلاع داشت. ترفندهای خانگی مثل گذاشتن کیسه چای در کفش، پاشیدن جوش شیرین یا اسپری کردن دئودورانت هم چندان کارساز نبودند.
۲ پژوهشگر سراغ علم رفتند. عامل اصلی، طبق تحقیقات قبلی، باکتری Kytococcus sedentarius بود که در کفشهای عرقکرده رشد میکند. آزمایشها نشان داد یک تابش کوتاه نور فرابنفش (UVC) میتواند این میکروبها را نابود کند و بوی بد را از بین ببرد.
آنها در مقاله خود نوشتند: در هند تقریباً هر خانهای یک نوع جاکفشی دارد و اگر این جاکفشی بتواند کفشها را بدون بو نگه دارد، تجربه بسیار بهتری خواهد بود.
نتیجه کار چیزی فراتر از یک مقاله خشک درباره ارگونومی بود: نمونه اولیه جاکفشی مجهز به لامپ UVC که نه تنها کفشها را نگه میدارد، بلکه آنها را ضدعفونی میکند. پژوهشگران کفشهای ورزشکاران دانشگاه را که بوی شدیدی داشتند آزمایش کردند و نور را مخصوصاً به سمت نوک کفش ـ محل بیشترین تجمع باکتری ـ تاباندند.
اندازهگیریها نشان داد تنها ۲ تا سه دقیقه تابش کوتاه نور فرابنفش کافی است تا باکتریها از بین بروند و بو محو شود. اما زمان بیشتر باعث داغ شدن و سوختن لاستیک کفش میشد. توصیف پژوهشگران از روند بو هم جالب بود: ابتدا «بوی تند و زننده پنیر فاسد»، بعد از ۲ دقیقه «بوی لاستیک سوخته ملایم»، و پس از چهار دقیقه بوی بد کاملاً از بین رفته و تنها «بوی معمول لاستیک سوخته» باقی مانده بود. بعد از ۶ دقیقه کفشها بیبو و خنک شدند، اما پس از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه دوباره بوی «لاستیک سوخته شدید» ظاهر شد.
پیشنهاد نهایی آنها، طراحی یک جاکفشی کوچک مجهز به لامپ کوتاه نور فرابنفش بود. این ایده تا مدتها به جایی نرسید، تا اینکه جایزه ایگ نوبل ـ که در آمریکا برگزار میشود ـ آنها را یافت و به رسمیت شناخت.
بیشتر بخوانید:
علوم احمقانه چه هستند؟/ جایزهای برای دانش خندهدار ولی ارزشمند
جایزه ایگ نوبل، که ۳۴ سال قدمت دارد و با پشتیبانی نشریه Annals of Improbable Research و گروههای دانشگاه هاروارد برگزار میشود، هر سال ۱۰ پژوهش عجیب را انتخاب میکند تا «اول مردم را بخندانند، بعد به فکر وادارند».
کومار میگوید: ما اصلاً خبر نداشتیم چنین جایزهای وجود دارد. این مقاله قدیمی از سال ۲۰۲۲ بود که هیچجا هم ارسال نکرده بودیم. تیم ایگ نوبل ما را پیدا کردند و تماس گرفتند، همین خودش خندهدار و فکر برانگیز است.
او و میتال اکنون در کنار برندگان رنگارنگ دیگری قرار گرفتهاند: زیستشناسان ژاپنی که برای دفع مگسها گاوها را نقاشی کردند؛ مارمولکهای رنگینکمانی توگو که عاشق پیتزای چهارجبنه هستند؛ متخصصان کودکان آمریکایی که کشف کردند سیر طعم شیر مادر را خوشایندتر میکند؛ پژوهشگران هلندی که دریافتند الکل مهارت زبان خارجی را بهتر میکند اما خفاشهای میوهخوار را گیج میسازد؛ و حتی مورخی که ۳۵ سال رشد ناخن شست خود را ثبت کرده بود.
کومار میگوید: این جایزه فراتر از شناخته شدن، بار مسئولیتی روی دوش ما گذاشته است. حالا باید پژوهشهایی روی چیزهایی انجام دهیم که معمولاً کسی به آنها فکر نمیکند. باید سؤال پرسید. به بیان دیگر، کفشهای بدبوی امروز میتوانند به علم پیشگام فردا بدل شوند.
جایزه احمقانهترینهای علمی
نام ایگ نوبل متناسب با روحیه طنز حاکم بر این جایزه انتخاب شده و نوعی بازی با واژه Ignoble (در انگلیسی به معنی ناجنس، پست و غیراصل) است. ضمن اینکه با جدا کردن پیشوند Ig از nobel و تغییر بخش دوم به صورت نوبل، اشاره به جایزه نوبل هم دارد.
جایزه ایگ نوبل نظیره طنزآمیزی از جایزه نوبل است که همه ساله در اوایل اکتبر (تقریباً در زمان اعلام نتایج جایزه نوبل) به ۱۰ موفقیت برتر که «ابتدا باعث خنده و سپس به فکر فرورفتن مردم شود» اعطا میشود. این جایزه توسط مجله طنز علمیِ سالنامه تحقیقات نامحتمل Annals of Improbable Research سازماندهی میشود.
مراسم این جایزه، در «سالن تئاتر ساندرز» در دانشگاه هاروارد برگزار میشود و ارائه آن به عهده گروهی از برجستگان و شایستگان جایزه نوبل است. مراسم هر سال با مجموعهای از سخنرانیهای عمومیِ برندگان جایزه در مؤسسه فناوری ماساچوست (امآیتی) خاتمه مییابد.
اولین جایزه ایگ نوبل در سال ۱۹۹۱ به اکتشافهایی اعطا شد که نمیشود یا نمیتوان دوباره انجامشان داد. هر ساله ۱۰ جایزه در چندین رشته اعطا میشود. این رشتهها علاوه بر رشتههای موجود در جایزه نوبل، مانند شیمی، فیزیک، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح، شامل موارد دیگری، از جمله «بهداشت عمومی»، «مهندسی»، «زیستشناسی» و «پژوهشهای میانرشتهای» هم میشود.
به جز سه جایزه در اولین سال برگزاری که بیشتر جنبه طنز داشت، باقی جایزههای ایگ نوبل برای موفقیتهای واقعی داده شده است.
گاهی این جایزه به نشانه انتقاد (یا حتی هجو ملایم) به کسی یا سازمانی داده میشود. ۲ جایزهای که به پژوهشهایی در زمینه هومیوپاتی اعطا شد یا جوایزی که با دولت ایالتی کانزاس و کلرادو ایالات متحده آمریکا، برای پایداری در «تدریس فرگشت» داده شد و همینطور جایزهای که به نشریه Social Text، به خاطر اشتباه فاحشی که هیات تحریریهاش در ماجرای سوکال مرتکب شدهب ود، تعلق گرفت، نمونههایی از این دست هستند.
با این حال، در بیشتر موارد، سعی میشود که توجه مخاطبان به مقالههایی جلب شود که به جنبهای فکاهی یا غیرمنتظره پرداختهاند. این موارد طیف وسیعی را در بر میگیرند؛ از قورباغه معلق تا تلاش برای این مطلب که سیاهچالهها تمام امکانات فنی لازم برای جهنم بودن را دارند.
جالب است بدانید که یک دانشمند به نام آندره گیم در سال ۲۰۱۰ همزمان هر ۲ جایزه نوبل و جایزه ایگ نوبل را از آنِ خود کرد.
و جالبتر این است که یک ایرانی نیز این جایزه را به خود اختصاص داده است. ایمان فرحبخش، دانشیار گروه متالورژی دانشگاه آزاد قوچان، برای اختراع دستگاه کودک شور، با کاربرد تعویض پوشک، شستوشو و خشک کردن بدن کودک برنده جایزه ایگ نوبل ۲۰۱۹ در رشته مهندسی شد.
یکی از شوخیهای رایج در این مراسم مربوط به دختر کوچکی، با نام مستعار Miss Sweetie Poo است که در صورتی که سخنرانی کسی طولانی شود، با صدای زیری مدام فریاد میزند «لطفاً، بس کن! حوصلهام سر رفت.» جمله پایانی سنتی مراسم این است: «اگر امسال جایزه نبردید، و بهخصوص اگر بردید، سال بعد موفقتر باشید»!
از دیگر شوخیهای مرسوم حین برگزاری مراسم پرتاب کردن موشکهای کاغذی بوده، که از سال ۲۰۰۶ میلادی به بعد به دلایل امنیتی انجام نمیشود! در سالهای قبل رسم بر این بوده که پروفسور روی گلوبر (برنده جایزه فیزیک نوبل سال ۲۰۰۵ میلادی) مسئول جارو کشیدن زمین پس از پرتاب موشکها بوده است.
انتهای پیام/
نظر شما