به گزارش گروه فرهنگی ایسکانیوز، کاخ گلستان شامل مجموعه‌ای از بناهای تاریخی در استان تهران می‌شود که در زمان‌های مختلفی ساخته شده است. این کاخ به‌لحاظ معماری و ارزش آثار هنری و تاریخی‌اش، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی کشور به شمار می‌رود که در طول سال، شاهد حضور گردشگران داخلی و خارجی است. کاخ مذکور از بخش‌های مختلفی همچون ایوان تخت مرمر، تالار سلام، تالار آینه، تالار سفره‌خانه، خلوت کریمخانی، تالار برلیان، عمارت بادگیر، کاخ شمس العماره، تالار الماس و کاخ ابیض تشکیل می‌شود. ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند، قدیمی‌ترین بناهای مجموعه گلستان هستند.
بیشتر بشناسید:
اصفهان/ روستای وانشان گلپایگان را بیشتر بشناسید
مجموعه فرهنگی و تاریخی گلستان به‌غیر از ساختمان‌های فوق که ذکر شد، از بخش‌های مختلفی نظیر کتابخانه نسخ خطی، مرکز اسناد تصویری، مرکز اسناد خطی، دفتر فنی، امور بین‌الملل، کتابخانه چاپی، امور فرهنگی، امور معرفی، واحد کودک و نوجوان، واحد دفتر حقوقی تشکیل می‌شود.
جاهای دیدنی متعددی در اطراف کاخ گلستان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به بازار تهران، قهوه‌خانه حاج علی درویش، سبزه میدان، خیابان ناصرخسرو، سرای روشن، کوچه مروی و دارالفنون اشاره کرد.
مساحت کاخ گلستان
کاخ گلستان از معروف‌ترین دیدنی های پایتخت است که قدمت آن به دهه‌ها قبل از دوران قاجار برمی‌گردد و بیش از ۴۴۰ سال تاریخ را در خود جای داده است. در حال حاضر مساحت کاخ گلستان به ۴٫۵ هکتار می‌رسد که به‌اندازه یک‌دهم وسعت اولیه‌اش است؛ جایی که محل سکونت پادشاهانی همچون آقا محمدخان، فتحعلی شاه، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و احمدشاه قاجار بوده است.
کاخ گلستان کجاست؟
کاخ گلستان در تهران، خیابان پانزده خرداد، میدان ارگ قرار دارد. استفاده از مترو، بهترین راه دسترسی به کاخ گلستان است که برای این منظور باید در ایستگاه پانزده خرداد در خط یک مترو پیاده شوید و در ادامه به‌سمت شرق حرکت کنید تا حدودا پس از پنج دقیقه پیاده‌روی به میدان پانزده خرداد (میدان ارگ سابق) برسید و از طریق خیابان داور به ضلع شمالی این میدان بروید که ورودی کاخ گلستان در آنجا قرار دارد.
بر اساس اسناد و مدارک و همین طور سفرنامه پیترو دلاواله، تاریخچه کاخ گلستان را به دوران شاه عباس صفوی نسبت می‌دهند؛ هرچند مهم‌ترین دوره تاریخی این کاخ به عصر آقا محمد خان قاجار مربوط می‌شود. وی پس از غلبه بر لطفعلی خان زند، در سال ۱۲۱۰ هجری قمری تاج‌گذاری و تهران را به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد که همین موضوع اهمیتی دوچندان به ارگ سلطنتی گلستان داد.
ناصرالدین شاه قاجار نیز در این کاخ تاج‌گذاری کرد و اولین پادشاه ایران بود که سفری به اروپا داشت. همین امر باعث شد کاخ گلستان تحت‌تاثیر معماری اروپایی دستخوش تغییرات زیادی شود و شکل متفاوتی به خود بگیرد. در زمان قاجار، این مجموعه به‌عنوان محلی برای حکم‌رانی و اقامتگاه سلطنتی و همین طور تعلیم هنرمندان و معماران بود و از همین رو کاخ یادشده در قرن ۱۹ مرکز مهمی برای تولید هنر محسوب می‌شد.
در زمان حکومت مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمد شاه قاجار هیچ تغییر خاصی در این ارگ سلطنتی اتفاق نیفتاد؛ اما اهمیت این دوره به‌دلیل رخدادهای تاریخی مهمی همچون انقلاب مشروطه و تاثیرات آن است. کاخ گلستان در عصر پهلوی اول و پهلوی دوم نیز تغییراتی را به خود دید.
محوطه کاخ گلستان با دار و درخت و استخر
با این اوصاف می‌توان قدمت کاخ گلستان را بیش از چهار قرن دانست که هنوز هم از مجموعه‌های تاریخی منحصربه‌فرد ایران به شمار می‌رود و به‌دلیل وقوع اتفاقات مهم در آن، سندی باارزش از مهم‌ترین بخش تاریخ ایران است. این کاخ در حال حاضر همانند عضوی نامتجانس در معماری از هم گسیخته شهر تهران است که اطرافش را ساخت‌وسازهای بی‌هویت و جدید احاطه کرده‌اند.
تکیه دولت
تکیه دولت به فرمان ناصرالدین شاه در سال ۱۲۸۴ هجری قمری با هزینه‌ای بالغ بر ۳۰۰ هزار تومان ساخته شد که کار ساخت آن حدود پنج سال طول کشید. این تکیه که در ضلع جنوب شرقی کاخ گلستان و جنوب غرب شمس العماره ساخته شده بود، از نظر معماری با تمام تکیه‌های تهران آن روزگار تفاوت داشت.
برخی محققان، معماری تکیه دولت را برگرفته از آمفی‌تئاترها و تماشاخانه‌های غربی و برخی نیز آن را به تقلید از طرح کاروان‌سراها و تکایا و میدان‌های ایران می‌دانند.
نمای بیرونی تکیه دولت به‌شکل منشوری هشت ضلعی بود که در داخل به‌صورت یک استوانه بود. این تکیه سه ورودی برای آقایان، بانوان و پادشاه داشت.
پس از مشروطه و تحت‌تاثیر فرهنگ غرب و ظهور نمایش‌های جدید در ایران، تکیه دولت رونق و ارزش خود را از دست داد. تکیه مذکور به‌عنوان بزرگ‌ترین نمایش‌خانه کشور محسوب می‌شد که سال‌ها متروکه ماند، تا اینکه در سال ۱۳۲۵ برای ساخت یک شعبه بانک ملی تخریب شد.
عمارت خروجی
عمارت بزرگی در ضلع شمالی شمس العماره وجود داشت که عمارت خروجی نامیده می‌شد و باغ گلستان را به دو قسمت تقسیم می‌کرد. کار ساخت این عمارت از زمان آقا محمدخان تا فتحعلی شاه طول کشید و از اتاق موزه، صندوق‌خانه تالار آینه گلستان و رخت‌دارخانه سلطنتی تشکیل می‌شد. در دوره ناصرالدین شاه با هدف ساخت موزه‌ای شبیه به کشورهای اروپایی، این عمارت تخریب شد؛ هرچند بعدها استخر بزرگی به‌جای آن احداث شد که در اوایل سلطنت پهلوی اول به شکل فضای سبز درآمد.
به باور برخی کارشناسان، نام کاخ گلستان از تالار گلستان همین عمارت گرفته شده است که به‌تدریج به کل مجموعه اطلاق شد.
اندرون و خوابگاه ناصری
ناصرالدین شاه تغییرات زیادی در مجموعه گلستان ایجاد کرد که یکی از آن‌ها گسترش عمارت اندرون بود. این بنا از روی کاخ دولمه باغچه سلطان عثمانی ساخته و به خوابگاه ناصری معروف شد. در زمان پهلوی اول برای از بین بردن این نشانه شهوت‌رانی، آن را تخریب کردند تا محلی برای ساخت ساختمان‌های وزارت دارایی باشد.
معماری کاخ گلستان
کاخ گلستان از یک مجموعه تاریخی تشکیل شده است که شامل چندین کاخ و تالار سلطنتی در یک باغ می‌شود. معماری این مجموعه با معماری ایرانی آغاز شد و سپس مراودات تجاری، سیاسی و فرهنگی با کشورهای اروپایی منجر به تغییر و تحولاتی مبتنی بر معماری نئوکلاسیک اروپا شد. به همین دلیل امروزه شاهد تلفیق سبک معماری ایرانی و اروپایی هستیم که نگاه هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.
یکی از بهترین نمونه‌های کاشیکاری را می‌توانید در کاخ گلستان مشاهده کنید که با مضامین مختلفی همچون اساطیری، شکار و شکارگاه، بزم، عاشقانه، رزم و نبرد، منظره، بناهای تاریخی، پادشاهان، درباریان و کارگزاران حکومتی، مذهبی و... هستند. در این کاشی‌کاری‌ها نیز تاثیر گسترش ارتباط با دنیای غرب و حمایت از هنر مشهود است. حجم نمایی، سایه روشن کاری و طبیعت‌گرایی که از مشخصه‌های بارز نقاشی غربی به حساب می‌آیند، در کنار شیوه‌های سنتی تصویرسازی ایرانی استفاده شده‌اند.
کاشیکاری هفت رنگ و زیبای کاخ گلستان
این تنها نمای بیرونی ساختمان‌های کاخ گلستان نیست که با کاشی‌کاری‌های زیبا باعث حیرت‌تان می‌شود، وقتی وارد این بناها می‌شود، آینه‌کاری‌های چشم‌نواز هوش از سرتان می‌برد؛ به‌خصوص در تالار آینه که تزیینات آن بیش از هفت سال طول کشیده است.
تزیینات طلاکاری روی سنگ هم بخش دیگری از جذابیت شمس العماره و تخت مرمر را تشکیل می‌دهند که در دوران قاجار رواج داشته است. در این تزیینات از ورق فلزی استفاده شده است که مهارت هنرمندان طلاکوب آن روزگار را نشان می‌دهد. استفاده از طلا در تزیینات معماری کاخ گلستان و توجه به دوام آن، ارزش این مجموعه را دو چندان می‌کند. در ادامه به معرفی بخش‌های مختلف کاخ گلستان می‌پردازیم.
شمس العماره
شاید بتوان گل سرسبد مجموعه گلستان را شمس‌العماره دانست؛ بنایی مرتفع که از شاخص‌ترین جاذبه‌های آن است و روزگاری نماد پایتخت محسوب می‌شود. ناصرالدین شاه در سفرهای اروپایی‌اش عاشق آسمان‌خراش‌های آن‌ها شد و از همین رو دستور ساخت این بنا را داد تا بتواند به‌همراه زنانش به بالای آن برود و چشم‌انداز تهران و اطرافش را تماشا کند.
این بنای پنج طبقه در سال ۱۲۸۴ ساخته شد که با ارتفاع ۳۵ متر بلندترین ساختمان زمان خود بود. برای اولین بار در ساخت شمس العماره از فلز استفاده شد که تحول مهمی در ساختمان‌سازی ایران به شمار می‌رفت. علاوه بر نمای باشکوه و زیبای شمس‌العماره، تزیینات داخلی آن از آینه‌کاری و نقاشی تا گچ‌بری باعث شگفتی هر بیننده‌ای می‌شود.
تخت مرمر کاخ گلستان
ایوان تخت مرمر یا ایوان دارالاماره یا دیوانخانه، قدیمی‌ترین بنای تاریخی کاخ گلستان از دوران کریم خان زند است که با تزیینات زیبای گچ‌بری، خاتم‌کاری، سنگ‌تراشی، منبت، مشبک و آینه‌کاری همچون نگینی در دل این مجموعه می‌درخشد.
ایوان تخت مرمر، قدیمی‌ترین بنای کاخ گلستان است
زیباترین بخش ایوان، تخت مرمری است که به دستور فتحعلی شاه ساخته شد. او در سال ۱۲۲۱ هجری قمری به سنگ‌تراشان اصفهانی دستور ساخت تختی از سنگ مرمر زرد یزد را داد که شامل ۶۵ قطعه مرمر بزرگ و کوچک می‌شد. طراحی تخت به‌شکلی است که تخت حضرت سلیمان را در ذهن تداعی می‌کند که روی دوش سه دیو و ۶ فرشته یا انسان قرار دارد. علاوه بر یک اژدها و دو شیر، ابیاتی از ملک الشعراء در ستایش فتحعلی شاه نیز روی این تخت مرمر حجاری شده است.
علاوه بر بناهای مختلفی که در مجموعه گلستان خودنمایی می‌کنند، تعداد زیادی درخت و استخر و فواره نیز در اطراف این سازه‌ها به چشم می‌خورد که فضای مناسبی برای قدم‌زدن و عکاسی به حساب می‌آید. در واقع، کاشی‌کاری‌های رنگارنگ و چشم‌انداز زیبای هر یک از ساختمان‌ها ارزش گشت‌وگذار در محوطه کاخ گلستان را دارند.
موزه نگارخانه
بخش دیگری از حوضخانه تالار سلام به موزه نگارخانه اختصاص دارد که شامل تابلوهای نقاشی ایرانی دوره قاجار است. این موزه شامل دو بخش می‌شود: در بخش جنوبی، پرده‌های نقاشی دوران قاجار به نمایش گذاشته شده است که آثار هنرمندانی همچون میرزا بابا نقاشباشی شیرازی، اسماعیل جلایر، ابوالحسن ثانی علی اکبر خان مزین الدوله و... در میان آن‌ها خودنمایی می‌کند. بخش شمالی نیز برای نمایش آثار نقاشان متاخر دوره قاجار نظیر محمود خان صبا، کمال الملک، مصورالملک و آقا میرزا موسی انتخاب شده است. این دو بخش در سال ۱۳۷۴ به یک بخش تبدیل و در سال ۱۳۷۶ به‌عنوان موزه نگارخانه آغاز به کار کرد.
تالاری بزرگ با دیوار آینه کاری و پرده های خردلی
تالار آینه یکی از تالارهای مشهور کاخ گلستان است که درست کنار تالار سلام قرار دارد. بخش اعظمی از شهرت این تالار به نقاشی معروف کمال‌الملک از تالار آینه و ناصرالدین شاه مربوط می‌شود که تکمیل آن پنج سال طول کشید. نکته جالب این نقاشی، وسعت تالار است که در مقایسه با تالار واقعی، بسیار بزرگ‌تر به نظر می‌رسد و همین موضوع هنر نقاش در عظمت‌بخشی به تالار را نشان می‌دهد.
انتهای پیام/
نظر شما