گروه بین الملل ایسکانیوز - در سال ۱۹۶۳ میلادی، ادوارد آر مورو، یکی از گویندگانی که مدیر آژانس اطلاعاتی آمریکا در دولت کندی بود، دیپلماسی عمومی را نه تنها تعامل با دولت های خارجی بلکه اساسا تعامل با افراد غیر دولتی و سازمان‌ها تعریف کرد. تفاوت معنایی زیادی بین تبلیغات و واژه دیپلماسی عمومی وجود دارد. تبلیغات ساده اغلب بی اعتبار هستند و نتیجه‌ی مطلوبی که از دیپلماسی عمومی میتوان گرفت معکوس آن است. این واژه فراتر از تبلیغات است و صرفا رقابت در زمینه روابط عمومی نمی‌باشد. انتقال اطلاعات و ارایه یک تصویر مثبت، بخشی از دیپلماسی عمومی است که با روابط دراز مدت سر و کار دارد. روابطی که محیط قدرتمندی برای سیاست‌های دولت‌ها به وجود می‌آورد.

یادداشت امیر فواد محسنی | دیپلماسی شهری، ظرفیت گم شده دولت‌ها

ترکیب اطلاعات مستقیم دولتی با روابط فرهنگی دراز مدات، از ابعاد سه گانه دیپلماسی عمومی متفاوت است که هر سه این موارد مهم هستند. اولین بعد این موضوع روابط روزمره است که با ابعاد سیاست گذاری خارجی و داخلی سرو کار دارد. بعد از اخذ تصمیمات، مقامات کشورها در مردم سالاری مدرن، معمولا بخشی از توجه خود را به نحوه بیان آن ها به مطبوعات معطوف می سازند. اما آن ها اساسا بر مطبوعات داخلی متمرکز می شوند. پرداختن به مطبوعات خارجی و تهیه خوراک رسانه ای با برد بین المللی باید هدف مهم تری برای مرحله اول دیپلماسی عمومی تلقی شود. کاری که عربستان صعودی طی ۲۰ سال انجام داد و با تصویر سازی رسانه ای (با استفاده از ابزار رسانه ها و مطبوعات جریان ساز بین المللی) موفق شد تصویر خاکستری دو دهه قبل این کشور را اکنون به کشوری رنگارنگ و با ظرفیت‌های بالا در زمینه‌های گردشگری، سرمایه گذاری، ورزشی و هوشمند سازی تبدیل کند. این فرآیند تصویر سازی و جلب اعتماد جهانیان، به واسطه دیپلماسی عمومی موفق صورت گرفت.

دومین بعد دیپلماسی عمومی، ارتباطات راهبردی است که به یک مجموعه موضوعات ساده نظیر آنچه که در رقابت‌های سیاسی و تبلیغاتی صورت می‌گیرد، می‌پردازد. این موج، رویدادهای نمادین و ارتباطاتی را برای سال آینده طراحی می‌کند تا از این طریق موضوعات اصلی و محوری را تقویت کرده و یا یک سیاست دولتی ویژه را پیش ببرد.

سومین بعد دیپلماسی عمومی، توسعه روابط پایدار و دراز مدت با افراد کلیدی از طریق تبادل بورس تحصیلی و دانشجویی و روابط دانشگاهی (دیپلماسی علمی)، دوره‌های آموزشی، دیپلماسی شهری، دیپلماسی سلامت، نشست‌ها و اجلاس‌های هم اندیشی، نمایشگاه های عمومی و تخصصی، میزبانی از مسابقات ورزشی بین‌المللی مثل جام جهانی (دیپلماسی ورزشی) و دسترسی به شبکه های رسانه ای است.

هر یک از این سه بعد دیپلماسی عمومی، نقش مکملی و مهمی را در ایجاد یک تصویر جذاب از کشور ایفا می‌کنند که می‌توان چشم اندازهای آن کشور را برای کسب نتایج مطلوب بهبود دهد. باید توجه داشته باشیم که گاهی حتی بهترین تبلیغات نیز نمی تواند کالایی را مورد پسند عموم قرار دهد که منجر به فروش شود. سیاست‌های خودخواهانه و غیر واقعی نه تنها موجب ایجاد قدرت نرم نمی‌شود، بلکه مانع شکل گیری آن هم می‌شوند. به خاطر این است که مسولینی که سکان دیپلماسی عمومی را در دست دارند یا می خواهند از آن بهترین بهره را ببرند، می بایست با اصول و ظرافت‌های آن آشنا باشند.

قدرت نرم هر کشور اساسا متکی بر سه منبع است، اول فرهنگ آن کشور (در صورتی که برای دیگران جذاب باشد)؛ دوم ارزش‌های سیاسی آن کشور (وقتی در مطابق با انتظارات داخل و خارج از کشور باشد) و سوم سیاست‌های خارجی آن (در صورتی که قانونی بوده و دارای اقتدار اخلاقی باشد). اکنون دولت ها برای کسب اعتبار و به منظور نفوذ قدرت نرم خود، نه تنها با سایر دولت ها بلکه با طیف وسیعی از موارد مانند رسانه‌های خبری، تشکل‌ها، سازمان غیر دولتی مردم نهاد (NGO)، انجمن‌های بین‌المللی، سازمان‌های بین دولتی و شبکه‌های علمی نیز رقابت می کنند. به نوعی سیاست، به صحنه ی رقابت برای کسب اعتبار و تقویت قدرت نرم تبدیل شده است.

دیپلماسی عمومی دلیل دیگری برای اقدام کشورها به پخش فرا مرزی است.  خلق نگرشی مطلوب به سیاست‌های دولت‌ها در میان مخاطبان خارجی. موضوعی که دیگر در قلمرو اختصاصی دیپلماسی عمومی قرار دارد. جایی که نگرش‌ها می توانند برخی اوقات از واقعیت ها مهم تر باشند. چرا که اگر مردم جامعه ای، چیزی را درست بپندارند، به لحاظ سیاسی عمدتا در حکم آن است که حقیقتا درست باشد. پیامدهای عملی یک ابتکار سیاسی خاص، بر شیوه ی ادراک موضوعات و سیاست های اتخاذی از جانب هر دو گروه عامه داخلی و خارجی متکی است. بدیهی است که این ادراک تا حدودی به شیوه تصویر سازی توسط رسانه های ارتباطی (به ویژه شبکه‌های اجتماعی رسمی و غیر رسمی)، بستگی دارد که منجر به پیش داوری می‌شوند.

در اجرای دیپلماسی عمومی موفق و موثر، باید به درستی درک کنیم و مراقب باشیم که آنچه گفته می‌شود مهم نیست، بلکه آنچه در نهایت تعیین کننده تر خواهد بود، چیزی است که دیگران می‌شنوند و تصویر می‌کنند.

در یادداشت‌های بعدی به طراحی، برنامه ریزی و عملیات‌های جریان سازِ کشورهای مختلف در زمینه دیپلماسی عمومی با استفاده از ابزار رسانه اشاره خواهیم داشت.

*دانشجوی دکتری علوم ارتباطات و مدرس دانشگاه