سمیرا افتخاری روانشناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز به تاثیر آرایش بر اعتماد به نفس بانوان اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل تمایل افراد به مصرف لوازم آرایش بالا بردن اعتماد به نفس‌شان است و ریشه در تربیت، گذشته و فرهنگ خانوادگی افراد دارد.
بیشتر بخوانید
ایران دومین مصرف کننده لوازم آرایشی در خاورمیانه / کدام برندها حاوی فلزات سنگین هستند؟
افتخاری با اشاره به مصرف زیاد لوازم آرایشی در کشورمان عنوان کرد: یکی از حوزه هایی که در ایران با بحث مصرف گرایی با آن رو به رو هستیم حوزه مصرف لوازم آرایشی است که با در نظر گرفتن آمارهای موجود می‌توان گفت ایران رتبه هفتم مصرف لوازم آرایشی در سطح جهان را به خود اختصاص داده که این آمار بسیار نگران کننده است. بخشی از نگرانی ما در این زمینه بحث نامرغوب بودن لوازم مورد استفاده و تقلبی بودن است و نکته دیگر اینکه نظارت مناسب وجود ندارد، به طوری که این ابزار جاهای مختلف مانند حاشیه خیابان، واگن‌های مترو و غیره به فروش می‌رسد.
پایین آمدن سن مصرف لوازم آرایشی
وی افزود: موضوع دیگری که این نگرانی‌ها را تشدید می‌کند پایین آمدن سن مصرف لوازم آرایشی است که ما این مصرف را در گروه‌های سنی بسیار پایین برای مثال کودکان هشت یا ۹ ساله می‌بینیم.
افتخاری با بیان نمونه‌هایی از وجود رفتار آرایشی در فرهنگ ایرانی اظهار کرد: با در نظرگرفتن اشعار، روایت‌ها و داستان‌های بر جای مانده از گذشتگان متوجه می‌شویم در گذشته و در فرهنگ ما استفاده از لوازم آرایشی وجود داشته است، برای مثال تصاویری که در نگارگری‌ها روی سفال‌ها می‌بینیم حاکی از این است که استفاده از لوازم آرایشی مثل سرمه و حنا در کشور رایج بوده پس ما با بحث ناشناخته‌ای روبه رو نیستیم اما مسئله نگران کننده این است که این مصرف در گذشته شامل یک سری ویژگی‌های آرایشی خاص متناسب با فرهنگ بوده که بسیار ساده و جزئی بوده‌اند.
وی افزود: بحث نگران کننده در حال حاضر تغییر در سلیقه‌های مصرف است، یعنی مواجهه ما با سلایق مختلف که باعث شده مصرف شکل‌های مختلف و متعدد به خود بگیرد برای مثال ما در گذشته چشم سیاه را داشتیم ولی در حال حاضر چشم‌های رنگی در دنیا مورد توجه و تأیید قرار گرفته و شاهد استفاده از لنزها هستیم که می‌توانند آسیب‌زا باشند.
نقش رسانه‌ها در افزایش استفاده از لوازم آرایشی
روانشناس در بیان علل گرایش به مصرف لوازم آرایشی گفت: در بررسی علل استفاده زیاد از لوازم آرایشی به مسائل متعددی می‌توان اشاره کرد، بر اساس تحقیقات صورت گرفته نقش رسانه‌ها به هیچ وجه قابل انکار نیست و باتوجه به نظریه یادگیری مشاهده‌ای، ما بر اساس مشاهدات و رفتارهایی که از افراد می‌بینیم الگوبرداری می‌کنیم و رفتارهای آنان را تکرار می‌کنیم.
وی افزود: موضوع بعدی از دیدگاه روانشناختی، بحث توجه و شرطی سازی است که درواقع گرفتن تایید و توجه سایرین باعث افزایش مصرف لوازم آرایشی در کشور ما شده است. نکته بعدی قابل اشاره تاثیرات روانی است که در افراد مشاهده شده و به سبب داشتن تصور زیبا نبودن به نوعی قصد هم‌نوا شدن با زیبایی ها و ویژگی‌های ظاهری مورد قبول یک اجتماع را دارند که این هم تاثیر به‌سزایی در مصرف لوازم آرایشی دارد.
برخی نمی‌توانند بدون آرایش از منزل خارج شوند
افتخاری در ادامه گفت: گاهی پیش می‌آید که برخی از مراجعین نمی‌توانند بدون آرایش از منزل خارج شوند، این یک بخشی است که تاثیر شگرفی بر مصرف لوازم آرایشی دارد و آن‌هم برگرفته از علت‌های اجتماعی است که برای مثال شامل برقراری ارتباط با دیگران و تایید گرفتن از افراد بر اساس ظاهر است.
وی با اشاره به تاثیر رفتارها درسطح جامعه گفت: در این رابطه ما با مسئله‌ای روبه رو هستیم تحت عنوان ظاهر آراسته که بعضاً در آگهی‌های اشتغال با آن مواجه هستیم، برای مثال گفته می‌شود به فردی با ظاهری آراسته نیازمندیم، این شرایط به نوعی تایید اجتماعی را ایجاد می‌کند و در عمل فرد آرایش می‌کند تا اعتماد به نفس داشته باشه و جامعه او را تایید کند.
وی افزود: در نگاهی دیگر بخشی از علت‌ها می‌تواند علت‌های فردی باشد، برای نمونه فرد آرایش می‌کند تا هویتی را برای خود کسب کند و بخواهد معرفی جدیدی از ویژگی‌های ظاهری‌اش داشته باشد، حالا باتوجه به اینکه برای جنسیت زن هویت بدنی بسیار نقش مهمی دارد و رسانه‌ها هم این نقش پررنگ را پررنگ تر از گذشته کرده‌اند، به نوعی استفاده از لوازم آرایشی تبدیل به مجالی شده برای اینکه خانم‌ها بیشتر و بهتر دیده شوند.
تلاش برای بروز بودن
افتخاری به تلاش فرد برای تفاوت داشتن با خانواده پرداخت و گفت: دیگر علت‌ها هم علت‌هایی مبنی بر این مسئله است که فرد تلاش می‌کند از والدین سنتی خود فاصله بگیرد و می‌خواهد رفتارهای متفاوت و جدیدی نسبت به والد خود داشته باشد و در ظاهرهم می‌خواهد زشتی‌های ظاهری‌اش را بپوشاند پس از لوازم آرایشی مصرف می‌کند.
روانشناس برای بیان راهکارهایی که منجر به کاهش مصرف لوازم آرایشی بانوان شود به عوامل متعددی اشاره کرد و گفت: اشاره شد که یکی از دلایل تمایل افراد به مصرف لوازم آرایش بالا بردن اعتماد به نفس‌شان است و ریشه در تربیت، گذشته و فرهنگ خانوادگی افراد دارد.
به دنبال ریشه‌ها در کودکی بگردید
وی افزود: اینجا بحث ایجاد طرحواره‌ها و شاکله‌های ذهنی هر فرد در زندگی مطرح است، برای نمونه یکی از این طرحواره‌ها که در سنین کودکی و نوجوانی در افراد ایجاد می‌شود طرحواره نقص و شرم نام دارد و از طریق آن، احساس ارزشمندی و کامل بودن و دریافت توجه نامشروط باید در سنین مذکور به صورت کامل و سالم پاسخ بگیرد و اگر این اتفاق نیافتد، فرد در بزرگسالی به دنبال دریافت این احساس است و به نوعی دنبال سرپوش گذاشتن بر نقص و شرم خود می‌گردد. یکی از این سرپوش‌ها درجنس بانوان آرایش کردن است و بر روی ویژگی‌های ناقص خود مثل نازیبا بودن از این طریق سرپوش می‌گذارد.
افتخاری به بیان چند عملکرد مختص درمانگرها اشاره کرد و گفت: بخش اولیه‌ای که ما می‌توانیم به عنوان یک درمانگر و روانشناس کمک کننده باشیم، بخش پیشگیری است که شامل آموزش فرزندپروری برای والدین می‌شود تا بتوانند کودکانشان را به نوعی تربیت کنند که به نیاز ارزشمندی آن‌ها پاسخ مناسب داده شود؛ یعنی والدین باید فرزندانی را تربیت کنند که احساس کافی بودن داشته باشند.
درمانگر تاکید کرد: کودکان نباید با عبارت‌هایی مثل تو چقدر زیبایی، چه لباس قشنگی پوشیدی، چه موهای زیبایی وغیره مورد نوازش کلامی ما قرار بگیرند. این نوازش کلامی ما باید به شیوه‌ای باشد که توانمندی‌های آن کودک را مورد توجه قرار بدهد. جمله‌هایی همچون چقدر خوشحالم که تو را می‌بینیم، تو چقدر با ارزش هستی، تو چقدر دوست داشتنی هستی وغیره جملات مناسبی هستند. حتی نباید کودک را باهوش خطاب کنیم.
وی افزود یکی دیگر از مسائلی که در این سنین بسیار اهمیت دارد مقایسه نکردن ظاهر کودکان با یکدیگر است. اینکه من به عنوان یک بزرگسال، زیبایی‌های ظاهری یک کودک را به صورت غیرمستقیم در یک گروه با دیگران مقایسه کنم، قطعا نتیجه‌ای غیر از تغییر باقی کودکان و تلاش آن‌ها برای رسیدن به شرایط کودک مورد تحسین ظاهری واقع شده را نخواهد داشت. در واقع فرد این نقص و شرم را از کودکی در ذهن خود دارد و چه بسا از کودکی بخواهد با ویژگی‌های یک کودک پرخاشگر یا حسود جلوه کند و در بزرگسالی با ویژگی هایی مبنی بر تلاش برای تغییر چهره و نزدیک شدن به اینکه از طریق ظاهرش بخواهد توجه لازم را بگیرد نمود پیدا کند.
افتخاری گفت: بخش دیگری که مربوط به درمان تخصصی و کار اصلی درمانگر و مربوط به زمان بزرگسالی و بعد از رخ دادن فرایند ایجاد طرحواره است، مواجه کردن فرد از طریق روش های رفتاری است. به نحوی که فرد تجربه کند با کمتر آرایش کردن و خارج شدن از منزل قرار نیست هیچ اتفاقی بیافتد و این در مورد افرادی است که نمی‌توانند بدون آرایش از منزل خارج شوند.
آرایش می‌کنند تا اضطرابشان کم شود
وی افزود: گاهی مصرف کنندگان با رفتارهای آرایشی می‌خواهند بر اضطراب خود سرپوش بگذارند و مواجه کردن آن‌ها با این شرایط که کم آرایش کردن یا آرایش نکردن قرار نیست آسیبی را متوجه آنان کند به علاوه راهکارهای کاهش اضطراب تا حد زیادی از شدت این مشکل را حل می‌کند.
افتخاری با اشاره به بحث خودآگاهی عنوان کرد: یکی از مسائلی که در زمینه استفاده از لوازم آرایشی، گرایش به مصرف موادمخدر و ارتباطات سالم و ناسالم مورد تاکید قرار می‌گیرد، بحث خودآگاهی و شناخت ویژگی‌های فردی و انتخاب ارزش‌های زندگی است. نوجوان بخشی از ارزش‌های زندگی‌اش را در خانواده کسب می‌کند که شامل باورهایی است که برای خانواده فرد ارزش تلقی شده است. وقتی در یک خانواده داشتن ظاهر زیبا ارزش نباشد یا در گروه دوستان ارزش‌ها به شیوه منطقی و با آگاهی کامل انتخاب شوند، ما شاهد استفاده از ارزش‌های کاذب در دریافت تایید از دیگران نیستیم. نکته دیگر این است که متاسفانه ما با نوجوانانی رو به رو هستیم که تایید دیگران به ارزش را با انجام رفتارهای پرخطر دریافت می‌کنند.
وی افزود: دریافت توجه برای افراد خوشایند است و چه بسا این توجه با ویژگی‌های منفی همراه باشد، برای مثال در گروه پسرهای هم‌سن و سال شروع زود هنگام روابط خارج از چهارچوب و روابط جنسی به نوعی ارزش محسوب می‌شود اما وقتی در خانواده و در زمان کودکی، خودآگاهی و مهارت زندگی و ارزش گذاری به شیوه سالم انجام شده باشد ما با چنین موضوع خاص و نگران کننده ای روبه رو نخواهیم بود و یا حداقل کمتر روبه رو می‌شویم.
روانشناس راهکارهای پیشگیرانه را در حل مسئله مصرف لوازم آرایشی موثر دانست و گفت: در زمینه مداخلات روانشناختی بهتر است مداخله پیشگیرانه باشد.
وی در ادامه گفت: بعد از خودآگاهی جسمی، خودآگاهی روانشناختی مطرح می‌شود، اینکه من به عنوان یک بزرگسال به کودکم این آگاهی را بدهم که تو علاوه بر جسم و ویژگی‌های ظاهری که داری می‌توانی ویژگی‌های رفتاری خلقی و روانشناختی‌ای داشته باشی که بر آن اساس مورد توجه و پذیرش و دوست داشته شدن قرار بگیری .
کارآموز خبرنگاری: الهه مزید
انتهای پیام/
نظر شما