به گزارش خبرنگار فرهنگی ایسکانیوز، کرمانشاه شهر پر ماجرایی که بیشتر ماجراهایش فراموش شده اند اما هنوز هم ردپایشان را می توان در کرمانشاه و در آثار و بناهای تاریخی شهر دید. یکی از این آثار و بناها که حرف های فراوانی برای گفتن دارد تکیه معاون الملک است. تکیه ای که هر گوشه از آن دنیای متفاوتی را نشان داده و هر بیننده ای را انگشت به دهان می کند.

تاریخچه

در سال ۱۲۷۰ شمسی، زمانی که تکیه ها کم کم در کرمانشاه ساخته و محبوب شدند، چهار برادر به نام های حسین خان معین الرعایا، کبرخان معاون لشکر، حسن خان معاون الملک و شیخ علی عسکر( اصغر معین) زمینی که در محله آبشوران کرمانشاه قرار داشت را از فردی به نام حشمت السلطان دولتشاهی خریده و بخشی از آن را برای ساخت تکیه ای در نظر گرفتند که بعدها به حسینیه وکیل الرعایا مشهور شد.

حسین خان معین الرعایا با هدف ساخت حسینیه، زینبیه و عباسیه در این زمین، اصغر معمار را برای ساخت بنا انتخاب کرد و معمار هم پس از مدتی تلاش در نهایت در سال ۱۲۸۲ شمسی توانست کار ساخت و ساز حسنیه را به پایان برساند. حسینیه کاربری فراوانی داشت، از عزاداری گرفته تا حل و فصل اختلافات. حتی مشروطه خواهان نیز جلسات خود را در این حسینیه برگزار می کردند که همین امر باعث شد تا در سال ۱۲۸۷ ظهیر الملک دستور توپ باران حسنیه را صادر کند و پس از آن منزل مسکونی حسین الرعایا هم نابود شد و خود او را نیز ترور کردند.

 در پی به آتش کشیده شدن حسینیه، این بنا متروکه ماند تا این که سال بعد( ۱۲۸۸ )، برادران معین الرعایا تاب سکوت تکیه را نداشته و دست به بازسازی و مرمت تکیه زدند. با این که معین الرعایا تکیه را بازسازی و مجددا سرپا کرد اما بیشتر بازسازی ها در سال ۱۳۲۰شمس توسط میرزا حسن خان معاون الملک و به کمک حسین نقاش تهرانی، استاد محمد بنا، سید ابولقاسم مانی، حسن تهرانی و حسین کاشی پز تهرانی میناچی انجام شد.

حدود ۶ سال بعد از این بازسازی ها، میرزا حسن خان ساختمان های مجاور حسینیه را خریده و با تبدیلشان به زینبیه و عباسیه آن ها را بخشی از تکیه معاون الملک کرد. از اواخر عمر میرزا حسن خان که وضع مالی وی با تغییر حکومت از قاجار به پهلوی همراه بود، بازسازی و مرمت تکیه کم کم دشوار و بنا کم کم روند ویرانی را طی می کرد تا اینکه سید محمد میبدی و آقا شیخ محمد هادی جلیلی چاره کار را در اجاره دادن عباسیه دیدند. پیشنهاد این دو فرد پذیرفته شد و بخش عباسیه حدود ۳۰ سال به اجاره مدرسه علوم اسلامی درآمد و عواید آن برای مرمت تکیه استفاده شد. پس از آن این تکیه به تملک اداره فرهنگ و هنر در آمد و در سال ۱۳۵۴ به ثبت ملی رسید.

عمارت تکیه معاون‌الملک شش متر از سطح زمین پایین‌تر است و بعد از ورود از درب اصلی که در خیابان حداد عادل قرار دارد، باید ۱۷ پله را طی می‌کنید تا وارد صحن ورودی مجموعه شوید. اکنون می‌توانید وارد مجموعه اصلی شوید که از سه بخش تشکیل شده و به‌ترتیب شامل حسینیه، زینبیه در مرکز و در آخر عباسیه است.

مجموعه‌ی تکیه معاون‌الملک سه درب ورودی دارد که درب ورودی اصلی به خیابان حداد عادل، درب شمالی به کوچه معاون‌الملک و درب جنوبی به کوچه ایلخانی مشرف است. کاربرد درب‌های متعدد در این مجموعه در قدیم برای برگزاری بهتر مراسم مذهبی، ورود دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری و جلوگیری از تداخل آن‌ها با یکدیگر بوده است. هم‌اکنون دو درب شمالی و جنوبی مجموعه بسته است و ورود و خروج بازدیدکنندگان از درب اصلی صورت می‌گیرد.

تکیه معاون‌الملک بخش زیادی از شهرتش را مدیون کاشی‌کاری منحصربه‌فرد و استثنائی است که صاحب‌نظران آن را کم‌نظیر و در مواردی بی‌نظیر خوانده‌اند. کاشی‌های زیبای این مجموعه، جلوه‌ای بی‌مانند از پیوند معماری و کاشی‌کاری است. غنای تصویری در کاشی‌های به کار رفته، تنوع رنگ‌های آن‌ها و تنوع در نوع ساخت و ابعاد کاشی‌ها، تکیه معاون‌الملک را به یکی از نفیس‌ترین و تماشایی‌ترین بناهای به یادگار مانده از دوران قاجار و از ارزشمندترین دیدنی های استان کرمانشاه تبدیل کرده است.

به باور عده‌ای، این کاشی‌های کم‌نظیر که از رنگ‌های صددرصد طبیعی در ساخت آن‌ها استفاده شده است، بیانگر ارزش هنری تکیه معاون‌الملک هستند. اما باید گفت معماری زیبا و قابل تحسین بنا را نمی‌توان نادیده گرفت. این بنا قطعه‌های گمشده‌ی هویت ایرانی را در غالب تصاویر و نگاره‌هایی به هم گره می‌زند و سپس به نسل‌های حال و آینده می‌شناساند.

بانی این مکان یعنی مرحوم حسن خان معینی در آن زمان با هزینه‌ی شخصی خود، هنرمندان سرآمد و بنامی را گرد هم آورد تا به این شیوه هنر ایرانی اسلامی را ماندگار کنند؛ هنرمندانی چون استاد محمد بنا، حاج حسن کاشی‌پز تهرانی، سید ابوالقاسم مانی، حسن تهرانی و حسین خطاط.

از نظر موضوعی می‌توان گفت بیشترین حجم این نگاره‌ها را واقعه‌ی عاشورا و حوادث مربوط به آن، روایت‌های مذهبی، قصص قرآنی و داستان‌های ملی و حماسی ایرانی تشکیل داده است. کاشی‌های تکیه بر اساس تکنیک و اجرا به دو گروه کاشی‌های برجسته و کاشی‌های هفت رنگ تقسیم می‌شوند. علاوه بر کاشی‌های نصب شده بر دیوارها، کاشی‌هایی داخل انبارهای تکیه نگهداری می‌شود که اشعار محتشم کاشانی با خط سفید بر زمینه‌ی آبی روی آن‌ها نگاشته شده و مکمل کاشی‌های حسینه است که اکنون جای آن‌ها خالی است.

تکیه معاون الملک

همان طور که اشاره شد این بنا بعد از صحن ورودی، از سه بخش حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده است. اکنون به توضیحی در مورد کاربرد و نگاره‌های موجود بر کاشی‌های هر یک از این بخش‌ها می‌پردازیم.

صحن ورودی

بعد از پایین رفتن از پله‌های مجموعه، فضای ورودی پیش روی شما خواهد بود. در سمت راست پله‌ها، سقاخانه را خواهید دید که به‌شکل پنج ضلعی است و با کاشی‌های زیبایی تزئین شده است که آب طلبیدن حضرت سکینه از عموی بزرگوار خود حضرت عباس (ع) را به تصویر می‌کشد.

بعد از سقاخانه، زیردالانی قرار دارد که تا سال ۱۳۷۲ راه ورودی کوچه‌ی ایلخانی به سایر کوچه‌ها بوده است. اکنون به‌عنوان مکانی برای پخت نذورات و توزیع آن کاربرد دارد. در کنار زیردالان، حمام حسن خان قرار دارد.

دو مغازه که اکنون کاربری خود را از دست داده‌اند در انتهای این ضلع قرار گرفته‌اند. طبقه‌ی فوقانی، طبق توافق بین خانواده‌ی معاون‌الملک و میراث فرهنگی به‌منظور  برپایی کلاس‌های قرائت قرآن و مراسم سوگواری ائمه اطهار و اعیاد مذهبی در اختیار خانواده مذکور قرار گرفته است.

انتهای پیام/