به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایسکانیوز، جمهوری اسلامی ایران در حدود یک دهه جنگ داخلی در سوریه در کنار مردم این کشور بود و مانع تسلط تروریست‌های داعش بر این کشور شد؛ تروریست‌هایی که حمایت‌های همه جانبه‌ای از کشورهایی مثل ترکیه، عربستان سعودی و .... دریافت می‌کردند. خود سوری‌ها و دولت این کشور بارها به حمایت‌های ایران اذعان نموده و قدردانی کرده‌اند. پس از پایان جنگ و به ثبات رسیدن اوضاع داخلی سوریه، بحث‌هایی پیرامون بازسازی این کشور آغاز شد. اگرچه خود سوری‌ها علاقمند به در اولویت قرار گرفت ایران در این زمینه هستند، اما به نظر می‌رسد که به دلایل متعدد از جمله عدم سیاستگذاری مناسب و فراهم نبودن زیرساخت‌ها تا کنون این امر محقق نشده است. این در حالی است که رقبای منطقه‌ای ایران –علیرغم تلاش همه جانبه برای سرنگونی دولت بشار اسد- در صدد استفاده از مزیت‌های اقتصادی سوریه و بهرمندی از آن برآمده‌اند. موضوعی که در گفتگو با دکتر احمد زارعان –عضو هیئت علمی دانشگاه و کارشناس ارشد مسائل منطقه- مورد بررسی قرار گرفت.

متن کامل گفتگوی ایسکانیوز با «دکتر احمد زارعان» بدین شرح است:

- علیرغم حمایت همه جانبه ترکیه از تروریست‌ها و استفاده از تمام ظرفیت‌ها برای سرنگونی دولت اسد در خلال جنگ داخلی سوریه، اردوغان در حال تلاش برای عادی سازی روابط با این کشور است. علت این مسئله را چطور تحلیل می‌کنید؟

سیاست خارجی ترکیه یک سیاست کاملا  اقتضائی است و متناسب با شرایط زمان تغییر می‌کند. اوایل قدرت‌یابی حزب عدالت و توسعه در ترکیه، داوود اوغلو که معمار سیاست خارجی ترکیه در دوران حاکمیت حزب عدالت و توسعه به شمار می‌رود سیاست «به صفر رساندن اختلافات با همسایگان» را اتخاذ کرد. بر اساس این سیاست، روابط ترکیه و سوریه به عالی‌ترین سطح خود رسید و بشار اسد و اردوغان سفرهای متعدد صمیمانه‌ای را به پایتخت‌های یکدیگر داشتند. هدف داوود اوغلو استفاده از بازار گسترده کشورهای همسایه ترکیه و کنشگری در چارچوب سیاست همسایگی بود. این سیاست جواب داد و سیل کالاهای ترکیه‌ای روانه بازارهای سوریه شد. این وضعیت ادامه داشت تا این که وقوع انقلاب‌های عربی باعث تجدید نظر اردوغان در سیاست خارجی مورد نظر داوود اوغلو شد و در نهایت بین داوود اوغلو و اردوغان فاصله افتاد.

تصور اردوغان این بود در صورت حمایت از انقلاب‌های عربی که جنبش اخوان‌المسلمین در اغلب آنها کنشگر اصلی بود، دولت‌های اخوانی روی کار خواهند آمد و با شکل‌گیری ژئوپلیتیک اخوانی در منطقه عمق راهبردی ترکیه افزایش خواهد یافت. در واقع وقوع یک تحول مثل انقلاب‌های عربی باعث چرخش استراتژیک اردوغان در سیاست خارجی شد. در شرایط کنونی که ستاره اخوان در مصر و تونس و سوریه و سایر نقاط افول کرده و آرزوی شکل‌گیری ژئوپلیتیک اخوانی به باد رفته است، اردوغان در حال یک چرخش استراتژیک دیگر در سیاست خارجی خود و ترمیم روابط ترکیه با سوریه است. ذکر این نکته ضروری است که پیش از این، ترکیه روابط خود با عربستان سعودی که در پی قتل خاشقچی تیره و تار شده بود را نیز ترمیم کرده است. حتی وارد فصل جدیدی از روابط با رژیم صهیونیستی شده است.

- از نظر شما تصمیم جدید ترکیه را تا چه حد می‌توان به روند بازسازی سوریه و بهره برداری از مزایای اقتصادی و تجاری با این کشور مرتبط دانست؟

اصلی‌ترین هدف ترکیه در این مقطع بهره‌برداری از بازار سوریه است. سوریه یک کشور جنگ‌زده است که صنعت و زیرساخت‌های اقتصادی آن نابود شده است و یک بازار وابسته به خارج دارد. اقتصادهای پس از جنگ به شدت تشنه سرمایه‌گذاری خارجی هستند تا بتوانند مرحله بازسازی را به خوبی طی کنند. این وضعیت انگیزه سایر کشورها را برای بهره‌برداری از مزیت‌های اقتصادی سوریه پسابحران افزایش داده است.

- جمهوری اسلامی ایران بر خلاف ترکیه تمام تلاش خود را برای حمایت از اسد و حفظ حکومت او به کار گرفت. به نظر شما سهم جمهوری اسلامی و استفاده از امتیازات اقتصادی و تجاری برای بازسازی سوریه متناسب حمایت‌های همه جانبه در دوران جنگ است؟

مسئولین کشور بارها در این رابطه اظهار نظر کرده‌اند و سوریه را یکی از اولویت‌ها و اهداف اصلی دیپلماسی اقتصادی معرفی کرده‌اند. با این حال هنوز با وضعیت ایده‌آل فاصله بسیار زیادی داریم. در واقع بین وزن و جایگاه اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در سوریه با وزن و جایگاه سیاسی آن فاصله زیادی وجود دارد. روابط جمهوری اسلامی ایران و سوریه در حوزه‌های سیاسی، دفاعی و امنیتی در سطح راهبردی تعریف و تثبیت شده است اما در سایر حوزه‌ها به‌ویژه حوزه اقتصادی این رابطه ضعیف و ناپایدار است. این در حالی است که طرف سوری برای ارتقای روابط اقتصادی به سطح استراتژیک اعلام آمادگی کامل کرده و حاضر است فضای لازم برای کنشگری اقتصادی را در اختیار ایران قرار دهد.

- به نظر می‌رسد که در حوزه اقتصادی، جمهوری اسلامی از سایر رقبا از جمله روسیه، ترکیه، امارات و .... عقب افتاده است. چه راهبردهای از سوی جمهوری اسلامی برای استفاده از فرصت‌های اقتصادی سوریه باید اتخاذ شود؟

دولت آقای رئیسی سیاست خارجی خود در منطقه را بر پایه سیاست همسایگی تنظیم نموده است و با توجه به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و خنثی‌سازی تحریم‌ها بر استفاده از ظرفیت‌ها و بازارهای اقتصادی کشورهای منطقه به‌ویژه کشورهای حوزه مقاومت متمرکز شده است. اما در عمل، ساختارها و کارگزارهای موجود توان و انگیزه پیشبرد این سیاست را ندارند. به نظر می‌رسد همانطور که در حوزه دفاع و امنیت نهادی مانند سپاه قدس به دلیل انگیزه بالای فرماندهان و مدافعان حرم و ساختارهای انقلابی کارآمد، فتح‌الفتوح کرد و عمق راهبردی سیاسی و امنیتی جمهوری اسلامی را توسعه داد در عرصه اقتصادی نیز به نهادی مشابه سپاه قدس نیاز داریم که در آن، کارگزاران متخصص، متعهد، دلسوز و با انگیزه از طریق ساختارهای چابک و کارآمد تمام ظرفیت‌های نظام را به کار گیرند و اهداف و منافع اقتصادی جمهوری اسلامی را محقق کنند.

انتهای پیام/