به گزارش گروه علم و فناوری باشگاه خبرنگاران دانشجویی(ایسکانیوز)؛ برای همه واضح و مبرهن است که ژاپن در فضای کنونی علمی، نیاز به مهارت بیشتری در حوزه فناوری پیشرفته دارد و محققان باید دوباره خود را در مجلات علمی معتبر جهان مطرح کنند و از این شرایط بی‌خبری در دنیای علم دربیایند.

تاکوزو آیدا، استاد دانشگاه توکیو، می‌گوید: ژاپن دیگر در شبکه‌های بین‌المللی مطالعات علمی پیشرفته حرفی برای گفتن ندارد. او که یکی از اعضای هیات ویراستاران بازبینی در مجله انجمن آمریکایی پیشرفت علوم است، می‌افزاید: تعداد پژوهشگران بازنگری ژاپنی در حدود ۶ نفر در دهه ۲۰۱۰ به یک نفر کاهش یافته است و این تعداد حتی از موسسات علمی چین و کره جنوبی هم کمتر است.

تویوتا با همکاری آژانس فضایی ژاپن خودروی ماه‌نورد می‌سازد

این در حالی است که حضور آکادمیک ژاپن در دو رشته شیمی و مواد که در گذشته دو نقطه قوت این کشور به شمار می‌رفت نیز در حال کاهش است. به گفته آژانس علم و فناوری ژاپن، کمتر از 4 درصد از کسانی که به عنوان سخنران در کنفرانس بین‌المللی انجمن تحقیقات مواد در سال 2019 دعوت شدند، ژاپنی بودند که این امر کاهش شدیدی را نسبت به سال 1996 نشان می‌دهد.

براساس تحقیقات «کلاریویت»، شرکت پژوهشی بریتانیایی، در سال ۲۰۲۲ تعداد ۵۴ محقق ژاپنی با استناد بالا (HCR) وجود داشت -یا افرادی که در دهه گذشته در یک درصد محقق برتر فهرست شدند- ولی این تعداد نسبت به سال ۲۰۱۴ دقیقا به نصف کاهش یافته است. ژاپن تنها کشور بزرگی است که چنین کاهش شدیدی را تجربه کرده است.

چین در مقابل ژاپن

در حالی که تعداد محققان پراستناد در ژاپن در دهه گذشته به شدت کاهش پیدا کرده، تعداد محققان چینی در همین دوره چهار برابر شده است. البته تعداد محققان استرالیایی نیز سه برابر و محققان کره جنوبی نیز دو برابر شده‌اند.

ژاپن از نظر تعداد مقالاتی که بیشترین استنادها را دارند و در ۱۰ درصد مقالات برتر قرار می‌گیرند، در بازه زمانی نیمه اول دهه ۱۹۸۰ تا اول دهه ۱۹۹۰ در جایگاه بسیار خوبی قرار داشت و پس از آمریکا و بریتانیا مقام سوم را کسب کرده بود. اما این کشور در سال ۲۰۱۹ به یکباره به رتبه دوازدهم سقوط کرد و تعداد مقالاتش به حدود ۳ هزار و ۸۰۰ کاهش یافت؛ یعنی تقریبا ۲۰ درصد نسبت به اوج خود کاهش یافت.

به طور معمول 20 تا 25 سال طول می‌کشد تا دانشمندان پس از دستاوردهای بزرگ خود، بتوانند جایزه نوبل دریافت کنند. ژاپن هم عمدتا به دلیل دستاوردهای علمی خود در دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، تا سال ۲۰۰۰ تعداد ۱۹ جایزه نوبل را از آن خود کرد و بعد از آمریکا در رده دوم قرار گرفت. اما با توجه به کمبود قابل توجه تحقیقات از دهه ۲۰۱۰، برندگان جایزه نوبل در ژاپن از دهه ۲۰۳۰ با کاهش شدیدی مواجه خواهد شد.

دلیل افت علمی

کارشناسان دلیل افت شدید توسعه علم و پژوهش در ژاپن را به گردن کاهش بودجه‌های دولت می‌اندازند. به گفته ناگایاسو تویودا، رئیس دانشگاه علوم پزشکی سوزوکا، در کشورهایی که هزینه‌های دولت برای تحقیقات دانشگاهی افزایش یافته، شاهد افزایش تعداد محققان پراستناد بوده‌ایم.

گفتنی است که در سال ۲۰۰۴، دانشگاه‌های ملی ژاپن به بخش دولتی تبدیل شدند، دولت یارانه‌ها را سالانه یک درصد کاهش داد و در عین حال به مدارس امکان دخالت در امور دانشگاهی را داد. این حرکت با هدف تشویق رقابت برای افزایش کیفیت تحقیقات انجام شد، اما گذشت زمان نشان داد که این سیاست کاملا شکست خورده است.

شرایط دانشمندان جوان

این شرایط حتی برای دانشمندان جوان ژاپنی بدتر هم هست. در سال ۲۰۱۹، افراد ۲۵ تا ۳۹ ساله فقط ۲۲ درصد از پست‌های دانشگاهی را به خود اختصاص دادند؛ این در حالی است که تعداد این افراد در دهه ۱۹۹۰ بیش از ۳۰ درصد بود. در واقع، جوانان به دلیل کاهش موقعیت‌های شغلی دیگر تمایلی به گذراندن دوره دکتری ندارند. به طور مثال، در سال ۲۰۱۹، حدود ۱۵ هزار و ۱۰۰ نفر در ژاپن از دوره دکتری فارغ‌التحصیل شدند. این آمار در مورد کره جنوبی که نصف جمعیت ژاپن را دارد، حدود ۱۵ هزار و ۳۰۰ نفر بود.

با وجود این، تعداد فارغ‌التحصیلان دوره دکتری در دو دهه گذشته در آمریکا و چین بیش از دو برابر شده است.

کی ایگاراشی، دانشیار دانشگاه کالیفرنیا در ارواین، می‌گوید: فرصت‌ها و بودجه‌هایی که به محققان جوان ژاپنی برای انجام مطالعات مستقل داده می‌شود، بسیار محدودتر از آمریکا و کشورهای دیگر است.

کارشناسان می‌گویند که ژاپن برای استفاده بهتر از استعدادهای فوق دکتری‌اش باید مشاغل جذاب‌تری اجیاد کند. در آمریکا و برخی کشورها، افراد بعد از گذراندن دوره دکتری، اغلب دستمزد بالاتر و مزایای بهتری نسبت به افراد با مدرک لیسانس دارند. در ژاپن مدرک بالاتر به معنای پیشرفت شغلی نیست و افرادی که در مقطع فوق‌دکتری شغل‌های موقت و با موارد مشروط را قبول می‌کنند، بیشتر از دارندگان مدرک کارشناسی است.

راهکار دولت

دولت ژاپن در تلاش برای اصلاح این وضعیت یک صندوق دانشگاهی به مبلغ ۷۳ میلیارد دلار ایجاد کرده است تا از این طریق به طور سالانه ۲/۲ میلیارد دلار از دانشگاه‌های منتخب کسب درآمد کند. دولت همچنین برای افزایش حمایت از دانش‌پژوهان جوان و ارتقای همکاری بین مؤسسات ژاپنی و خارج از کشور طرح‌هایی در دست دارد.

به گفته کازوهیتو هاشیموتو، رئیس آژانس علم و فناوری ژاپن، نهادی که مدیریت این صندوق را به عهده دارد، این صندوق آخرین فرصت را برای احیای قدرت تحقیقاتی ژاپن ارائه می‌دهد.