به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، ایران رتبه هشتم جهانی در تعداد مقالات سلب اعتبار شده علمی را دارد. منظور از مقالات سلب اعتبار شده، مقالاتی هستند که به دلایلی مانند کپی‌کاری، تبانی در داوری یا داده‌سازی از اعتبار خارج می‌شوند.

بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی وزارت علوم، ایران ۹۲۶ مقاله سلب اعتبار شده دارد که بیشترین تعداد مقالات علمی مربوط به حوزه پزشکی است. نمودار زیر نشان‌دهنده مقالات سلب اعتبار شده ایرانی از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۱ است؛

بر اساس این نمودار، پزشکی با ۱۸۹ مقاله سلب اعتبارشده، بیشترین تعداد مقالات سلب اعتبار شده در ایران را دارد. پس از آن مهندسی با ۱۵۱ مقاله سلب اعتبار شده، در رتبه دوم قرار دارد. در ادامه علوم کامپیوتر با ۱۲۲ مقاله سلب اعتبار شده و بیوشیمی، ژنتیک و زیست‌شناسی مولکولی با ۱۱۸ مقاله سلب اعتبار شده، رتبه‌های سوم و چهارم را دارند.

تعداد مقالات سلب اعتبار شده ایرانی در هر رشته

ایسکانیوز پیش‌تر در گزارش‌ کدام رشته بیشترین تعداد مقاله سلب اعتبارشده دنیا دارد؟ درصد مقالات سلب اعتبار شده در هر رشته را ارائه داده است. مقایسه درصد مقالات سلب اعتبار شده ایرانی و جهان در هر حوزه، نشان می‌دهد که مقالات سلب اعتبار شده حوزه پزشکی هم در ایران و هم در جهان، رتبه اول را دارند؛ اما در حالی که ۱۴ درصد مقالات ایرانی مربوط به حوزه پزشکی‌اند، ۲۴ درصد مقالات جهانی سلب اعتبار شده متعلق به پزشکی هستند.

تعداد مقالات سلب اعتبار شده در رشته‌های دیگر مانند مهندسی، بیوشیمی و علوم کامپیوتر، هر چند با درصدهای متفاوت؛ در رتبه‌های یکسانی در ایران و جهان قرار دارند. توجه به این نکته جالب است که سهم حوزه فیزیک و نجوم در ایران از مقالات سلب اعتبار شده ۶ درصد است، در حالی که سهم این حوزه از مقالات سلب اعتبار شده در جهان، بسیار ناچیز بوده، به طوری که در آمارها ذکر نشده است.

راهکار پژوهشگران علم‌سنجی برای کاهش تعداد مقالات سلب اعتبار شده چیست؟

علاوه بر گزارش‌های منتشر شده از سوی وزارت علوم، پژوهش‌های انجام شده از سوی متخصصان علم‌سنجی در ایران نشان می‌دهد که بیشترین سلب اعتبار در حوزه موضوعی وابسته به علوم پزشکی و حوزه ریاضیات است. به این معنا که در این حوزه‌ها بیشترین سرقت‌های علمی و نشر اطلاعات نادرست انجام شده است و لازم است توجه بیشتری در مورد این دسته از مقالات انجام شود.

به همین دلیل، پیشنهاد پژوهشگران این است که مقالات پیش از مرحله داوری که ممکن است خطای انسانی در پی داشته باشد، با نرم‌افزارهای تشخیص سرقت علمی بررسی شوند یا قبل از داوری توسط اشخاصی به غیر از داوران پیش‌خوانی شوند. چرا که سلب اعتبار مقاله به تدریج اعتبار علمی کشور را زیر سوال می‌برد.

یکی دیگر از راهکارهای مورد نظر برای کاهش تعداد مقالات سلب اعتبار شده علمی این است که مدت زمان انتشار مقالات علمی و تعلل در چاپ آن‌ها، افزایش پیدا کند تا نویسندگان فرصت داشته باشند تولیدات علمی‌شان را تصحیح کنند تا در صورت وجود خطاهای غیرعمد در پژوهش خود بتوانند از انتشار آن پیش از چاپ جلوگیری کنند. 

همچنین بررسی راهبردهای علمی و عملی برخی از حوزه‌های موضوعی که دارای کمترین تعداد سلب اعتبار هستند، می‌تواند راه‌گشا باشد. 

انتهای پیام/