به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، محدودیت دسترسی به پایگاه‌های علمی، یکی از موضوعات مهم و البته کهنه‌ای است که به عقیده بسیاری از کارشناسان می‌تواند در مسیر پیشرفت‌های علمی کشور مانع ایجاد کند و چه بسا رتبه‌بندی علمی دانشگاه‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

بیشتر بخوانید:

دانشجویان به بیشتر مقالات علمی به‌روز دسترسی ندارند

ایسکانیوز در گزارش بدهی، عامل محدودیت دسترسی به پایگاه‌های علمی به بیان برخی از دلایل محدودیت دسترسی پژوهشگران ایرانی به پایگاه‌های اطلاعات علمی پرداخته است. اسفندماه سال ۱۴۰۱ بود که فاطمه ثقفی رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، با انتقاد از محدودیت‌های دسترسی به پایگاه‌های علمی عنوان کرد که کتابخانه دانشگاه تهران در گذشته به پایگاه‌های علمی مهم مانند ساینس دایرکت، امرالد و اسکوپوس متصل بود اما متأسفانه به علت بدهی اتصال به این پایگاه‌های اطلاعاتی و علمی، چندین سال است که محدود شده است.

با این مقدمه قصد داریم نگاهی به معرفی این سه پایگاه‌ها علمی معتبر و بررسی میزان تاثیر محدودیت آن‌ها بر کیفیت و کمیت پژوهش‌های دانشجویان و پژوهشگران داشته باشیم؛

قطع دسترسی پژوهشگران ایرانی به پایگاه‌های علمی به دلیل تحریم اقتصادی

در گزارشی که روزنامه «اعتماد» در مورد دلایل سقوط مرجعیت علمی دانشگاه‌های ایران در جهان منتشر کرده، آمده است: یکی از عوامل اساسی در اُفت دانشگاه‌های دولتی بزرگ، کاهش منابع مالی است. تحمیل تحریم‌های اقتصادی و تنش‌های بین‌المللی بر کشور، به تدریج تاثیر خود را بر رشد اقتصادی و پشتیبانی مالی از دانشگاه‌ها نشان داده است.

کاهش منابع مالی منجر به کاهش آمار استخدام اساتید مجرب، کاهش امکانات آموزشی و پژوهشی و عدم انجام پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته می‌شود. یکی از دلایل دیگر افت دانشگاه‌های دولتی بزرگ در رقابت مرجعیت علمی، افزایش تحریم‌های علمی است. برخی از دانشگاه‌ها به دلیل سیاست‌های بین‌المللی و تحریم‌های اقتصادی، به روز نگه داشتن نسخه‌های جدید نرم‌افزارها و دسترسی به پایگاه‌های داده بین‌المللی را از دست داده‌اند. این موضوع می‌تواند توانایی دانشگاه‌ها در انجام پژوهش‌های بین‌المللی و همچنین در تدریس و ارائه آموزش‌های با کیفیت را کاهش دهد.

به عنوان مثال، تحریم‌های اقتصادی برخی کشورها ممکن است منجر به قطع یا محدودیت دسترسی به تجهیزات پژوهشی پیشرفته، نرم‌افزارها، دستاوردهای علمی بین‌المللی و پایگاه‌های داده علمی گردد. این موضوع باعث کاهش توانایی دانشگاه‌ها در انجام تحقیقات پیشرفته و دسترسی به منابع علمی و تحقیقاتی از سراسر جهان می‌شود. به این ترتیب، دانشگاه‌ها ممکن است به دلیل محدودیت دسترسی به منابع علمی و پایگاه‌های داده بین‌المللی، قدرت رقابتی خود را در رتبه بندی مرجعیت علمی از دست داده و به مراکزی با قابلیت دسترسی به منابع بیشتر علمی و پژوهشی عقب نشینی کنند.

الزویر و ساینس دایرکت

الزویر بزرگترین ناشر علمی جهان است. سرویس‌های علمی معتبری توسط این انتشارات عرضه شده‌اند و بسیاری از ناشرین مطرح در حوزه علم در حال حاضر تحت مدیریت این شرکت فعالیت می‌کنند.

یکی از بزرگترین پایگاه‌های اطلاعاتی الزویر، ساینس دایرکت است که در حال حاضر بیش از ۳۱۰۰ مجله علمی و حدود ۱۱۰۰۰ کتاب در حوزه‌های مختلف علوم پزشکی، فیزیک، مهندسی، انسانی و زیست شناسی در آن عرضه می‌شود. هم اکنون بیش از یازده میلیون مقاله علمی و فصل کتاب در این پایگاه قرار دارد و سالانه حدود ۵۰۰ هزار عنوان به آن افزوده می‌شود.

در کل می‌توان گفت برای یک جستجوی علمی موفق صرف نظر کردن از مراجع این نشر مهم آکادمیک غیر ممکن است و مقالات موجود در این پایگاه بخش مهمی از اطلاعات موجود در همه زمینه‌های علمی را تشکیل می‌دهند که دسترسی به آنها برای انجام هر پژوهش علمی می‌تواند مفید و راهگشا باشد.

اسکوپوس؛ راهنمای جامع جستجوی مقالات

اسکوپوس، بزرگترین پایگاه چکیده و نمایه های استنادی جهان است که یکی از ابزارهای سریع و جامع برای جستجو به شمار می‌رود. اسکوپوس یکی از محصولات ناشر هلندی Elsevier است که استفاده از اطلاعات آن بصورت رایگان فراهم نیست. این پایگاه ابزار خوبی برای پژوهشگران در حوزه های مختلف است که نه تنها اطلاعات مقالات و چکیده آنها بلکه میزان استنادات آنها را نیز بیان می کند. به عبارت دیگر علاوه بر جستجو و دسترسی به مقالات معتبر می توان فعال‌ترین نویسنده، سازمان، مراکز تحقیقاتی و مجلات هسته را در حوزه موضوعی خاص تعیین و رتبه بندی کرد.

این پایگاه با پوشش میان رشته‌ای وسیع خود، مجلات علمی، کتب و مجموعه مقالات کنفرانسی را در زمینه‌های تکنولوژی، پزشکی، علوم اجتماعی، هنر و علوم انسانی ارائه می دهد. همچنین امکان جستجو در ثبت اختراعات را نیز فراهم میکند.

امرالد

امرالد Emerald Insight یک پایگاه بزرگ مقاله است که در آن مقالات دارای سطح کیفی مطلوب قابل دسترسی است. این پایگاه نیز مانند ساینس دایرکت مرجع دانلود مقاله علمی است و مجله‌های معتبری را ارائه می‌دهد. مقالاتی که در امرالد نمایه شده نسبت به مقاله‌هایی که گوگل اسکولار در اختیار قرار می‌دهد از کیفیت بالاتری برخوردار هستند.

این ناشر با سابقه حدود ۵۰ سال در حوزه نشر، ژورنال‌های تخصصی (Journals)، کتاب (Books & Book Series) و منابع آموزشی (Teaching Case) متنوعی را تحت پوشش قرار می‌دهد. در مجموع پایگاه اطلاعاتی امرالد بیش از ۳۰۰ نشریه الکترونیکی دارد که بیشتر آن‌ها در پایگاه آی اس آی (ISI) و اسکوپوس (Scopus) نمایه شده‌اند.

در پایان لازم است یادآوری کنیم که محدودیت دسترسی به این سه پایگاه و بسیاری از پایگاه‌های علمی جهان در صورت تداوم می‌تواند به استفاده پژوشگران از مسیرهای غیررسمی برای دسترسی به این پایگاه‌ها منجر شود.

خبرنگار: فرگاه افشار

انتهای پیام/