به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، هرسال تعدادی از دانش آموزان به دلایل مختلفی از جمله مشکلات اقتصادی، فاصله محل سکونت تا مدرسه، مشکلات معیشتی، معلولیت، زیست بوم فرهنگی و اجتماعی اقدام به ترک تحصیل می کنند.
این روند علاوه بر تاثیر در موقعیت اجتماعی و خانوادگی افراد، بر سطح کیفیت زندگی اجتماعی سایر افرادی نیز تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل نیز موضوع بازمانده از تحصیل یا تاریک تحصیل یا بی‌سوادی برای دولت‌ها و وزارت آموزش و پرورش اهمیت دارد.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، استان سیستان و بلوچستان بین سال‌های ۹۳ تا ۱۴۰۱ بیشتر آمار بازماندگی از تحصیل را در کشور داشته است.
بیشتر بخوانید:
«دانش‌آموزان فیک» بلای جان مدارس سیستان و بلوچستان/ مهاجران غیرقانونی برای دریافت شناسنامه در مدارس ثبت نام می‌کنند
در این رابطه با محمد رضا ملاشاهی مسئول اسبق بسیج دانشجویی پردیس شهید مطهری زاهدان دانشگاه فرهنگیان گفت‌وگو کرده‌ایم که شرح آن را در ادامه مطالعه می‌کنید.
ملاشاهی با بیان اینکه سواد آموزی یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی محسوب می‌شود، گفت: پوشش تحصیلی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، حدود ۴۰ درصد بود؛ اما بعد از پیروزی انقلاب این رقم به ۹۸ درصد رسید.
نهضت سوادآموزش حیاط خلوت آموزش و پرورش
این فعال دانشجویی سابق با تصریح بر اینکه جهش چشم گیری در حوزه سواد آموزی بعد از انقلاب انجام شد، گفت: البته روند سواد آموزی در کشور دارای ایراداتی نیز است. مثلا سرعت روند سودآموزی در برخی برهه‌های زمانی بسیار کم می‌شود و انگاری بی سوادی و نرخ بی‌سوادی در حال افزایش است.
وی ادامه داد: مشکلات نهضت سواد آموزی از زمانی آغاز شد که این نهضت از مردمی و نهضتی بودن به صورت بروکراسی و چرخه اداری درآمد. در حالیکه سواد آموزی باید بدون تشریفات اداری خسته کننده باشد و نباید درگیر فعالیت‌های اداری شد. در حال حاضر نیز نهضت سواد آموزی تبدیل به یک اداره یا سازمان شده است.
ملاشاهی گفت: سه دورنما یا برنامه راهبردی برای ریشه کن کردن بی‌سوادی در سال‌های ۸۷ و ۹۰ و ۹۲ توسط نهضت سواد آموزی ارائه شد. هدف آنان این بود که در سال‌های ۹۴، ۹۶ و ۹۹ ریشه کن شدن بی‌سوادی در کشور را جشن بگیرند. اما در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که در سال ۹۹ انتشار یافت، حدود ۹ میلیون بی سواد در کشور وجود دارد. این در حالی است که چند مرتبه جشن بی‌سوادی گرفته شده است و کیک و ساندیس پخش و توزیع شد!
پژوهشگر حوزه آموزش‌وپرورش اضافه کرد: حوزه قانون گذاری در آموزش و پرورش حدود ۳۰ قانون داریم که آموزش رایگان و اجباری باشد. به همین جهت، شاید ما در حوزه قانون مشکلی نداشته باشیم؛ اما بیشتر گره‌های سواد آموزی به موضوع نظارت و اجرا بر می‌گردد. ما نتوانستیم به صورت مطلوب این قوانین در حوزه آموزش را اجرا کنیم.
وی عنوان کرد: این موضوع نه تنها در استان سیستان و بلوچستان بلکه در کل کشور وجود دارد. نهضت سواد آموزی حیاتش به وجود بی سوادان در کشور بستگی دارد. مدامی که در جامعه بی‌سواد، بازمانده از تحصیل و تاریک تحصیل وجود داشته باشد، فعالیت نهضت سواد آموزی نیز معنا دارد. اگر بی‌سواد نباشد، این نهضت هم باید تعطیل شود.
صحه گذاری نهضت سواد آموزی بر چرخه معیوب آموزش
ملاشاهی با بیان اینکه از لحاظ ساختاری و قواعد سیاست گذاری، سازمان سواد آموزی بر یک چرخه معیوب صحه گذاشته است، گفت: در ادبیات سیاست گذاری دو واژه بازمانده از تحصیل و کودکان بازمانده از تحصیل وجود دارد که این دو مفهوم تا حدودی با یکدیگر تفاوت دارند.
مسئول اسبق بسیج دانشجویی پردیس شهید مطهری زاهدان دانشگاه فرهنگیان مطرح کرد: رسانه‌ها تا کنون به موضوع کودکان بازمانده از تحصیل پرداخته‌اند؛ اما اولویت با بازماندگی از تحصیل در تمامی مقاطع تحصیلی است. باید از تکثیر یا تولید بازماندگی از تحصیل در کشور جلوگیری شود. به این معنا که دلایل بی‌سوادی در جامعه مورد مطالعه قرار گیرد و مسدود شوند. یکی از مهم‌‍ترین راهکارها، تقویت معاونت آموزش ابتدایی است.
وی عنوان کرد: بر اساس آمارهای موجود، بازماندگی از تحصیل بیشتر شامل دوران ابتدای ورود به دوران تحصیل است. سه چرخه جذب، نگهداشت و تثبیت در حوزه سواد آموزی وجود دارد. ما در سطح قابل قبولی جذب را انجام می‌دهیم و بازمانده از تحصیل را به خوبی شناسایی می‌شود. آنان جذب نیز می‌شوند ولی درمرحله نگهداشت عملکرد مناسبی نداریم. چون ساز و کارهای با کیفیت در مقطع تحصیلی ابتدایی فراهم نیست. به عنوان مثال در شهر سراوان استان سیستان و بلوچستان دانش آموز از معلم سوال می‌پرسد که اگر من مدرسه را رها کنم و سوخت بری کنم، ۱۵ میلیون دریافتی در ماه دارم. پس چرا باید در مدرسه حاضر شوم؟ یا اینکه دانش آموز دیگری سوال می‌کند، من در مدرسه تحصیل کنم که در آینده چه شغلی داشته باشم، وقتی بدون تصحیل هم می‌توانم سوخت بری کنم. حتی به معلمان نیز پیشنهاد رها کردن کار معلمی و روی آوردن به سوخت بری را می‌دهد چرا که درآمدش بیشتر است.
ملاشاهی با تاکید بر اینکه آموزش بی‌کیفیت یکی از دلایل مهم بازماندگی از تحصیل است، گفت: سیاست گذاری مدیران نظام آموزش و پرورش برای انسداد راهکارهای بی‌سوادی یا کنترل آمار بازمانده از تحصیل و هر چه این بازماندگی را شناسایی کنیم، تا زمانیکه منشا و دلایل اصلی مشخص نشود، ما موفق نخواهیم بود و نهضت سواد آموزی در یک چرخه معیوب باقی خواهد ماند.
این پژوهشگر حوزه آموزش و پرورش اضافه کرد: دفتر مقام معظم رهبری در سال‌های ۸۷ و ۸۹ به نهضت سواد آموزی نامه زده است که تا برنامه پنجم توسعه باید تکلیف این سازمان مشخص شود. چرا که برنامه‌های راهبردی برای نابودی بی‌سوادی در کشور شکست خورده است. علاوه برآن؛ برای ادامه فعالیت نهضت سواد آموزی باید بازنگری شود.
وی خاطرنشان کرد: در برنامه هفتم توسعه انحلال یا ادغام یا بازنگری ساختاری نهضت سواد آموزی قید شده است. این موضوع در تایید نهایی این برنامه حذف شد. چرا باید این موضوع حذف شود؟ نهضت سواد آموزی یکی از حیاط خلوت‌های آموزش و پرورش شده و در سال‌های گذشته این نهضت بودجه‌های عجیب و غربیب و با رشد چشمگیری داشته است. به عنوان مثال در سال ۱۴۰۱ نسبت به ۱۴۰۰ حدود ۴ درصد افزایش بودجه داشته است.
ملاشاهی ادامه داد: علاوه بر مطالب ذکر شده، نهضت سواد آموزش هر سال نیروی آموزش یار استخدام می‌کند و حقوق پرداخت می‌کند. این آموزش یارها بعد از گذشت چند سال با اینکه تخصصص و مدرک مورد نیاز را ندارند ولی خواستار استخدام در آموزش و پرورش هستند. آنان بدون صلاحیت‌های مورد نیاز برای شغل معملی و تخصص و حرفه ای این ادعا را دارند. آنان بدون صلاحیت لازم، مقابل مجلس شورای اسلامی یا وزارت آموزش و پرورش تظاهرات و اعتصاب می‌کنند.
حدود ۲۳ درصد جمعیت دانش آموزان سیستان و بلوچستان در چرخه تحصیل قرار ندارند
این فعال دانشجویی اسبق افزود: بنده به صورت میدانی با این دانش یاران در سیستان و بلوچستان صحبت کرده‌ام؛ متوجه شدم که آمار سازی صورت می‌گیرد. اگر به آمار ارائه شده توسط مرکز ملی آمار توجه کنیم، وزارتخانه‌های تعاون و رفاه اجتماعی، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کشور و آمزوش و پرورش مسئولیت مستقیم برای ساماندهی وضعیت سواد آموزی کشور دارند.
وی یادآور شد: هر کدام از وزارتخانه‌های نام برده شده یا رسانه یک آمار از میزان بازمانده از تحصیل را اعلام می‌کند. در نهایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی آمار بازماندگی از تحصیل را نهصد و یازده هزار نفر اعلام کرد. در استان سیستان و بلوچستان نسبت به جمعیت خود، بیشترین آمار بازمانده را به خود اختصاص داده است.
ملاشاهی تصریح کرد: ۲۳ درصد جمعیت دانش آموزی سیستان و بلوچستان در چرخه تحصیل قرار ندارند. من از کیفیت آموزش صحبت نمی‌کنم؛ بلکه می‌گویم از هر ۱۰۰ نفر، ۲۳ نفر در کلاس درس حاضر نمی‌شوند. در چنین شرایطی هویت دانش آموزان در مکانی به غیر از مدرسه، شکل می‌گیرد.
این معلم با تصریح بر اینکه عوامل متعددی در شکل گیری بازمانده از تحصیل یا بی سوادی وجود دارد، گفت: ما در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به مسئولان پیشنهاد دادیم که هر دانش آموزش باید یک شناسنامه هویتی داشته باشد. ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هر منطقه و زیست بوم برای اتخاد تصمیمات در نظر گرفته شود. سیاست‌های که برای کاهش آمار بازماندگی ازتحصیل در نظر می‌گیریم، باید با توجه به زیست بوم باشد. به عنوان مثال علت بی سوادی در سیستان و بلوچستان نسبت به خراسان رضوی و آذربایجان غربی متفاوت باشد.
تاثیر عوامل اقتصادی و معیشتی در بازماندگی از تحصیل
وی گفت: بر اساس آمارهای رسمی وزارت کارو رفاه اجتماعی ۷۰ درصد بازماندگی از تحصیل جزء دهک‌های ۱ تا ۵ اقتصادی جامعه هستند. همچنین بیش از ۶۰ درصد بازمانگان از تحصیل تحت پوشش بیمه نیستند. بنابراین شناسایی گلوگاه‌ها تاثیر گذار در تحصیل اهمیت دارد.
ملاشاهی با بیان اینکه تعداد معلولان در آمار بازماندگی از تحصیل قابل توجه است، گفت: شما در نظر بگیرید که فردی معلول بوده و نیازمند ویژه است ولی توسط سازمان بهزیستی شناسایی نشده و تحت پوشش کمیته امام خمینی(ره) قرار نگرفته است.
مسئول اسبق بسیج دانشجویی پردیس شهید مطهری زاهدان دانشگاه فرهنگیان بیان کرد: در حال حاضر تعداد قابل توجهی از بازماندگی که جزو دهک‌های پایین هستند، تحت پوشش کمیته امداد نیستند. بنابراین رفاه اقتصادی و معیشت یکی از جدی‌ترین دلایل ترک از تحصیل است.
وی با بیان اینکه توزیع مواد غذایی راهکار فوری برای جلوگیری از رشد آمار بازمانده از تحصیل است، عنوان کرد: بنده در سیستان و بلوچستان دانش آموزی را می‌شناسم که به علت سوتغذیه و فقر غذایی بازمانده از تحصیل شده است. این نشان می‌دهد که سیاست گذاران حوزه آموزش و پرورش به فکر وعده‌های غذایی نیستند. به عقیده من باید یک وعده غذای گرم در مدارس مناطق بسیار محروم انجام توزیع شود. شاخص‌های وزارتخانه‌های کار و رفاه اجتماعی و بهداشت نشان می‌دهد که برخی از مناطق سوتغذیه شدید است. سوال اینجاست آیا خیلی هزینه دارد که در مدارس این مناطق غذای گرم توزیع شود؟
کودکان فاقد هویت را چه کسی برعهده می‌گیرد؟
ملاشاهی اضافه کرد: حل موضوع بی‌سوادی یک عزم ملی را مطلبد و آموزش و پرورش به تنهایی قادر به حل آن نیست. بنابراین دولت مستقر و فعلی باید چاره اندیشی همه جانبه داشته باشد. به عنوان مثال آموزش و پرورش چگونه کودکان بدون شناسنامه یا فاقد هویت را شناسایی کند و در آمار بی‌سوادان یا بازماندگی از تحصیل قرار دهد. اصلا این موضوع ارتباطی با آموزش و پرورش ندارد.
این پژوهشگر مطرح کرد: وزارت کشور به دلایل مختلف بیشتر آنها منطقی و امنیتی است؛ آمار کودکان بدون هویت را به آموزش و پرورش نمی‌دهد. بنابراین این وزارتخانه چگونه باید این کودکان را ساماندهی کند.
تحصیل دانش‌آموزان با نیازهای ویژه بر عهده آموزش‌وپرورش یا بهزیستی؟
وی با بیان اینکه دانش آموزان با نیازهای ویژه(معلول) جزو دلایل مقفول در آمار بازماندگی از تحصیل قرار دارند، گفت: براساس دستبه بندی آموزش و پرورش استثنایی حدود ۸ گروه آموزش پذیر وجود دارند. البته برخی از آنان آموزش پذیر نیستند و قاعدتا نوع برخورد با آنان متفاوت است. البته متاسفانه این آمار جزء بازماندگی یا تاریک تحصیل محاسبه می‌شود.
ملاشاهی مطرح کرد: در برخی از متون سیاست گذاری مانند برنامه هفتم توسعه تلاش شود تا بی‌سوادی در ۵ سال آینده به عدد صفر برسد. در واقعیت این موضوع نشدنی است. هیچ کشوری در دنیا نمی‌تواند ادعا کند که نرخ بی‌سوادی در آن صفر است. این موضوع هم طبیعی است مثلا کودکان با نیازهای ویژه اصلا آموزش پذیر نیستند و جزو آمار بی‌سوادان محسوب می‌شوند.
این دانشجو معلم با ذکر سوالی مبنی بر اینکه آیا آمار دقیقی از کودکان استثنایی در کشور وجود دارد؟ گفت: در حال حاضر آمار قابل توجهی از کودکان با شرایط جسمانی و فیزیکی در کشور وجود دارد که بازمانده از تحصیل هستند. من پیشنهاد می‌کنم که تقاطع گیری بین آمار سازمان بهزیستی و آمار آموزش و پرورش استثنایی انجام شود. تا چند نفر از آمار سازمان بهزیستی در لیست آموزش و پرورش قرار دارد یا جزو بازماندگی از تحصیل هستند.
اقتضات بومی منطقه / ازدواج زودهنگام دختران
وی با تاکید براینکه برخی از اقتضاهای استان سیستان و بلوچستان نیز در آمار بالای بازماندگی از تحصیل تاثیر گذرا است، گفت: به عنوان مثال دختران در این استان زود ازدواج می‌کنند و دیگر ادامه تحصیل نمی‌دهند. البته بنده از لفظ کودک همسری استفاده نمی‌کنم و این موضوع را درست نمی‌دانم چرا که با مبانی دینی ما همخوانی ندارد.
ملاشاهی ادامه داد: همجواری با مرز، مشاغل کاذب، کودکان کار جزء عوامل بازمانده از تحصیل بوده که مرتبط با ازیست بوم استان است. در هر استان شورای سواد آموزی فعالیت دارد که وظیفه شناسایی این دلایل بومی را برعهده دارد. البته باید از مسئولان پرسید که این شورا تا چه میزان موفق عمل کرده و ناظر بر علل بومی سیاست گذاری انجام می‌دهد.
مسئول اسبق بسیج دانشجویی پردیس شهید مطهری زاهدان دانشگاه فرهنگیان با انتقاد از علمکرد شوراهای سیاست گذار در حوزه آموزش و پرورش اضافه کرد: شوراهای پشتیبانی سواد آموزی در سطح استان و ملی فعالیت دارد که رئیس این شورا نیز معاون اول رئیس جمهور است. این شورا انبوهی از مصوبات انجام نشده دارند. یعنی مصوبات این شورا هیچ ضمانت اجرایی ندارد. پس چرا فعالیت دارند؟
وی تصریح کرد: در نهایت می‌توانم بگویم تعداد قابل ملاحظه‌ای از عوامل بازماندگی از تحصیل متوجه کم کاری آموزش و پرورش نیست؛ بلکه سایر نهادها و پدیده‌های اجتماعی و اقتصادی اثر گذار است.
انتهای پیام/
نظر شما