به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ کشورهای توسعه یافته کیفیت زندگی بالاتری از جمله نرخ آلودگی کمتر را برای شهروندان خود به وجود می‌آورند. زیرساخت‌های بهتر مانند جاده‌ها و تاسیسات برقی و همچنین دسترسی بیشتر به مراقبت‌های بهداشتی با کیفیت، آموزش قوی، مشاغل خوب، غذای مغذی و آب آشامیدنی سالم نیز از ویژگی‌های این کشورهاست. و جای تعجب نیست که این کشورها اغلب در میان شادترین کشورهای جهان قرار دارند.
کشورهای ناسالم برعکس کشورهای سالم اغلب دسترسی کافی به این مزایا و تسهیلات ندارند. شهروندان آنها اغلب فاقد تحصیلات مورد نیاز برای یافتن مشاغل با درآمد مناسب هستند. آلودگی ممکن است زیاد باشد و منجر به مشکلات سلامتی، بیماری و مرگ شود. حتی موارد اساسی که بسیاری از ما آنها را بدیهی می‌دانیم، مانند آب سالم و جاده‌های مناسب، ممکن است در این کشورها کمیاب باشند. امید به زندگی ساکنان این کشورها اغلب کمتر از میانگین است، در حالی که مرگ و میر نوزادان بیشتر است. این کشورها به وضوح از سلامت کمتری برخوردار هستند. این روند را می‌توان در بخش سلامت «شاخص توسعه انسانی» سازمان ملل متحد، یا در سایر معیارهای متمرکز بر سلامت، مشاهده کرد.
در شکل زیر می‌توانید کشورها را از نظر سلامت انسان‌ها مقایسه کنید. رنگ آبی تیره نشانه سلامت بیشتر شهروندان است و هر چه رنگ آبی روشن‌تر باشد، سطح سلامت در آن کشورها پایین‌تر است.
شاخص توسعه انسانی چیست؟
شاخص توسعه انسانی یا HDI، معیاری است که توسط طرح توسعه سازمان ملل متحد گردآوری شده و برای تعیین کمیت «متوسط دستاوردهای یک کشور در سه بعد اساسی توسعه انسانی یعنی زندگی طولانی و سالم، دانش و استاندارد زندگی مناسب استفاده می‌شود. شاخص توسعه انسانی برای اولین بار در سال ۱۹۹۰ مطرح شد و از آن زمان تاکنون هر ساله گزارش مربوط به آن منتشر شده است. در حالی که شاخص توسعه انسانی در طول زمان در سطح جهانی روند صعودی دارد، بیش از ۹۰ درصد از ۱۹۱ کشوری که برای گزارش ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲ تجزیه و تحلیل شدند، شاخص توسعه انسانی‌شان کاهش یافته بود. این کاهش عمدتاً به همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ نسبت داده می‌شود که اثرات آن همچنان نیز ماندگار است.
ارزش شاخص توسعه انسانی یک کشور با تجمیع امتیازات کشور در مجموعه وسیعی از شاخص‌ها از جمله امید به زندگی، نرخ باسوادی، دسترسی جمعیت روستایی به برق، تولید ناخالص داخلی سرانه، صادرات و واردات، نرخ قتل، شاخص چند بعدی فقر، نابرابری درآمد، در دسترس بودن اینترنت و بسیاری موارد دیگر تعیین می‌شود. این شاخص عددی بین صفر تا یک است که عدد یک بالاترین پیشرفت انسانی ممکن است و به چهار سطح تقسیم می‌شود: توسعه انسانی بسیار بالا (هشت دهم تا یک)، توسعه انسانی بالا (هفت دهم تا ۷۹ صدم) و توسعه انسانی متوسط (۵۵ صدم تا ۷۰ صدم) و توسعه انسانی پایین (زیر ۵۵ صدم).
سلامت برای کل کشور چه معنایی دارد؟
با نگاهی به سیستم‌های مختلف برای رتبه‌بندی سلامت ملی، به سرعت مشخص می‌شود که تعریف «سالم» از منبعی به منبع دیگر متفاوت است. به عنوان مثال، شاخص سلامت جهانی بلومبرگ یک شاخص گسترده است که سلامت شخصی مردم یک کشور را در یک مفهوم کلی و فراگیر ارزیابی می‌کند. در مقایسه، شاخص امنیت جهانی بهداشت با نام مشابه به شدت بر ظرفیت یک کشور برای مبارزه با بیماری تمرکز می‌کند و به این ترتیب به مجموعه‌ای کاملاً متفاوت از رتبه‌بندی‌ها می‌رسد.
هر ۲ سیستم سلامت را اندازه‌گیری می‌کنند، اما تفسیرهای منحصر به‌فرد خود را از این اصطلاح دارند. علاوه بر این، سیستم‌های دیگر ممکن است به «سلامت» در اصطلاحات اقتصادی مانند تولید ناخالص داخلی (GDP) یا از نظر ایمنی ملی یا برخی شرایط دیگر توجه کنند. هنگام مقایسه یک مجموعه از رتبه‌بندی‌های جهانی با مجموعه‌ای دیگر، مهم است که این عوامل را در نظر داشته باشید.
شاخص سلامت جهانی بلومبرگ
یکی از معیارهایی که به طور خاص برای اندازه‌گیری سلامت ملی طراحی شده است، شاخص سلامت جهانی بلومبرگ است. این معیار عوامل زیادی را بررسی می‌کند، از جمله موارد زیر:
• خطرات سلامتی (مصرف دخانیات، فشار خون بالا، چاقی)
• در دسترس بودن آب تمیز
• میانگین امید به زندگی
• سوء تغذیه
• علل مرگ
طبق رتبه‌بندی سال ۲۰۱۹، اسپانیا با امتیاز ۹۲/۷۵ به عنوان سالم‌ترین کشور جهان شناخته شد. برای مقایسه، آمریکا با امتیاز کلی ۷۵ در رتبه ۳۵ قرار گرفت. امید به زندگی در اسپانیا ۸۳/۵ سال است که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۴۰ به ۸۵/۸ برسد و بالاترین امید به زندگی در جهان باشد. اسپانیایی‌ها یک رژیم غذایی مدیترانه‌ای پر از چربی‌های سالم و حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات و کمتر گوشت قرمز و غذاهای فرآوری شده می‌خورند.
اسپانیا دارای بالاترین درصد پیاده‌روی در اروپا است، به طوری که ۳۷ درصد از مردم به جای رانندگی پیاده به محل کار خود می‌روند. این در حالی است که تنها ۶ درصد از آمریکایی‌ها پیاده به محل کار خود می‌روند. علاوه بر این، برنامه مراقبت‌های بهداشتی همگانی اسپانیا بسیار موفق است و میزان مرگ و میرهای قابل پیشگیری در این کشور را به ۴۵/۴ مرگ قابل پیشگیری در هر ۱۰۰ هزار نفر کاهش داده است.
۲۰ کشور که از همه سالم‌ترند
از نظر شاخص بهداشت جهانی بلومبرگ، ۲۰ کشور سالم دنیا عبارتند از:
همانطور که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، سنگاپور سالم‌ترین کشور جهان از نظر شاخص جهانی سلامت شناخته شده است. این کشور اخیرا به عنوان «منطقه آبی» (در نمودار اول) شناخته شده است؛ یعنی جایی که سرانه جمعیت ۱۰۰ ساله‌ها ۱۰ برابر بیشتر از آمریکاست.
ابتکارات دولت برای تشویق پیاده‌روی - از طریق مالیات بر وسایل نقلیه، سوخت و استفاده از جاده - همراه با مزایای مالیاتی برای کسانی که در نزدیکی والدین یا فرزندان خود زندگی می‌کنند، به افزایش امید به زندگی در میان شهروندان این کشور کمک می‌کند.
بعد از سنگاپور، ژاپن با یکی از بالاترین میانگین امید به زندگی در جهان در رده دوم کشورهای سالم قرار دارد. انتظار می‌رود بیش از نیمی از زنان متولد سال ۲۰۲۳ تا ۹۰ سالگی زندگی کنند. ژاپن نیز مانند سنگاپور، منطقه آبی به ویژه در اوکیناوا را در خود جای داده است. شهروندان این کشور در کنار شبکه‌های حمایت اجتماعی قوی، حس هدفمندی معروف به «ایکیگای» را در درون خود می‌پرورانند.
ایکیگای مفهومی در زبان ژاپنی است که معنای آن «دلیلی برای بودن» است. بر اساس فرهنگ ژاپنی، هر فرد یک ایکیگای دارد. یافتن ایکیگای نیازمند جست‌وجوی عمیق و طولانی در خود است. در فرهنگ ژاپنی، باور این است که یافتن ایکیگای هر فرد در زندگی قناعت می‌آورد و به زندگی وی، معنا می‌دهد؛ به عنوان مثال، در کار، سرگرمی، و بزرگ کردن کودکان.
ایکیگای ترکیب ۲ واژه ژاپنی است: واژه ایکی به معنی زندگی و زنده و واژه گای به معنای اثر، نتیجه، میوه، ارزش و کاربرد است. در نتیجه، ترکیب این ۲ واژه یعنی معنایی برای زندگی (زنده بودن)، معنای زندگی (کردن)، چیزی که به زندگی ارزش زندگی کردن را می‌دهد و همچنین دلیلی برای بودن.
واژه ایکیگای معمولا برای اشاره به منبع ارزش در زندگی یک شخص یا اشاره به چیزهایی که زندگی یک شخص را ارزشمند می‌کنند، استفاده می‌شود. همچنین از این واژه برای اشاره به شرایط ذهنی و روحانی‌ای به کار می‌رود که تحت آنها اشخاص احساس می‌کنند که زندگی‌شان ارزشمند است. این شرایط لزوما به شرایط اقتصادی یک شخص یا شرایط کنونی اجتماع مربوط نیست. حتی اگر کسی احساس کند که شرایط کنونی تیره است، ولی در ذهن خود هدفی داشته باشد، ممکن است ایکیگای را احساس کند.
پس از ژاپن، کشور سوئیس قرار دارد که به احتمال زیاد تحت تأثیر ثبات اقتصادی، نرخ پایین چاقی و بالاترین امید به زندگی در اروپا است. در سال ۲۰۲۳، میانگین امید به زندگی در این کشور برای زنان ۸۵/۸ و برای مردان ۸۲/۸ بود. این کشور همچنین بهترین دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی را در میان کشورهای ثروتمند دارد.
جالب است بدانید که آمریکا در مجموع در رده ۶۶ و در وسط جدول ۱۹۹ کشور جهان قرار دارد. علیرغم هزینه‌های بالای سرانه مراقبت‌های بهداشتی -۱۲ هزار و ۶۰۰ دلار در سال ۲۰۲۲- این کشور از نظر فاکتور امید به زندگی و سایر پیامدهای حیاتی سلامت عقب است.
ایران در رده ۵۳ و قبل از کشورهایی چون آمریکا، ترکیه و روسیه قرار دارد. براساس همین گزارش و براساس پیش‌بینی‌های اخیر، انتظار می‌رود ایران در پایان سال ۲۰۶۱ به اوج جمعیت ۱۰۵/۲۳ میلیون نفری برسد. پیش‌بینی می‌شود که پس از اوج خود، جمعیت به آرامی کاهش یابد و تا پایان قرن به ۹۸/۸۳ میلیون نفر کاهش یابد. بر اساس این پیش‌بینی‌ها، جمعیت ایران تا پایان سال ۲۰۴۳ به ۱۰۰ میلیون نفر خواهد رسید.
نرخ رشد جمعیت ایران حدود ۱/۱ درصد است، نرخی که در دهه‌های اخیر کند شده است. نرخ باروری ایران در چند سال گذشته به طور مداوم کمی بیش از ۲/۱ تولد به ازای هر زن بوده است که این نرخ را کمی بالاتر از نرخ جایگزینی جمعیت ۲/۱ تولد به ازای هر زن نگه داشته است.
جمعیت ایران به سرعت در حال افزایش است. این نیز به دلیل مهاجرت مردم از کشورهای اطراف (افغانستان و عراق) است. جمعیت ایران طی سال‌های گذشته تغییر و افزایش چشمگیری داشته است، اما اکنون به گفته فاطمه رخشانی، معاون وزیر بهداشت، انتظار می‌رود تا سال ۲۱۰۱ کاهش یابد.
پیش‌بینی می‌شود جمعیت جوان ایران در سال ۲۰۵۰ به ۱۴ درصد از کل جمعیت برسد.
شاخص جهانی امنیت بهداشت
برخلاف شاخص بلومبرگ، شاخص جهانی امنیت بهداشت به شدت بر توانایی یک کشور برای حفظ رفاه شهروندان خود در طول یک بیماری همه‌گیر یا سایر رویدادهای شدید بیولوژیکی متمرکز است. این شاخص هر کشور را با ارزیابی عملکرد آن در ۳۷ شاخص مختلف ارزیابی می‌کند، که سپس با ترکیب این شاخص‌ها به هر کشور امتیازی بین یک تا ۱۰۰ در هر یک از ۶ دسته کلی می‌دهد:
- پیشگیری؛ جلوگیری از ظهور یا انتشار عوامل بیماری‌زا
- تشخیص و گزارش؛ تشخیص و گزارش زودهنگام برای اپیدمی‌های نگران کننده بالقوه بین‌المللی
- واکنش سریع؛ واکنش سریع و کاهش شیوع یک بیماری همه‌گیر
- سیستم سلامت؛ سیستم بهداشتی کافی و قوی برای درمان بیماران و محافظت از کارکنان بهداشتی
- انطباق با هنجارهای بین‌المللی؛ تعهد به بهبود ظرفیت ملی، برنامه‌های تامین مالی برای رفع شکاف‌ها و پایبندی به هنجارهای جهانی
- محیط ریسک؛ محیط خطر کلی و آسیب‌پذیری کشور در برابر تهدیدات بیولوژیکی.
سپس این امتیازات هر دسته در یک مقدار ادغام می‌شوند: امتیاز کلی شاخص سلامت جهانی یا GHI. این شاخص در سال ۲۰۲۱ به شدت تحت تأثیر همه‌گیری کووید ۱۹ قرار گرفت. در واقع، این گزارش بیان می‌کند که در حالی که بسیاری از کشورها توانسته‌اند به مقابله با کووید ۱۹ واکنش نشان دهند، هیچ یک تاکنون گام‌های کافی برای جلوگیری از همه‌گیری‌های آینده برنداشته‌اند.
۱۰ کشور برتر از نظر شاخص جهانی امنیت بهداشت
آمریکا ممکن است سالم‌ترین کشور به معنای کلی نباشد، زیرا چاقی در آن به یک مساله نگران‌کننده در این کشور تبدیل شده و همچنین واکنش این کشور به کووید ۱۹ انتقاد بسیاری از محافل را برانگیخته است. اما با این حال، ظرفیت عظیم آمریکا در زمینه تحقیق، برقراری ارتباط و پاسخ به یک تهدید در سطح همه‌گیر کافی بود تا آن را در رتبه اول شاخص جهانی امنیت بهداشت قرار دهد.
آمریکا در طیف گسترده‌ای از شاخص‌ها، از جمله امنیت زیستی، ایمنی زیستی، نیروی کار اپیدمیولوژی، ظرفیت آزمایش و تایید اقدامات متقابل جدید و ارتباط با کارکنان مراقبت‌های بهداشتی رتبه اول را به خود اختصاص داد.
سالم‌ترین و کم سلامت‌ترین قاره‌های جهان
کشورهای اروپایی به ویژه کشورهای اروپای شمالی تمایل دارند در صدر فهرست «سالم‌ترین کشورها» ظاهر شوند و اروپا را به عنوان سالم‌ترین قاره روی زمین معرفی کنند.
از سوی دیگر، کشورهای آفریقایی به طور معمول در پایین جدول قرار می‌گیرند. در واقع، ۲۷ نقطه از ۳۰ رتبه آخر فهرست بلومبرگ در سال ۲۰۱۹ متعلق به کشورهای آفریقایی بود؛ به این دلیل که جنوب صحرای آفریقا خانه چندین کشور است که نه تنها فقیرترین کشورهای آفریقا، بلکه فقیرترین کشورهای جهان نیز هستند. بسیاری از این کشورها حتی در تامین نیازهای اساسی مانند آب سالم و مراقبت‌های بهداشتی کافی با مشکل مواجه هستند و بسیاری از آنها در جنگ یا درگیر درگیری‌های مسلحانه هستند که هر گونه تلاش برای بهبود سلامت ملی را پیچیده‌تر می‌کند.
انتهای پیام/
نظر شما