به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از رکرمان؛ استان کرمان به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود از جمله پهناوری، اقلیم متنوع و تمرکز صنایع بزرگ معدنی، یکی از پرمصرف‌ترین استان‌های کشور در حوزه انرژی محسوب می‌شود. همزمان با اجرای طرح‌های کلان هدفمندی یارانه‌ها در سطح ملی، الگوی مصرف انرژی در این استان با چالش‌ها و پیامدهای پیچیده‌ای مواجه شده است که نه تنها اقتصاد خانوارهای بومی، بلکه پایداری زیست‌محیطی منطقه را نیز تحت تأثیر قرار داده است. برای واکاوی این مسئله، با زهره شجاعی، مدیر گروه برنامه‌ریزی و توسعه شهری به گفتگو نشستیم تا ابعاد این چالش را از منظر برنامه‌ریزی منطقه‌ای بررسی کنیم.

شجاعی در ابتدای مصاحبه با اشاره به ویژگی‌های مصرف در کرمان گفت: الگوی مصرف انرژی در کرمان را نمی‌توان با الگوهای رایج در استان‌های مرکزی یا شمالی مقایسه کرد. ما در کرمان با مصرف چندگانه و غیرمتوازن روبرو هستیم. از یک سو به دلیل نوسانات شدید دمایی در تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد، مصرف برق و گاز در بخش خانگی بالاست و از سوی دیگر، حضور صنایع عظیم معدنی نظیر مس و فولاد که انرژی‌بَر هستند، سهم قابل توجهی از مصرف کل برق و گاز طبیعی استان را به خود اختصاص می‌دهند.

این تقسیم نامتوازن مصرف، مدیریت هدفمندی یارانه‌ها را در استان به شدت پیچیده می‌کند. او افزود: بر اساس آمارهای موجود، با وجود تلاش‌ها برای ارتقای بهره‌وری، همچنان سهم عمده‌ای از انرژی در بخش‌های مختلف به دلیل فناوری‌های قدیمی، عایق‌بندی نامناسب ساختمان‌ها و عدم اجرای کامل الگوهای مصرف بهینه به هدر می‌رود که این اتلاف انرژی به معنای هدررفت سرمایه ملی و تحمیل آلودگی بیشتر به محیط زیست است.

مدیر گروه برنامه‌ریزی شهری در تحلیل چالش‌های اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها در کرمان اظهار داشت: طرح هدفمندی یارانه‌ها با نیت اصلی اصلاح الگوی مصرف و جلوگیری از اتلاف آغاز شد، اما در کرمان به دلیل ساختار اقتصادی و اجتماعی خاص، با موانعی روبرو شده که اثربخشی آن را زیر سؤال برده است. در بخش خانگی، با توجه به توزیع درآمد نابرابر و تمرکز طبقات کم‌درآمد در مناطق حاشیه‌ای، افزایش تدریجی قیمت حامل‌های انرژی، فشار معیشتی قابل توجهی را به خانوارهای شهری و روستایی وارد کرده است.

وی تأکید کرد: مهم‌ترین چالش این است که هدفمندی اثرات شوک قیمتی را به طور ناعادلانه‌ای توزیع می‌کند؛ خانوارهایی که به دلیل بافت قدیمی مسکونی خود، مصرف بالایی دارند، توان مالی برای اصلاح زیرساخت و عایق‌بندی را ندارند و در نتیجه، مجبور به پرداخت یارانه‌های حذف شده از جیب خود می‌شوند و این امر به گسترش فقر انرژی در مناطق کم‌برخوردار دامن زده است.

شجاعی افزود: در بخش صنعت، هرچند که قیمت انرژی برای صنایع بزرگ افزایش یافته، اما این افزایش در بسیاری از موارد آنقدر تأثیرگذار نبوده که آن‌ها را وادار به سرمایه‌گذاری واقعی در فناوری‌های جدید کم‌مصرف کند. صنایع بزرگ معدنی کرمان اغلب به جای تغییر فناوری، قیمت تمام‌شده را بر دوش مصرف‌کننده نهایی یا دولت منتقل می‌کنند. همچنین، فقدان یک شبکه نظارتی دقیق و شفاف بر میزان مصرف و بهره‌وری انرژی در واحدهای صنعتی، امکان تخصیص عادلانه و هدفمند یارانه‌ها یا اعمال جریمه‌های زیست‌محیطی را با مشکل مواجه کرده است.

متخصص توسعه شهری، پیامدهای عدم اصلاح الگوی مصرف پس از هدفمندی را فراتر از اقتصاد دانست و گفت: الگوی مصرف فعلی در کرمان، پیامدهای زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری دارد. وابستگی شدید به سوخت‌های فسیلی برای تولید برق و گرما در فصول اوج مصرف، به افزایش آلاینده‌های هوا به‌ویژه در مناطق پرتردد و صنعتی شهر کرمان منجر شده است. از منظر برنامه‌ریزی شهری، عدم توجه به الگوهای معماری بومی که ذاتاً کم‌مصرف بودند و ساخت و سازهای جدید بدون رعایت کامل استانداردهای انرژی، خود یک عامل اساسی در بحران مصرف است.

وی تأکید کرد: هدفمندی یارانه‌ها باید با یک برنامه جامع تشویقی و اجباری برای بهینه‌سازی ساخت و ساز همراه باشد. در حال حاضر، شهرداری‌ها و نهادهای مسئول باید از طریق اعطای امتیازات ساختمانی یا تسهیلات کم‌بهره، مالکان را به عایق‌بندی حرارتی ساختمان‌ها و استفاده از انرژی‌های پاک ترغیب کنند. تا زمانی که مصرف بهینه‌سازی نشود، هرگونه افزایش قیمت، صرفاً یک فشار تورمی خواهد بود و نه یک ابزار برای اصلاح رفتار مصرف‌کننده.

شجاعی در پایان به ارائه راهکارهایی برای افزایش اثربخشی طرح هدفمندی در شرایط استان کرمان پرداخت و گفت: اولین راهکار، تفکیک کامل سهمیه انرژی صنایع بزرگ از مصرف خانگی و اعمال قیمت‌های واقعی و بین‌المللی برای صنایع انرژی‌بَر است تا انگیزه سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کم‌مصرف ایجاد شود.

دوم، تخصیص یارانه‌های نقدی به دهک‌های کم‌درآمد باید با بسته‌های حمایتی هدفمند برای بهسازی انرژی ساختمان‌ها همراه باشد. این بسته‌ها شامل اعطای وام‌های کم‌بهره برای تعویض پنجره‌های قدیمی، نصب عایق حرارتی و جایگزینی تجهیزات گرمایشی پرمصرف است که به طور مستقیم مصرف خانوار را کاهش می‌دهد.

او تأکید کرد: سومین راهکار، توسعه جدی زیرساخت‌های انرژی تجدیدپذیر در استان است. با توجه به پتانسیل بالای کرمان در زمینه انرژی خورشیدی، باید سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی برای ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی منطقه‌ای و همچنین ترغیب خانوارهای بومی به نصب پنل‌های خورشیدی کوچک مقیاس تقویت شود.

این امر نه تنها مصرف از شبکه سراسری را کاهش می‌دهد بلکه در درازمدت برای خانوارهای کرمانی ایجاد درآمد می‌کند. بدون یک برنامه تحول جامع در بهینه‌سازی مصرف، طرح هدفمندی یارانه‌ها در کرمان تنها به ابزاری برای افزایش هزینه‌های زندگی تبدیل خواهد شد و هدف اصلی اصلاح الگو را محقق نخواهد کرد.

خبرنگار: زهرا اسکندری

انتهای پیام/