گروه بین‌الملل ایسکانیوز: پس از آغاز مجدد درگیری های جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر قره باغ، تحلیل ها و نظرات بسیاری در این رابطه به خصوص از جمهوری اسلامی ایران منتشر شد.

همسایگی ایران و آذربایجان و این که بخش اعظمی از ایران را ترک زبان ها تشکیل می دهند نکته ای است که این مسئله برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت می کند.

یکی از نظراتی که در روزهای اخیر منتشر شده و البته برخی رسانه ها به نقد آن پرداختند؛ موضع گیری و بیانیه ۴ امام جمعه استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان و اردبیل بود.

بسیاری از رسانه ها این موضع گیری را اشتباه و خلاف مواضع دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران دانسته و آن را از جهات قومیت گرایی و تشویق به این امر مورد نقد قرار دادند.

 این رسانه ها و البته برخی تحلیلگران معتقدند همانطور که اکنون دستگاه دیپلماسی پیش رفته؛ جمهوری اسلامی باید موضع بیطرفانه در این مسئله داشته باشد که البته به نظر نگارنده این موضع اشتباه بوده و در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

در بیانیه این ائمه جمعه نکاتی آمده که باید آن ها را مدنظر قرار داد:

۱-قره باغ خاک آذربایجان بوده و دولت آذربایجان به صورت قانونی اقدام به بازپس گیری آن کرده است.

۲-جمهوری اسلامی ایران خود را به ملزم به دفاع از مظلوم می داند.

۳-دشمنان درصدد اتهام زنی و از بین بردن رابطه دو کشور دوست است.

۴-این مسئله باید با احقاق ذی‌حق به پایان برسد.

با این نکاتی که ارائه شده به راحتی می تواند اذعان داشت که این بیانیه نه تنها در مقابل موضع دستگاه دیپلماسی نیست بلکه در راستای آن بوده و همچنین نگاه عمیقی به مسئله منطقه قفقاز دارد که در صورت عدم رسیدگی به آن مسائل بین المللی و البته برخی مسائل داخلی در ایران به مشکلات عدیده ای برخورد خواهد کرد.

پانترکیسم یا مطالبات اجتماعی قومیتی ؟

عبارت پانترکیسم مدتی است در ادبیات سیاسی ایران جلوه خاصی به خود گرفته و البته در کل واژه «پان» (و الصاق آن به تمام قومیت ها) توانسته است در این ادبیات به مسائل و اختلافات قومیتی دامن بزند.

به جرئت می توان گفت که جامعه «پان» ها فقط ۳ الی۴ درصد از فعالین حوزه قومیتی را دربر می گیرد که آن ها با ارتباط با سرویس های امنیتی خارج از کشور تغذیه اطلاعاتی و مالی می شوند و امورات خود در رسانه های خارجی می گذرانند. باید به این نکته توجه داشت که ۹۶ تا ۹۷ درصد از فعالین این حوزه صرفا مطالبات اجتماعی داشته که در صورت عدم رسیدگی و برنامه ریزی برای آن در بدنه حکومتی، آن ۴ درصد «پان» ها برای این تعداد سوار شده و مسئله اجتماعی را به یک مسئله سیاسی-امنیتی می کنند و درصددند که از آن طریق در خاک جمهوری اسلامی ایران به تشنج و اختلاف بپردازند. با این حال باید توجه داشت که جریان«پان» به خودیِ خود بدنه اجتماعی ندارد و در صورت عدم پاسخگویی به مطالبات اجتماعی مردم و فعالان حوزه قومیتی، بر آن ها سوار شده و راه این جریان اجتماعی را به سمت خود کج می کنند.

 به همین دلیل است در صورت وقوع مسئله ای مانند قره باغ نیاز مبرم است تا مسئولین دولتی و حکومتی نسبت به این مسئله حساس بوده و موضع دقیق و درستی در این رابطه بگیرند تا جریان «پان»و نفوذی های صهیونیستی نتوانند در این جریان وارد شده و  یک مطالبه اجتماعی سالم را به عنوان یک مطالبه امنیتی تبدیل کنند.

با این نگاه می توان اذعان کرد که بیانیه ۴ امام جمعه به درستی و به موقع توانسته است جریان را از میدان «پان»ایسم و بدخواهان جمهوری اسلامی خارج کند.

شاید این سؤال مطرح شود که چرا مناقشه قره باغ به عنوان یک مطالبه اجتماعی در میان مردم تبدیل شده که پاسخ آن کاملاً عیان است؛ اولاً فاکتور همزبانی نقش مهمی را در این راستا ایفا می کند، دوماً همانطور که صراحتاً در بیانیه ائمه جمعه نیز تصریح شده است؛ جمهوری اسلامی از مظلوم دفاع کرده و دولت آذربایجان به صورت قانونی اقدام به باز پس گیری قره باغ می کند.

بازی اسرائیل در آب گل آلود مناقشه قره باغ

نفوذ ایران در منطقه یکی از بزرگترین واهمه های اسرائیل است و این مسئله را می توان از اقدامات این رژیم نسبت به عملکرد ایران در سوریه و عراق دید. از این رو ایجاد ناامنی در منطقه (یکی از اصلی ترین تئوری های رژیم صهیونیستی ایجاد ناامنی در منطقه است) از یک سو و از سوی دیگر ایجاد مناقشات داخلی در ایران از مهمترین اهداف رژیم صهیونیستی است. به همین دلیل باید تدابیری اندیشید تا این مسئله در داخل ایران به یک مسئله امنیتی تبدیل نشود.

بیانیه ۴ امام جمعه استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و زنجان به درستی توانست سدی در برابر این اقدام اسرائیل باشد از طرفی ثابت کرد که دغدغه های اجتماعی قومیت ها برای حاکمیت و حکومت اهمیت دارد و باید به آن به درستی رسیدگی شود.

جبران دیپلماسی اشتباه گذشته توسط ائمه جمعه

در اثنای دولت سازندگی که مناقشه قره باغ صورت گرفت، دستگاه دیپلماسی بنا به نگاه داخلی و نگاه «پان» ایسم به قومیت های داخل کشور در این باره موضع تقریباً سکوت گرفت و اگر اقداماتی اندکی نیز انجام شد در سکوت کامل خبری شکل گرفت. از این رو همین مسئله باعث شد تا جریان «پان» موضوع را در دست گیرد.

همین سکوت خبری و موضع سکوت دستگاه دیپلماسی در آن زمان باعث شد تا بین مردمی که نگاه اجتماعی به مسئله مناقشه قره باغ داشتند و دولت شکاف ایجاد شود.

بیانیه ۴ امام جمعه پیش از ورود این جریان به مسئله داخلی کشور ایران باعث شد تا دست این جریان در این مسئله خالی بماند و این جریان متصل به سرویس های امنیتی-اطلاعاتی خارجی نتواند موضوع قره باغ را که یک مطالبه اجتماعی داخل ایران است، به مسئله امنیتی و درگیری های آن تبدیل کند.

چرا برخی رسانه ها مخالف موضع ائمه جمعه شدند؟

برخی رسانه ها که عمدتاً به جریان فکری اصلاح طلب متصل هستند با بیانیه ۴ امام جمعه مخالف کردند و آن را در راستای مسائل قومیتی دانستند. پیش از هر چیز باید به این نکته توجه داشت که اصلاح طلبان عمدتاً مرکزگرا بوده و نگاه مثبتی به قومیت های داخل کشور ندارند و همین عامل باعث شده تا نگاه آن به مسائل اجتماعی قومیت های مختلف کشور یک نگاه کاملاً سیاسی و امنیتی باشد.

به درستی می توان بر این مسئله صحه گذاشت که عدم ورود صحیح دستگاه دیپلماسی و عدم موضع گیری ائمه جمعه در رابطه با این مسئله می توانست بار دیگر جریان «پان» بر مسائل و مطالبات اجتماعی قومیت ها سوار کرده و یک مسئله اجتماعی به یک مسئله امنیتی در داخل خاک ایران تبدیل شود که این همان خواسته رژیم صیهونیستی برای گرفتن ماهی از آب گل آلود مناقشه قره باغ است.

نکته پایانی

هرچند انتقادات و نکات متعددی به دولت جمهوری آذربایجان در این مسئله وارد است ولی به نظر نگارنده دفاع از خاک قره باغ به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان حق قانونی این دولت بوده و دست این دولت در مجامع بین المللی پر تر از دولت ارمنستان است.

با این حال باید اذعان مسئله مناقشه قره باغ در بین مردم ایران یک مطالبه اجتماعی از دولت است که به این موضوع ورود درست و صحیح داشته باشد و البته باید گفت که بیانیه مشترک ۴ امام جمعه نیز در بهترین زمان و با دلایل متقنی بوده و نقش مهمی در این رابطه ایفا کرده است.

 رسانه های خارجی و وابسته به صهیونیسم عملاً در تلاشند تا جای حق و ناحق را در این مسئله تغییر دهند از این رو نگاه مردم و مسلمانان کشور آذربایجان و منطقه قره باغ به کشور های مسلمان است تا از حق و مظلومیت آن ها دفاع کنند. در همین راستا می توان تصریح کرد که این بیانیه توانسته است نقش مهم و موثری در این رابطه ایفا کند.

* معاون آموزش و پژوهش باشگاه خبرنگاران دانشجویی