به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، این جمله که جنگ‌های بعدی برسر آب خواهند بود، در زمان ما به عبارتی پرتکرار تبدیل شده و کم کم با لمس ابعاد مختلف کم آبی و ایجاد تنش‌هایی به واسطه آن مانند آنچه در اصفهان و شهرهای دیگر شاهد بودیم، کلمه آینده در این جمله را به خود نزدیک‌تر می‌بینیم. در کشور ما بیش از آنکه تغییرات اقلیمی اوضاع را بحرانی کند، مدیریت غلط آب کشور را به سمتی برده که هر روز شاهد مخاطرات زیست محیطی هستیم. یکی از طرح‌های جنجالی دراین حوزه طرح‌های انتقال آب بین حوزه‌ای هستند که برای بررسی اثرات زیست محیطی و اجتماعی آنها گفت‌وگویی داشتیم با محمد درویش فعال محیط زیست که در ادامه می‌خوانید.
بیشتر بخوانید
از طرح ایده توسط هاشمی رفسنجانی تا دست‌گل‌های دولت روحانی
به نظر شما علی‌رغم همه انتقادها چرا مسئولان به استفاده از طرح های انتقال آب بین حوزه‌ای تمایل دارند؟
دلیل این که مسئولین به سمت طرح‌های انتقال آب می‌روند این است که ادعا می‌شود توزیع آب در کشور عادلانه نیست و ما برای اینکه بتوانیم آب را در تمام کشور توزیع کنیم به جای اینکه مردم را به مناطق آبخیز منتقل کنیم آب را به محل زندگی آنها منتقل می‌کنیم.
آنها می‌گویند که آب قابل استفاده کشور صد میلیارد متر مکعب است اما این آب در بخش‌های بزرگی از مرکز و شرق کشور وجود ندارد و برای ایجاد یک تعادل جمعیتی بهترین کار انتقال آب است.
آنها می‌گویند که میانگین ریزش‌های آسمانی ما ۲۳۰ میلی متر در سال است اما میانگین در بخش‌های بزرگی از کشورمان کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر در سال بوده و این باعث ایجاد اختلاف فاحشی در بین سکونتگاه‌ها شده است. مسئولان با چنین ادعاهایی تلاش می‌کنند که برای طرح‌های انتقال آب مجوز بگیرند.
شاید انتقال مردم به مناطق آبخیز دشوار باشد اما چرا صنایع را در کنار آب نمی‌سازند و آب را برای صنایع منتقل می‌کنند؟
کل آب شرب مورد نیاز ۸۵ میلیون ایرانی هشت و نیم درصد از آب قابل استحصال کشور است یعنی ما به راحتی می‌توانیم برای تامین آب شرب بدون ایجاد هیچ تنشی در نظام آب شناختی کشور در هر سکونتگاهی بدون نیاز به طرح‌های انتقال آب، نیاز مردم را تامین کنیم یعنی حتی در بدترین خشکسالی که در کشور ما اتفاق افتاد میانگین ریزش‌های آسمانی ۳۶.۷ دهم درصد کاهش پیدا کرد پس ما مشکلی برای تامین آب شرب نداریم.
علاوه براین سازمان ملل استفاده از طرح‌های انتقال آب را در شرایطی مجاز می‌داند که نرسیدن آب به سکونتگاهی منجر به متروکه شدن و مهاجرت ساکنین آن شود پس قاعدتا در کشور ما در صورت وجود مدیریت صحیح مشکلی در حوزه تامین آب شرب وجود نخواهد داشت پس طرح‌های انتقال آب برای توسعه کشاورزی و صنایع آب بر اجرا می‌شوند.
کمبود آب حاصل ساخت نیروگاه‌ها در قلب ایران
قرار دادن صنایع آب‌بر در مناطقی که محدودیت آبی دارند مانند کارخانه فولاد که در اصفهان قرار دارد یا شهرک‌های صنعتی سمنان، چه مخاطرات زیست محیطی به دنبال خواهد داشت؟
صنایع آب‌بر می‌توانند بالانس اکولوژیکی مناطق را به هم بریزند؛ اصفهان هم قربانی این ماجرا شده است. یزد، اردکان، میبد، بخش‌هایی از استان کرمان، سمنان و فارس هم این مشکل را دارند و تداوم این موضوع می‌تواند بحران‌های جدی‌تری را به وجود آورد. بهتر است که صنایع آب‌بر و انرژی‌بر به مناطقی منتقل شوند که با آب مازاد مواجه هستند.
ما به راحتی می‌توانیم این صنایع را در سواحل جنوبی خود مستقر کنیم. اگر به چیدمان صنایع آب‌بر در کشورهای پیشرفته مثل چین و آمریکا نگاه کنیم می‌بینیم که بیش از ۹۵ درصد از آنها در کنار سواحل مستقر شده‌اند. صنایع به شدت آب‌بر در کشورهایی مانند ژاپن، روسیه، فرانسه و آمریکا هم صد درصد در کنار رودخانه‌های دائمی یا در سواحل قرار دارند ما از معدود کشورهای جهان هستیم که نیروگاه‌های اتمی خود را در قلب کشور که به شدت با کمبود آب مواجه هستند ساختیم که فشار مضاعفی را بر منابع آبی کشور وارد کرده‌اند.
این مسئله باعث افزایش تنش‌های قومیتی می‌شود، در مبدا کمبود آب ایجاد شده و معیشت مردم به خطر می‌افتد زیرا ما در کشوری هستیم که در کمربند خشک جهان قرار گرفته است و میانگین ریزش‌های آسمانی متغیری هم دارد و در سال خشک حتی مبدا هم با کمبود آب مواجه می‌شود مثلا امسال چشمه کوهرنگ را از دست دادیم پس برای اینکه ۴۰۰ یا ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب از کوهرنگ به سمت زاینده رود انتقال یابد با چالش‌های جدی مواجه شدیم.
در چندین روستا در چهارمحال و بختیاری با تانکر آبرسانی انجام می‌شود. در دماوند استان تهران با افت بیش از ۱۵۰ متر سطح آب زیرزمینی روبه‌رو هستیم و همه اینها نشان دهنده این است که مناطق کوهستانی که به ظاهر سرچشمه رودخانه‌های اصلی ما هستند اگر با یک سال خشک مواجه شوند آسیب پذیری بیشتری دارند.
یکی از مشکلات این است که در اجرای طرح‌های انتقال آب نظام رفتاری مردم در حوزه مقصد تغییر می‌کند در واقع حقی به آنها می‌دهیم که نمی‌تواند پایدار باشد. در استان یزد هدر رفت آب زیاد است در حالی که یزد یکی از استان‌های ممتاز معروف به قنات قنوت و قناعت بود اما امروز به جایی رسیده است که فقط چهار استان هدررفت آب بیشتری در نسبت به یزد دارد، در واقع ما با آب‌های اهدایی سبک زندگی مردم مقصد را تغییر می‌دهیم.
آلودگی طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان ۱۰ برابر استانداردهای جهانی
یکی از بزرگ‌ترین طرح‌ها، انتقال آب دریای خزر به سمنان است، این طرح چه مخاطراتی دارد؟
سمنان باید سرنوشت اردکان، میبد و یزد را ببیند تا به سرنوشت آنها دچار نشود. اگر این آب وارد سمنان شود این استان را به بنگاه بزرگ صنعتی تبدیل می‌کند. شدت آلاینده‌ها در این استان افزایش پیدا کرده و نیروی کار زیادی روانه این استان می‌شود و این افزایش تنش‌های اجتماعی را به دنبال دارد. سمنان نیاز به استقلال صنایع آب ندارد بلکه می‌تواند با تکیه بر چشم‌اندازهای منحصر به فرد طبیعی منطقه ایران و توران معروف به آفریقای کوچک و کهن زادبوم‌های تاریخی و طبیعی موجود در سمنان از آنها به عنوان یک صندوق ارزی استفاده کند و نیازی نیست که برای سرویس دهی به سمنان آنها را هم با منجلابی روبرو کنیم که امروز استان‌های یزد و اصفهان با آن درگیر هستند.
علاوه بر معضلات اجتماعی و فرهنگی تاثیر زیست محیطی این طرح را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در طرح انتقال آب دریای خزر میانگین آلودگی ۱۰ برابر استانداردهای جهانی است و این آلودگی وارد دریای خزر می‌شود. پساب هم وارد خزر شده و احتمال انهدام ماهیان خاویاری وجود دارد. آب شیرین‌کن‌ها در منطقه خلیج میانکاله قرار دارند که یکی از مهمترین محل‌های تولید ماهیان خاویاری اس پس درآمد صیادان در مازندران دچار مشکل خواهد شد. کیفیت آبزیان به خطر می‌افتد.
از طرفی خط لوله‌ای که آب را منتقل می‌کند منجر به تخریب ده‌ها هزار هکتار از جنگل‌های هیرکانی می‌شود که ثبت جهانی شده‌اند. از بین رفتن آنها فرسایش خاک را بیشتر می‌کند و در نهایت گسست اکولوژیکی در این منطقه ارزشمند رخ می‌دهد و فروپاشی رویشگاههای ارزشمند در شمال کشور را شتاب پیدا می‌کند این اتفاق منجر به دلالی زمین و افزایش کاذب قیمت زمین در حوزه مقصد شده و برخی سوداگران و زمین‌خواران همین امروز هم با رانت اطلاعاتی که دارند زمین‌های هکتاری در استان سمنان خریدند که بعد از انتقال آب به درآمدهای چند هزار میلیاردی برسند.
این که دولت اعلام می‌کند که هزینه‌های طرح انتقال آب خزر به سمنان را بخش خصوصی تامین می‌کند شک برانگیز است و مافیای دیگری پشت این جریان قرار دارد همان‌هایی که به دنبال ساخت شهرک‌های مسکونی هستند.
دست‌های مافیا پشت پرده استفاده از آب شیرین کن‌ها
طرح انتقال آب خلیج فارس به هفت استان به تازگی آغاز شده است، این طرح را چطور ارزیابی می‌کنید؟
ما در کشوری زندگی می‌کنیم که سالانه بیش از ۳۰ میلیارد مترمکعب پساب تولید می‌کند و ما کمتر از یک درصد از این مقدار را توانسته‌ایم تصفیه کنیم. از طرفی ۳۰ درصد از آب شیرین کشور در در لوله کشی‌های شهری هدر می‌رود چون سیستم‌های لوله کشی آن فرسوده است. میزان ضایعات مواد غذایی شش برابر استانداردهای جهانی است یعنی ۲۶.۷ میلیارد متر مکعب از آبی را که با هزینه‌های گزاف به مزرعه می‌رسانیم از این طریق هدر می‌دهیم آیا ما همه راه‌ها را رفته‌ایم تا راندمان آب کشور را به حد استاندارد منطقه و جهان برسانیم؟
ما با کمبود آب مواجه شدیم و به استفاده از آب شیرین کن تن دادیم. آب شیرین کن‌ها سالانه دو میلیارد مترمکعب پساب وارد دریای عمان می‌کنند و وقتی می‌پرسیم که چرا این اتفاق می‌افتد می‌گویند پول نداریم که تصفیه خانه بزنیم.
امروز همین مشکل در بندرعباس وجود دارد؛ روزانه ۱۷۰ هزار متر مکعب آب وارد خلیج فارس و دریای عمان می‌شود و صنایع مایل نیستند که هزینه کرده و این آب را تصفیه کنند پس مافیایی پشت این جریان است.
فرونشست و خشک شدن تالاب‌ها را به طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای نسبت می‌دهند آیا این موضوع صحت دارد؟
بله هر نوع تنشی در نظام آب شناختی منجر به بحران‌های جدی در پایاب حوزه‌های آبخیز می‌شود اگر امروز در هورالعظیم، بختگان، جازموریان، تالاب انزلی و دریاچه ارومیه دچار تنش هستیم به دلیل بارگذاری‌های بیش از حد در بالادست و انحراف مسیر رودخانه‌ها است.
راهکار عملیاتی برای حل این مشکل چیست؟
آب شیرین کن باید آخر این راه باشد چرا که گران‌ترین راه است و در افق ۲۰۴۰ کلیه آب شیرین کن‌ها در دنیا باید متوقف شوند مگر اینکه آب شیرین کن های خورشیدی استفاده شود زیرا میزان co۲ زیادی تولید می‌کنند و متوسط دمای پهنه‌های آبی را افزایش می‌دهند.
ما در ابتدا باید به سمت اصلاح سیستم‌های تصفیه حرکت کنیم. اصلاح نظام بازیافت و زباله ایجاد تصفیه خانه‌ها و اصلاح روش‌های بسته بندی محصولات کشاورزی و ایجاد سردخانه‌ها و سیلوهای لازم برای کاهش ضایعات کشاورزی اگر همه اینها را رفتیم و میزان هدر رفت آب از لوله کشی شهری را به حداقل رساندیم در آن زمان شیرین کردن آب از دریای عمان و خلیج فارس به استفاده از طرح‌های انتقال آب بین حوضه شرافت دارد.
انتهای پیام /
نظر شما