ابوالقاسم قوام استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایسکانیوز  درباره فلسفه راهیابی اشعار جعلی به شاهنامه فردوسی اظهار کرد: افزون شدن اشعار به کاتبان شاهنامه برمی‌گردد که ضمن نسخه‌برداری از این کتاب بنا به نادانی یا از سر قصور و غرض ابیاتی به شاهنامه افزوده‌اند یا مصرعی را تغییر داده‌اند. دلایل ایدئولوژیک، همسویی با دیدگاه‌های فردوسی و گفتمان‌هایی که فردوسی مطرح کرده است. بعد از کاتبان، این نسخه ها در کتابخانه‌های مراکز حکومتی قرار می گرفته و عده‌ای خواننده داشته که همین خوانندگان به دلایل ذکر شده ابیاتی را به شاهنامه می افزودند؛ یعنی در درجه اول کاتبان بودند و بعد خوانندگان.

استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: یکسری ابیات در گذر تاریخ سروده شده و به اشعار فردوسی اضافه شده است؛ یعنی در متن شاهنامه وجود ندارد و کاتب و خواننده نیز آنها را به متن شاهنامه اضافه نکرده است. در دوره های مختلف ابیاتی به وسیله افراد مختلف با نیات خاصی بر وزن شاهنامه سروده شده است و چون به اشعار فردوسی شباهت سبکی و زبانی داشته است، در جامعه به‌عنوان بیت جعلی به فردوسی نسبت داده شده؛ اما واقعیت این است که این اشعار از فردوسی نبوده و جعل کنندگان نیز از خواننده ها و کاتبان نبوده‌؛ بلکه مردم بوده اند.

بیشتر بخوانید: 

چگونه اشعار جعلی به شاهنامه راه یافت؟/ دیدگاه فردوسی راجع به زن مثبت است

وی در پاسخ به اینکه چرا اینقدر برای اضافه کردن ابیاتی به اشعار شاهنامه تلاش شده است، گفت: چرایی قضایا به عظمت فردوسی و شاهنامه برمی‌گردد؛ چون در شاهنامه گفتمان‌های مختلفی مطرح است؛ گفتمان ملی، دینی، سیاسی و ... در شاهنامه بسیار پررنگ است. کتاب خنثایی نیست و به این دلیل خوانندگان یا موافقند یا مخالف و هر کدام به جهتی با آن برخورد می‌کنند. هم‌زبانی یا مخالفت‌های مطرح شده در شاهنامه باعث شده عده‌ای پشت شخصیت بلند فردوسی پنهان شوند.

قوام افزود: دقیقا اتفاقی که برای اشعار خیام رخ داده است. رباعیات منسوب به خیام تعدادشان بسیار اندک است؛ اما رباعیاتی که جعل شده، در واقع سرایندگانش جرات مطرح کردن به نام خودشان را نداشتند. به این صورت رباعیات منسوب به خیام به هزاران رباعی سر می‌زند. شخصیت عظیم خیام و فردوسی باعث شده است که عده‌ای پشت آن قایم شوند. بلندای شخصیت فردوسی در گذر تاریخ ادبیات شعر فارسی و گفتمانی که پیرامون اشعار او مطرح است باعث شده این اشعار شکل بگیرند. در دوره رضاخان سرودن اشعاری بر وزن ابیات شاهنامه و منتسب کردن به فردوسی تعمدی است؛ مانند بیت (چو ایران نباشد تن من مباد/ در این بوم و بر زنده یک تن مباد)

استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: ابیاتی اینچنینی از فردوسی نیست؛ اما ناسیونالیسم دوره رضاخانی آن را می‌طلبیده است. درواقع گاهی شاعران واداشته شده‌اند که اشعار اینچنینی سروده شود. در حال حاضر متاسفانه جایگزینی فضای مجازی به جای کتاب و راحت طلبی نسل حاضر به جای سند و مدرک نیز به اشعار اینچنینی دامن زده است؛ در صورتی که روح فردوسی از آن خبر ندارد.

وی ادامه داد: بر اساس این جعلیات گاهی فردوسی قضاوت می‌شود. در دوره‌ای ضدیت با اعراب که اصل می شود از پرچم فردوسی سواستفاده می شود. گفتمان خودی و غیرخودی در شاهنامه بسیار پررنگ است. اگر هوشیاری نباشد به راحتی از اشعار فردوسی در شاهنامه سوءاستفاده خواهد شد.

انتهای پیام/