آرامگاه استر و مردخای فقط یک بنای تاریخی نیست. یک سند کهن همزیستی مذهبی در قلب همدان است. این آرامگاه نماد حضور ریشه دار جامعه یهودی در تاریخ کهن ایران و همدان است. شهری که قرن‌هاست مذاهب و اقوام مختلف در آن کنار هم زیسته‌اند. شأن این بنا شأن تمام تاریخ رواداری این سرزمین است.

اما امروز به آن مینگریم. بنا در محاصره ساخت و سازهای نامناسب شهری قرار گرفته. گردوغبار بی حرمتی نه فقط بر روی سنگ‌های آرامگاه که بر روی اعتبار میراثی شهر نشسته است. پرسش عمیق اینجاست: شهری که خود را پایتخت تاریخ و تمدن میخواند چرا توانایی حفاظت فیزیکی و معنوی یکی از مهمترین آثار مذهبی خود را ندارد؟ وضعیت آشفته و نامناسب این بنا بازتاب یک بی تفاوتی مزمن مدیریتی است.

اینجا مشکل مدیریت شهری است. نبود یک حریم بصری پاک و کافی در اطراف بنا و عدم نظارت کافی بر نظافت و مرمت تخصصی داخلی آرامگاه. این بنا با توجه به اهمیت جهانی اش باید در بالاترین سطح امنیتی و حفاظتی قرار داشته باشد. اما شرایط فعلی آن گویای یک نقص جدی در سیستم حفاظت میراث فرهنگی استان است. میراث جهانی ما نباید به این سادگی قربانی ناهماهنگی نهادهای محلی شود. کمترین کار ممکن تأمین امنیت محیطی آن و حفاظت از دستبرد رطوبت و عوامل طبیعی است.

باید بپذیریم. تخریب یک اثر مذهبی تخریب بخشی از هویت فرهنگی جامع شهر است. این بنا یک گنجینه معماری کم نظیر است. هر آجر و هر کتیبه آن حاوی رازهای تاریخی است که باید با دقت کامل حفظ شود. سرمایه معنوی این بنا فراتر از ارزش مادی سنگ و گچ آن است. ما باید این بنا را به عنوان یک نماد صلح به جهانیان معرفی کنیم نه یک اثر متروک.

چاره در اقدام قاطع است. باید یک طرح جامع ساماندهی محیطی برای آرامگاه تهیه شود. این طرح باید شامل تملک زمین‌های اطراف و ایجاد یک میدان کوچک فرهنگی و پیاده‌راهی آرام باشد. همکاری فعال سازمان میراث فرهنگی با نهادهای مرتبط مذهبی و بین المللی برای تأمین اعتبار حفاظت و معرفی شایسته این بنا در سطح جهانی ضروری است. بیداری این حس مسئولیت نجات آبروی تاریخی همدان است. همدان باید خود را به عنوان شهر رواداری تاریخی به جهان معرفی کند و حفاظت از این آرامگاه نقطه آغاز این ادعا خواهد بود.

انتهای یادداشت/